تازیانه کرونا بر پیکره نحیف اقتصاد عشایر

انتشار و شیوع ویروس کووید – ۱۹ علاوه بر به عقب انداختن کوچ بهاره عشایر خراسان شمالی و مجبور کردن آنان به ماندن بیشتر در مناطق قشلاقی، موجب کاهش قیمت گوشت، و ایجاد خسارت هنگفت به پیکر اقتصاد این قشر از جامعه، که تنها حرفه نان آور آنان پرورش دام است، وارد آورد.

شماری از خانوارهای عشایری استان خراسان شمالی با انتقاد از کاهش قیمت دام زنده در استان گفتند: با وجود اینکه پرورش و نگهداری دام ها هزینه سنگین بر دوش آنها گذاشته متاسفانه ویروس کرونا باعث کاهش قیمت تولیدات شان در زمان فروش گردیده است که این امر موجب نگرانی شان شده است .

یکی از این عشایر که نامش امیر قدیری است در حال حاضر در منطقه مانه از توابع شهرستان مانه و سملقان کوچ شان در حال اتراق است، گفت: متاسفانه شیوع ویروس کرونا موجب افت و کاهش قیمت دام زنده شده اما این در حالی است که همین گوشت در قصابی ها و فروشگاه ها با قیمت گزافی به دست مصرف کننده می رسد که این کاهش و آن قیمت با یکدیگر همخوانی ندارد.

قدیری افزود: متاسفانه خانوارهای عشایر در حال حاضر با توجه به قیمت نزولی دام زنده دچارخسارت شده اند، چرا که فروش دام ها پاسخگوی نیاز زندگی شان نیست.

یکی دیگر از عشایر می گوید با توجه به اینکه عشایر هر ساله با کاهش قیمت در زمان فروش تولیدات مواجه هستند، افزود: مسوولان مربوط به تامین بازار تولیدات عشایر باید تدابیر اساسی و بنیادی بیندیشند تا دست رنج این قشر دست مایه جیب واسطه ها نشود.

مریم میلانلو نیز گفت: دامداران عشایری با کل اعضای خانواده درگیر پرورش دام بوده و مدام برای پیدا کردن چراگاه باید به مناطق قشلاق و ییلاق سفر کنند که این جابجایی ها موجب بروز مشکلات عدیده ای منجمله مسایل آموزشی، بهداشتی، رفاهی برای آنان گردیده است، اما با وجود تحمل این همه سختی، در پایان درآمد کافی برای گذران زندگی را ندارند.

وی گفت: اگر عشایر هر ساله با کمبود منابع مواجه شوند به اجبار باید بره های نارس و گاهاً تعداد زیادی گوسفند خود را برای کذران زندگی بفروشند که در نهایت این امر موجب از دست دادن این شغل و حرفه شان می شود.

وی در ادامه اظهار داشت: تنها حرفه این خانوارها نگهداری و پرورش دام بوده، که اگر دام های خود را از دست بدهند به ناچار می بایست به زندگی حاشیه نشینی و مشاغل کاذب رو بیاورند.

میلانلو خواستار توجه و حمایت ویژه از عشایر شد و گفت: تولیدات عشایر میبایست به صورت تضمینی حتماً توسط اتحادیه ها در زمان پیک فروش خریداری شود تا این قشر از جامعه محتمل خسارت نگردند.

وی با بیان اینکه این قشر از جامعه باید نسبت به تامین مایحتاج و نیازهای زندگی خود به ناچار دام های خود را فروخته، افزود: این کاهش و سیر نزولی قیمت ها باعث شده هر ساله درآمد عشایر پایین تر آمده که این موضوع موجب نگرانی شده چرا که اگر دام های خود را به مرور از دست بدهند دیگر حرفه ای و مهارتی برای اشتغال این افراد وجود نخواهد داشت.

وی اظهار داشت: عشایر خراسان شمالی طی سال های گذشته با خشکسالی کم سابقه مواجه بوده اند به طوری که در این مدت تعداد زادو ولد دام در گله ها به شدت کاهش یافته که این خود زنگ خطر را برای دامداری و تولید گوشت قرمز این خطه از کشور را به صدا درآورده است.

وی افزود: تعرفه سنگین علوفه دام، موجب فلج شدن عشایر شده به گونه ای که آنها مجبورند برای تامین و خریداری مایحتاج نهاده های دامی مانند جو، تفاله و کاه در برخی از فصول سال حداقل بخش هنگفتی از گوسفندان خود را بفروشند تا بتوانند آذوقه سایر دام ها را تامین کنند.

یکی دیگر از عشایر خراسان شمالی نیز با انتقاد از این موضوع گفت: متاسفانه قیمت دام زنده در این استان نسبت به سایر استان های کشور پایین بوده، با وجود این قیمت گوشت قرمز در مراکز عرضه و تحویل به دست مصرف کننده نسبت به سایر استان ها گران تر است.

علی محمد قردانلو، افت شدید قیمت دام را ناشی از فعالیت واسطه ها و دلالان در این بخش دانست و افزود: اکثراً عشایر برای تهیه خوراک و سایر نیازهایشان بعضا دام ها را پیش فروش می کنند که پس از پروار می بایست به ناچار هر قیمتی که پیشنهاد شود را بپذیرند.

وی اظهار داشت: بعضاً این واسطه ها خوراک دام را به صورت اقساط به عشایر می فروشند و در زمان فروش، دام ها را با قیمت روز از مردم خریداری کرده که قیمت ها را همین دلال ها هر ساله و به بهانه های مختلف پایین می آورند و در سال جاری هم گویا شیوع کرونا بهانه خوبی برایشان بوده است.

قردانلو با ذکر اینکه اقتصاد این قشر از جامعه تنها از قسمت فروش دام محیا می شود، گفت: متاسفانه این افراد با چنین شرایطی همه مقروض به واسطه ها، دلالان و نیز بانک ها خواهند شد.

وی ادامه داد: عده ای از خانوارها نیز برای خرید نهادههای دامی و همچنین گذران زندگی از بانک ها وام برداشته اند که امسال توانایی پرداخت اقساط را نخواهند داشت، به ناچار باید جریمه های سنگین بانکی را پرداخت کنند که این موضوع نیز مشکلات این قشر را دو چندان می کند.

مدیرکل امور عشایری خراسان شمالی ضمن تایید اظهارات این قشر تولید کننده، گفت: کاهش قیمت دام زنده آسیب جدی به چرخه اقتصادی عشایر خواهد زد.

محمدرضا قلی‌پور افزود: شیوع و انتشار ویروس کووید-۱۹ موجب کاهش مصرف گوشت قرمز شده و به طبع باعث افت قیمت گردیده است.

وی فعالیت واسطه ها و دلالان را یکی از اساسی ترین مشکلات فروش دام زنده و افت قیمت را در این حوزه دانست و گفت: متاسفانه این جماعت از هر فرصتی برای اعمال سود جویی بیشتر استفاده کرده که منجر به متضرر شدن خانوارهای عشایری از این ناحیه می شوند.

وی ادامه داد: بعضاً دامداران عشایر به علت کمبود نقدینگی از واسطه ها، دلالان و حتی فروشندگان خوراک دام اقدام به خرید نهاده های دامی به صورت اقساط نموده که این امر موجب گردیده تا در فصل فروش به ناچار دام ها را به آنان با هر قیمتی که می خواهند بفروشند.

وی بر مدیریت تولیدات عشایر تاکید داشت و گفت: عشایر باید سعی کنند تولیدات خود را به واسطه ها پیش فروش نکنند اگر چه بعضا چاره ای جز آن ندارند.

قلی پور اظهار داشت: با اجرای طرح های مختلف از جمله زنجیره تولید گوشت عشایر در استان سعی گردیده تا با افزایش میزان تولیدات عشایر موجب تقویت وضعیت درآمدی آنان شود.

قلی پور افزود: ۷۰ درصد دام پرواری عشایر این استان در دیگر مناطق کشتار و عرضه می شود.
وی اظهار داشت: گوشت تولیدی عشایر این استان کیفیت بالایی دارد که به علت نبود صنایع بسته بندی، تبدیلی و تکمیلی و معرفی نشدن مناسب، ارزش افزوده آن نصیب سایر استان ها می شود.

وی افزود: هم اکنون سالانه ۲۰۰ هزار راس دام مازاد توسط خانوارهای عشایری این استان تولید که بدون ایجاد زنجیره ارزش افزوده به خارج از استان ارسال می شود.

وی جمعیت دامی این استان را ۲ میلیون راس ذکر کرد و گفت: از این تعداد افزون بر ۷۰۰ هزار راس دام مربوط به عشایر استان بوده که بعد از پرواربندی وارد چرخه صنایع تبدیلی نمی شود.

قلی پور با تاکید بر ضرورت مدیریت دام مازاد عشایر توسط تشکل های این بخش، افزود: طی سال های گذشته در تهران غرفه هایی برای فروش و عرضه گوشت دام عشایر فعال گردید که تولیدات عشایر را با قیمتی مناسب به فروش می رساند که با گسترش این اقدامات می توان کمک شایانی به این قشر از جامعه کرد.

مدیرکل امور عشایر خراسان شمالی در ادامه اظهار داشت: عشایر استان هشت درصد گوشت قرمز کشور و ۲۵ درصد گوشت قرمز استان را تولید می کنند.

وی گفت: این عشایر به لحاظ جمعیتی در رده ۱۵ و در بخش تولید فرآورده های دامی در رده ۱۲ کشوری قرار دارند.

وی افزود: هم اکنون در طرح زنجیره تولید عشایر به ازای مصرف هر پنج کیلوگرم علوفه یک کیلوگرم گوشت قرمز تولید می شود.

وی با اشاره به کاهش ۵۰ درصدی ضریب خوراک دام گفت: میزان مصرف خوراک دام برای تولید هر کیلوگرم گوشت ۱۰ کیلوگرم بوده است که با اقدامات انجام شده هم اکنون به پنج کیلوگرم رسیده که یکی از عوامل آن اجرای برنامه های این اداره در خصوص جایگزینی خوراک نوین دام به جای موارد سنتی آن بوده است.

وی با تاکید بر اجرای طرح زنجیره تولید گوشت قرمز افزود: هم اکنون با اجرای شدن طرح فوق اکثر دامداران عشایر از کنسانتره بعنوان خوراک دام خود استفاده می کنند.

قلی پور با ضروری دانستن ایجادتنوع در درآمد خانوارهای عشایری منطقه گفت: از آنجایی که ۹۰ درصد درآمد خانوارهای عشایر استان از محل فروش دام و گوشت قرمز تامین می باشد ضروری است بر ایجاد تنوع در درآمد خانوارهای عشایری منطقه افزوده شود که این موضوع در دستور کار این اداره کل قرار گرفته است.

وی گفت: بالا بودن سرانه دام خانوارهای عشایری نسبت به میانگین کشوری است که به طور میانگین هر خانوار عشایر استان دارای ۱۸۰ راس دام سبک است که این سرانه در کشور ۱۳۰ راس است.

هم اکنون عشایر خراسان شمالی با جمعیتی بیش از ۳۰ هزار نفر در قالب ۲ ایل زعفرانلو و شادلو و ۳۸ طایفه با شیوه‌های سنتی کوچرو و نیمه کوچرو در این استان کوچروی می‌کنند.

مدیرعامل اتحادیه گاوداران بجنورد گفت: شیوع ویروس کرونا موجب سوء استفاده دلالان و واسطه ها از شرایط، موجود در بازار فروش دام شده است.

حسینعلی حصاری با اشاره به اینکه شیوع ویروس کرونا سبب متضرر شدن دامدارها گردیده است، افزود: دامداران استان در بحث دام زنده و فروش گوشت قرمز با مشکل مواجه هستند، چرا که قیمت دام زنده به طور چشمگیری به شدت کاهش پیدا کرده است.

وی افزود: هر کیلوگرم بره زنده هم اکنون با قیمت ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار ریال به فروش می رسد، این در حالی است که این رقم قبل از شیوع ویروس کرونا ۵۵۰ تا ۵۷۰ هزار ریال بود.

وی گفت: در شرایط فعلی قیمت نهاده های دامی در این استان نه تنها کاسته نشده، بلکه روند صعودی را داشته است و منجر به افزایش هزینه های تولید این محصول استراتژیک شده است.

خراسان شمالی از قطب های دامپروری و تولید گوشت در کشور است که ۲ میلیون و ۵۰۰ واحد دامی در این استان نگهداری و پرورش داده می شود.

تحلیل بازار کسب و کار در ارتباط با حمایت از عشایر کشور

دولت با کنترل نهاده های دامی و ارائه آن با قیمتهای مناسب به تولید کننده و خرید تضمینی محصول و حذف واسطه و دلالان می تواند به چرخه تولید و اقتصاد دامداران مخصوصاً عشایر کمک ویژه ای داشته باشد.

این در صورتی اتفاق خواهد افتاد که با ایجاد توازون بین فروش و خرید به یک اندازه شود .
همانطور که برخی از عشایر در صحبتهایشان نشان از عدم توازن بین دام فروخته شده و قیمتی که همان محصول را در اختیار مصرف کننده قرار می دهد حکایت از عدم توازن در ارائه و فروش محصول عرضه شده توسط دامدار به بازار را دارد می کند .

و اینجا دولت و سازمانهای نظارتی می توانند با کنترل موجب رضایت هم تولید کننده و هم مصرف کننده شوند .