هزارتویوامازدواج؛ منابعمحدود، متقاضیان نامحدود
نزدیک به یک سال است که ویروس کرونا وارد دنیای ما شده و در این میان خبرگزاریها و رسانه‌های کاغذی همراه با صداوسیما برای اطلاع‌رسانی و آموزش مردم تلاش زیادی کرده‌اند؛ اما گاهی برخی عملکردهای دستگاه‌ها و انحصار رسانه‌ای، سبب می‌شود تا از نگاه برخی مسئولان، رسانه فقط تلوزیون باشد.
تبعیض بین مطبوعات خط مقدم مقابله باکرونا
به گزارش بازار کسب کار آنلاین به نقل از ایرناپلاس، با ظهور کرونا همه رسانه‌ها اعم از صداوسیما، خبرگزاریها و رسانه‌های کاغذی و …به پوشش اخبار مربوط به ویروس کرونا و راه‌های مقابله با آن پرداختند.
در این میان اهالی رسانه‌ها چه خبرگزاری و چه رسانه‌های کاغذی مانند هر بحران دیگری، میدان را خالی نکردند و به پوشش اخبار و اطلاع‌رسانی پرداختند.
اما مدتی است وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی انتشار اخبار ستاد مقابله با کرونا را به طور انحصاری در اختیار صداوسیما گذاشته است و ستاد ملی مقابله با کرونا برای اطلاع‌رسانی و پوشش اخبار خود تنها از خبرنگاران این رسانه دعوت می‌کند. این اتفاق از چند جهت پرسش‌هایی را به همراه دارد و موجب دلخوری فعالان رسانه‌ای در خبرگزاریها شده است.
طبق بررسی‌ها، هفته گذشته بسیاری از خبرنگاران وزارت بهداشت در اعتراض به این روند که خبرگزاریها به جای مصاحبه، تبدیل به پوشش‌دهنده حضور مسئولان وزارت بهداشت در برنامه‌های صداوسیما شده‌اند، در یکی از نشست‌های وزارت بهداشت شرکت نکردند. به گفته آنها، این مساله سبب شد تا در این هفته، برای دو معاون وزیر بهداشت نشست آنلاین برگزار شود هرچند که مصاحبه‌های اختصاصی مختص صداوسیماست.
اما چنین اتفاقی چه پیامدهایی برای دیگر رسانه‌ها و فعالان حوزه خبر خواهد داشت و اصولا پوشش اخبار کرونا در خبرگزاریها و صداوسیما باید چگونه باشد؟ دکتر محمدعلی الستی جامعه‌شناس ارتباطات و استاد دانشگاه در این زمینه پاسخگوی ایرناپلاس بود.
تبعیض در اطلاع‌رسانی رسانه‌ها
الستی درباره شیوه پوشش اخبار ستاد ملی مقابله کرونا که تنها به دعوت از خبرنگاران صدا و سیما ختم می‌شود به خبرنگار ایرناپلاس گفت: زمانی که از سیستم ارتباطی صحبت می‌کنیم طبیعتا می‌دانیم رسانه‌ها باید در ابتدا خوراک لازم را داشته باشند. یعنی باید ورودی رسانه‌ها را مورد بررسی قرار دهیم بعد به پردازش اطلاعات، چگونگی نشر خبرها یا مسائل تحلیلی بپردازیم.
متاسفانه می‌بینیم ستاد مقابله با کرونا پوشش نامتقارن دارد. به این معنا که در اطلاع‌رسانی تبعیض‌آمیز عمل می‌کند. گویی تنها خبرنگاران صداوسیما و واحد مرکزی خبر متولی رسانه‌ها هستند و بقیه رسانه‌ها را به رسمیت نمی‌شناسند. طبیعتا در شرایطی که مسئولان ستاد می‌خواهند سیاست‌های خود را تنها به وسیله خبرنگاران صداوسیما اعلام و مردم را آگاه کنند؛ اگر خبرنگاران نشریات و خبرگزاری‌های دیگر بخواهند درباره کرونا اطلاع کسب کنند به خبر دسته دوم می‌رسند. این مساله به معنی نقص در سیستم اطلاع‌رسانی است. بنابراین این اتفاق در شرایط موجود تاثیر می‌گذارد. این عمل روی کارکرد رسانه‌های دیگر، خبرگزاریها، سایت‌ها و روزنامه‌ها تاثیر بسیار خواهد داشت و به همین دلیل، نقد تبعیض در اطلاع‌رسانی رسانه‌ها وارد است.
کم‌کاری رسانه‌های معتبر و شایعه‌ها
این استاد دانشگاه درباره دلایل انتشار اخبار و شایعه‌های گوناگون درباره کرونا در رسانه‌های رسمی، غیررسمی و فضای مجازی گفت: زمانی که اخبار به اندازه کافی از مجاری رسمی و معتبر منتشر نشود و منابع خبری معتبر نتوانند خوب کار کنند، مجاری غیررسمی به شایعه‌پراکنی و انتشار اخبار دست می‌زنند. وقتی شایعه‌ها بیایند، انتشار اخبار و دیگر آموزش‌های اشتباه نیز اتفاق می‌افتد. طبیعی است شبکه‌های اجتماعی و دیگر رسانه‌های رسمی و غیر رسمی دیگر، حرف‌های نامربوط بسیاری را در کنار مطالب مفید منتشر می‌کنند که این اتفاق به دلیل کم کاری رسانه‌ها ایجاد می‌شود.
اهمیت انسجام روزنامه‌نگاری تحقیقی در پوشش اخبار کرونا
الستی با اعلام اینکه، پدیده کرونا به شکل تخصصی در هیچ‌یک از رسانه‌های ما پیگیری نشده است، درباره نوع اخبار مربوط به کرونا بیان کرد: ما دو دسته اخبار داریم؛ یک دسته رویدادمدار و دیگری فرآیندمدارند؛ که اصطلاحا به خبرهای رویدادمدار، هاردنیوز یا سخت‌خبر می‌گویند و به فرآیندمدارها، سافت‌نیوز یا نرم‌خبر.
وقتی از یک سانحه قطار خبری تهیه می‌شود، در مورد آن قطار، محل سانحه و مسائل این‌چنینی صحبت می‌شود. به این معنا که این حادثه، خبر مشخصی است که تفسیرپذیر نیست. خبرهایی که به این شکل منتشر می‌شوند رویدادمدار و شبیه هم هستند. اما وقتی صحبت از این می‌شود که به طور مثال وزارت راه و ترابری ضعیف عمل کرده است که قطار دچار سانحه شده یا اینکه بگویند راننده قطار اشتباه کرده؛ در این جا خبر، ماهیت فرآیندمدار خود را نشان می‌دهد.
به خبرهایی که مشخصا مشترک است و بین همه نهادهای خبری وجود دارد، هاردنیوز یا سخت‌خبر گفته می‌شود. اما آنهایی که قابل تفسیرند و بیانگر نظر خبرنگار، تحلیلگر و رسانه است و از علت پدیده فراتر می‌رود، سافت‌نیور یا نرم‌خبر هستند. وقتی با یک همه‌گیری سختی مانند کرونا مواجه‌ایم باید فراتر از اخبار فرآیندمدار و رویدادمدار برخورد کنیم و روزنامه‌نگاری تحقیقی انجام دهیم و درباره بسیاری از جنبه‌های این مساله صحبت شود.
وی در خصوص توجه خبرنگاران و روزنامه‌نگاران به روزنامه‌نگاری تحقیقی گفت: با شیوع کرونا مردم با مسائل فرهنگی مختلف مواجه شده‌اند، عادات و کسب‌وکارشان تغییر کرده و بین سلامت و نان مردم تعارض‌هایی پیدا شده. همه اینها بحث‌هایی است که بین مردم متدوال شده است. همچنین مشکلاتی که دولت در قرنطینه یا رعایت فاصله‌های اجتماعی با آنها مواجه شده است.
روزنامه‌نگاران باید روی این مسائل به صورت کامل تحقیق انجام دهند و با عده زیادی از کارشناسان در این زمینه صحبت و نظرات آنها را منتقل کنند. در مراحل اولیه ممکن است تعدد نظرها و انبوهی اخبار باعث تشتت شود و نوعی واگرایی ایجاد کند. اما اگر از یک حدی تحقیقات گسترده‌تر شود، نوعی همگرایی ایجاد می‌شود که مردم تکلیف خود را بهتر می‌دادند.
متاسفانه در مورد بحران کرونا در یک سال گذشته این یکپارچگی و هماهنگی را نداشتیم و به اندازه‌ای حرف‌های مختلف زده شد و نظرات به اندازه‌ای متشتت بود که خود رسانه‌ها به نوعی به انتشاردهنده اخبار غیررسمی و شایعه‌ها تبدیل شده بودند. به همین دلیل، بهتر بود رسانه‌هایمان به طور حرفه‌ای‌تر برخورد می‌کردند و به طور منسجم و مرتب روزنامه‌نگاری تحقیقی را مبنا قرار می‌دادند.
مردم پیگیر اخبار توسعه‌ای شوند
الستی در ادامه با ابراز تاسف از اینکه ما عادت خیلی بدی داریم که وقتی حادثه‌ای مانند زلزله رخ می‌دهد همه روزنامه‌ها و دیگر رسانه‌ها تا چند روز درباره ایمن‌سازی خانه‌ها و ساخت‌وساز خانه‌های ضد زلزله و انتقاد به مسئولان صحبت می‌کنند اما بعد از چند روز، همه اصل مشکل را فراموش می‌کنند، افزود: این کار اشتباه است. ما باید در رسانه‌هایمان به پیگیری چنین مسائلی بپردازیم.
وی ادامه داد: به طور نمونه، در روزنامه‌ها دائما ستونی باشد و وعده‌های مسئولان، اتفاقات و مشکلات مردم را پیگیری کنیم. از نظر روزنامه‌نگاری این عادت را در مردم ایجاد کنیم که همیشه دنبال خبر داغ نباشند و بلافاصله خبرهای قبلی را رها نکنند، بلکه پیگیر اخبار توسعه‌ای شوند. این رویکرد باعث می‌شود تا در دراز مدت مردم بتوانند به نتیجه مشخص، واضح و معتبری درباره کرونا برسند تا از نظر روحی، روانی آرامش خاطر پیدا کنند.
این استاد دانشگاه درباره اینکه صداوسیما نسبت به رسانه‌های دیگر چه عملکردی داشته است، گفت: هر چند صداوسیما به بحث کرونا بسیار پرداخته اما با توجه به تناسب قدرتی که صداوسیما از نظر تعداد شبکه‌ها نسبت به سایر رسانه‌ها دارد، می‌توانست بسیار حرفه‌ای‌تر برخورد کند. حتی این رسانه بهتر می‌توانست در رابطه با آموزش‌های آنلاین به دانش‌آموزان عمل کند. می‌توانست پدر و مادرها را بیشتر از آن چیزی که الان وجود دارد از نظر روحی و روانی پشتیبانی کرده و به آنها کمک کند که چگونه خانواده را از نظر روحی در دوران کرونا سرحال نگه دارند. این رسانه باید نسبت به هشدارها بهتر عمل می‌کرد. البته همیشه برای بهتر کارکردن جا هست.
دیدگاهتان را بنویسید