هزارتویوامازدواج؛ منابعمحدود، متقاضیان نامحدود
گر چه بخشی از مشکل کم آبی گلستان با برف و باران هفته‌های اخیر تا حدودی برطرف شد اما تالاب های استان همچنان متاثر از خشکسالی به دلیل داشتن رژیم آب سیلابی هستند و بخش عمده‌ای از منابع غذایی خود را بخاطر کم شدن آب و خشکی از دست داده و دیگر آن جلوه و زیبایی گذشته را در خود ندارند.
سهم من برای تالاب
طی سال‌های اخیرسه تالاب بین‌المللی گلستان آلاگل، آجی‌گل و آلماگل، بخش زیادی از عرصه خود رادر جدال با خشکسالی، از دست دادند که همراهی جوامع محلی، حل مشکلات حق آبه، جلوگیری از برداشت بی رویه منابع آب و صیدغیرمجاز می‌تواند این گستره‌های آبی ارزشمند را از نابودی همیشگی نجات دهد.
گر چه بخشی از مشکل کم آبی گلستان با برف و باران هفته‌های اخیر تا حدودی برطرف شد اما تالاب های استان همچنان متاثر از خشکسالی به دلیل داشتن رژیم آب سیلابی هستند و بخش عمده‌ای از منابع غذایی خود را بخاطر کم شدن آب و خشکی از دست داده و دیگر آن جلوه و زیبایی گذشته را در خود ندارند.
از جمله دلایل به خطر افتادن این پهنه‌های آبی عدم تخصیص حق‌آبه مناسب، کم شدن بارش و تبخیر آب بدلیل گرمای زیاد، برداشت آب برای مصارف کشاورزی از سوی جوامع محلی و صید غیرمجاز آبزیان است.
به عنوان یکی از مهمترین زیستگاه‌های طبیعی جهان‌تالاب ها نقش به سزائی در دوام بقای حیات وحش، تامین آب شیرین و حفظ تعادل زیستی طبعیت دارند و با توجه به نیاز فزاینده و کاهش زیستگاه‌های پرندگان مهاجر و محل‌های مناسب برای تخم‌ریزی ماهی‌ها، ارزش تالاب های موجود به مرور زمان بیشتر شده است.
حفظ و نگهداری این سیستم پیچیده اکولوژیک و بهره‌مند شدن از منابع بسیارزیاد اقتصادی، تفرجگاهی و ژنتیکی در گرو مطالعه و شناخت دقیق هر تالاب می‌باشد و بدون اندیشیدن به محیط زیست، بهبود و ارتقای کیفیت زندگی انسان ها در چارچوب هر گونه هدف، بهره وری از طبیعت امکان پذیر نخواهد بود.
مراسم روز جهانی تالاب‌ها (۱۳ بهمن) امسال در قالب پویش ملی پهلوان تالاب و اجرای برنامه‌های مختلف از جمله رکاب‌زنی دوچرخه‌سواران از مسیر اینچه برون به تالاب آلماگل و برگزاری مسابقه نقاشی ویژه دانش آموزان ساکن در حاشیه تالاب همراه با پرنده نگری حاضران برگزار شد.
یکی از زیر پویش‌های کمپین «سهم من برای تالاب»پویش پهلوان تالاب است که با همکاری سازمان حفاظت از محیط زیست، حامیان زمین و فدراسیون ورزش‌های همگانی ودر ۲۶ استان با محوریت حمایت جامعه ورزش همگانی از تالاب‌های ایران اجرا می شود و به واسطه وجود زیستگاه‌های آبی شامل سه تالاب بین المللیگنبدکاووس به عنوان میزبان استانی این پویش انتخاب شده است.
همزمان با برگزاری نخستین نشست پژوهشگران سازمان جهانی حفاظت در سال ۱۳۵۰ با هدف حفاظت از تالاب‌های مهم در رامسر که تحت عنوان «کنوانسیون رامسر» در مجامع بین المللی از آن یاد می‌شود به منظور حمایت بهتر از آنها و زیستمندانی که در آن می‌زیستند تالاب‌های بین المللی آلاگل، آجی‌گل و آلماگل به همراه تالاب‌های مهم دیگر ایران به ثبت این کنوانسیون رسید.
تالاب آلاگل با ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار، تالاب آجی‌گل با ۳۲۰ هکتار و تالاب آلماگل با مساحت ۲۰۷ هکتار در نزدیکی مرز ایران و ترکمنستان در فاصله نزدیکی نسبت به هم در بخش داشلی برون گنبدکاووس واقع شدند.
بنا بر اظهارات کارشناسان، خاک‌های محدوده این تالاب‌ها متعلق به دوران چهارم زمین شناسی و از اراضی پست محسوب می‌شود که مواد اولیه آن را سنگ آهک، ماسه و شیست تشکیل می‌دهد و دارای آب و هوای مدیترانه‌ایی گرم و تابستان‌های خشک و گرم و زمستان‌های ملایم است.
براساس تحقیقات صورت گرفته، میزان بارندگی سالیانه در این تالاب‌ها ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلی‌متر است و تنها در ماه‌های دی و بهمن میزان بارندگی از تبخیر بیشتر می‌شود و همچنین سطح رطوبت بین ۲۶ تا ۱۰۰ درصد و تبخیر سالیانه ۱۸۰۰ تا ۱۹۰۰ میلی متر متغیر است.
کاهش یک پنجمی حجم آب تالاب آلاگل
رییس اداره حفاظت محیط زیست گنبدکاووس در خصوص رژیم آبی این تالاب‌هاگفت: رژیم آبی این تالاب‌های بین المللی بر مبنای سیلابی بودن آن است که باید در استان خراسان شمالی و سایر مناطق محدوده رودخانه اترک که بخشی از آب آن به این تالاب‌ها نیز سرریز می‌شود بارندگی مطلوبی داشته باشیم تا وضعیت آبی این تالاب‌ها مناسب شود.
احمد احمدی در این خصوص اظهار داشت: درتابستان سالجاری با توجه به افزایش بی‌سابقه دما و تبخیر آب و از سوی دیگر پاسخگو نبودن سطح بارندگی‌های پاییزه و زمستانه در نقاط بالادستی، موجب کاهش یک پنجمی حجم آب موجود در این تالاب‌ها به‌ویژه آلاگل شده است.
وی گفت:این کاهش باعث افزایش شوری واز سوی کیفیت پایین آب تالاب شده که ادامه این وضعیت مخاطرات زیست محیطی مانند تلفات آبزیان و بروز ریزگردها را به همراه خواهد داشت.
وی افزود: در برنامه‌های این سازمان برای مطالبه حق آبه جدید تالاب‌ها و لایروبی مستمر کانال‌های آبرسانی بهبود وضعیت آبی این سه تالاب بین المللی است.
کارشناسان حوزه محیط زیست بر این باورند:از مهمترین دلایل پراهمیت تالاب‌های بین المللی گنبدکاووس کنترل سیلاب‌های بالادستی و به دام انداختن رسوبات ناشی از آن و تثبیت مواد آلاینده حمل شده، میزبانی از پرندگان آبزی و کنار آبزی زمستان گذران از گونه‌های در معرض خطر انقراض و آسیب پذیر مانند پلیکان پاخاکستری، غاز پیشانی سفید کوچک، عقاب شاهی، عقاب دریایی دم سفید و اردک سرسفید، تولید زیست‌توده یا بیومس به عنوان یک منبع تجدیدپذیر انرژی برای انواع زیستمندان اعم از پرندگان و ماهیان و سایت مطالعات علمی و تحقیقاتی و امرار معاش جوامع محلی از طریق شکار و صید پرندگان، ماهیان و سایر موجودات زنده آن به‌حساب می‌آید.
از اواخر شهریورماههمزمان با سرد شدن هوا و محدودیت منابع غذایی مهاجرت پرندگان از عرض‌های شمالی کره زمین شامل مناطق سردسیر سیبری و اروپای شرقی و غربی، در این مناطق به تالاب‌های گلستان آغاز می‌شود و این پرندگان تا نیمه یا اواخر فروردین ماه متناسب با درجه دمای هوا در تالاب‌های استان می‌مانند و از منابع غذایی آن تغذیه می‌کنند.
از جمله گونه‌های مختلف پرندگان مهاجریکه نیمی از سال را در زیستگاه‌های آبی ساکن گلستان هستند شامل انواع مرغابی‌ها، قو، پلیکان، حواصیل، چنگر، پرستوها، آبچلیک‌ها، غاز، فلامینگو، باکلان و عقاب دریایی دم سفید می‌شوند.
گلستان برای زمستان گذرانی پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی ۲۳ زیستگاه مهم را در خود دارد که هشت مورد شامل سه تالاب بین المللی «آلماگل، آلاگل و آجی‌گل»، دریاچه شور، آبندان‌های آب گشت، سد دانشمند، سد گلستان و آبندان‌های اینچه برون در گنبدکاووس واقع است.
۶۶ شکارچی متخلف صید و شکار پرندگان در گنبدکاووسدستگیر شدند
طبق اظهارات رییس اداره محیط زیست گنبدکاووس، ۶۶ نفر از متخلفان صید و شکار فعال در هنگام حضور در زیستگاه‌های آبی از جمله تالاب آلاگل که بیشترین پرندگان مهاجر در این منطقه مشاهده می‌شود، امسال شناسایی و دستگیر شدند.
وی در ادامه با اشاره به کشف ۴۰ قبضه سلاح شکاری از متخلفان دستگیر شده، گفت: دستگیری ۸۰ درصد این شکارچیان مربوط به زمان حضور پرندگان مهاجر برای زمستان گذرانی در زیستگاه‌های آبی بوده است در صورتی که امسال برای جلوگیری از شیوع آنفلوآنزای فوق‌حاد پرندگان و رعایت محدودیت‌های ستاد ملی کرونا، برای دومین سال متوالی شکار در زیستگاه‌های آبی شهرستان از جمله تالاب‌های بین المللی آلماگل، آلاگل و آجی‌گل ممنوع شد.
هرگونه ورود قایق، خودرو و موتورسیکلت به تالاب بین المللی آلاگل ممنوع شد
وی در ادامه با اشاره به شایعات منتشر شده در فضای مجازی که از اواخر دی ماه مبنی بر آزاد شدن شکار پرندگان در تالاب‌های این شهرستان و باعث حضور جمعیت کثیری از شکارچیان در منطقه شدو گفت: در خصوص شکار غیرمجاز پرندگان در تالاب آلاگل با توجه به اتفاقات پیش آمده و نارضایتی جوامع محلی و دوستداران محیط زیست، جلسه شورای تامین شهرستان تشکیل و مقرر شد ورود هرگونه قایق، خودرو و موتورسیکلت به این تالاب ممنوع و متخلفان به دستگاه قضایی معرفی و مجازات شوند.
وی افزود: با تشدید اقدامات مراقبتی در پاسگاه‌های محیط‌بانی آلاگل، شناسایی و دستگیری تخلفات صید و شکار به صورت جدی در دستورکار قرار گرفته است.
وی ادامه داد: از مجموع ۳۰۴ گونه پرنده شناسایی شده در گلستان ۱۰۷ گونه بومی استان، ۹۷ گونه زمستان گذران، ۸۱ گونه برای تولید مثل و ۱۹ گونه به طور اتفاقی دیده شدند.
احمدی گفت: با همکاری جوامع محلی کمیته طرح جامع مدیریت این تالاب‌ها راه اندازی شده و تا بدین لحظه ۲۴ دوره آموزشی با موضوعات شناخت ارزش و کارکرد تالاب، استفاده خردمندانه از آنها و مشارکت کارآمد، آموزش و توانمندسازی جوامع محلی در حفاظت و استفاده خردمندانه از تالاب‌ها و سنجش آگاهی و دانش جوامع محلی درباره تالاب‌ها برای ساکنان روستاهای تنگلی، اوخی تپه و شهر اینچه برون برگزار شده است.
سنددار شدن تالاب‌های بین‌المللی گنبدکاووس
رییس اداره ثبت اسناد و املاک گنبدکاووس گفت: هر سه تالاب بین المللی آلاگل، آلماگل و آجی گل این شهرستان با هدف حفظ و صیانت از عرصه‌های ملی، پیشگیری از زمین‌خواری و تصرف زمین و در راستای طرح کاداستر (تعیین محدوده و مالکیت اراضی) دارای سند هستند.
رضا سارانی افزود: اسناد مالکیت این تالاب‌ها براساس استعلام از معاونت حقوقی ریاست جمهوری به‌نام سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور ثبت شده و سازمان حفاظت محیط زیست می‌تواند با انجام مراحل قانونی این اسناد را به نام خود انتقال دهد.
این سه تالاب گنبدکاووس در دوم فوریه ۱۹۷۱ میلادی برابر با ۱۳ بهمن ۱۳۴۹ باحضور نمایندگانی از ۱۸ کشور در شهر رامسر استان مازندران و انعقاد معاهده‌ای جهانی که سال‌ها بعد به کنوانسیون رامسر مشهور شد، اهمیت بین‌المللی یافتند.
عوامل تهدیدکننده تالاب‌های آلاگل، آلماگل و آجی گل
شکار و صید بی‌رویه جوامع انسانی ساکن در حاشیه تالاب، ورود پساب‌های شهری و روستایی و زهکش‌های کشاورزی از اراضی بالادستی و تغییرات ناشی از آن در خواص فیزیکی و شیمایی آب و به تبع آن تخریب فون بنتیک موجود در تالاب که در نهایت منجر به کاهش غنای زیستی تالاب می‌شود. احداث سد و سازه‌های هیدرولیکی در مسیر منابع تامین کننده آب این مجموعه تالاب‌ها خصوصا تالاب آلاگل، عدم رعایت میزان حقابه تعیین شده توسط دستگاه‌های مسوول برای حفظ بقاء و پایداری اکوسیستمی تالاب و برداشت بی رویه آب به اعتقاد فعالان حوزه حمایت از محیط زیست مهمترین عوامل تهدید کننده این سه تالاب بین المللی محسوب می‌شود.
پوشش گیاهی و جانواری تالاب‌های بین المللی
گیاهان موجود در حوزه تالاب‌های آلاگل، آجی‌گل و آلماگل اعم از آبزی یا خشکی‌زی مانند علف شور، جارو ترکمنی، سلمه سفید، گزشاهی، خارشتر و یوالف وحشی خود را با شرایط اقلیمی سازگار کردند به گونه‌ایی که این پوشش گیاهی مکان و جایگاه مناسبی برای انواع پرندگان آبزی و کنارآبزی است که در حاشیه آنها زندگی می‌کنند.
به گفته کارشناسان، پستاندارانی نظیر روباه معمولی، روباه سردم سیاه (ترکمنی)، گربه دشتی، شغال، گراز، تشی، جردبزرگ، جردلیبی و موش صحرایی و خزندگانی مانند قورباغه مردابی، وزغ سبز، الک پشت برکه‌ای، الک پشت افغانی، انواع مارمولک‌ها، کورمار سلیمانی، مارآبی، مارچلیپر، مارآتشی، تیرمار، کفچه‌مار و افعی و انواع ماهی شامل «گاوماهی، سرگنده، پاروا، کلمه، اسبله ماهی، گامبوزیا، فیتوفاک، کپور، آمور، کاراس و سیاه ماهی» در حاشیه تالاب‌های بین المللی آلاگل، آجی‌گل و آلماگل زیست می‌کنند و همچنین تنوع در اراضی پیرامون تالاب‌ها باعث شده تا طیف وسیعی از پرندگان آبزی، کنارآبزی و خشکی‌زی این منطقه را به عنوان مکانی برای زمستان گذرانی، زادآوری و یا اقامت دائم برای زیست انتخاب کنند.
پیشنهاد قابل تامل بازار کسب و کار در این موضوع می‌طلبد که دولت و سازمان‌های مردم نهاد با ورود به این موضوع و انجام تدابیر لازم برای این موضوع تصمیماتی را اتخاذ کنند با توجه به اینکه این ۳ تالاب‌های بین‌المللی از پتانسیل الای برای جذب مهمان‌های مسافری که هر ساله از مناطق مختلف دنیا به کشور سفر می‌کنند می‌باشد می توانند با کمی برنامه‌ریزی بعنوان مکانی برای جذب گردشگر نیز مورد استفاده قرار گیرد و دولت می‌تواند با واگذار کردن این منطقه به بخش خصوص و مهیا ساختن امکانات مورد نیاز برای تبدیل این سه تالاب به اکوتوریسم گردشگری علاوه بر حفظ طبیعت و اکوسیستم موجب اشتغال‌زایی مردم منطقه نیز شود.
گفتنی است با توجه به اینکه گلستان بعنوان نگارستان ایران نامگذاری شده این نام گذاری بیشتر به خاطر جاذبه‌های گردشگری که صرفا مختص این استان بوده و در هیچ جای ایران که هیچ در هیچ نقطه از کشور نیز وجود ندارد و این عامل طبیعی می تواند جایگزین خوبی برای کشاورزی و از سوی حفظ منابع آبی استان بویژه حق‌آبه این ۳ تالاب بین المللی باشد.
دیدگاهتان را بنویسید