گلستان با دارا بودن ظرفیتهای توریستی فراوان، از جزیره آشوراده و دیوار تاریخی گرگان گرفته تا برج قابوس، اقامتگاههای بومگردی، رودخانهها، آبشارها و مزارع گردشگری، به عنوان یک منطقه بینظیر از شرق تا غرب کشور شناخته میشود. با این حال، شکوفایی این ظرفیتها که بسیاری از آنها همچنان در مراحل اولیه ساماندهی، معرفی، ثبت ملی و جهانی و تکمیل زیرساختها قرار دارند، نیازمند حمایت و توجه جدی دولت چهاردهم است.
بر اساس گزارش بازار کسب و کار، طبیعت کمنظیر گلستان با جنگلهای سرسبز هیرکانی، پارک ملی گلستان و بزرگترین بافت تاریخی شهری زنده در شمال کشور در گرگان از جمله جاذبههای ویژه این استان محسوب میشود. وجود آثار طبیعی و تاریخی منحصر به فرد نظیر آبشار کبودوال که بهعنوان مرتفعترین آبشار خزهای ایران شهرت دارد، برج قابوس بلندترین برج آجری جهان، دیوار دفاعی گرگان که پس از دیوار چین طولانیترین سازه دستساز بشر به شمار میآید و همچنین تنها جزیره ایرانی دریای خزر با ساحلی بکر و دلپذیر در نزدیکی خلیج گرگان، جذابیتهای بسیاری را برای گردشگران مهیا کرده است. افزون بر این، منطقه آزاد اینچه برون نیز به عنوان یکی از مهمترین امکانات تجاری-صنعتی این استان شناخته میشود.
این استان همچنین با برخورداری از تپهها، قلعهها، مساجد دیدنی، زیارتگاهها، بناهای تاریخی شامل برجها، کاخها و پلها و همینطور معابر سنتی و آداب و سنن اقوام گوناگون، پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به یک مقصد گردشگری فرهنگی-تاریخی دارد. به ویژه اگر سرمایهگذاری مؤثری در ایجاد و توسعه زیرساختها انجام گیرد و از روشهای نوین تبلیغاتی استفاده شود، توانایی جذب چشمگیر گردشگران داخلی و خارجی را داراست.
به گفته کارشناسان، کمبود زیرساختها و تجهیزات مناسب باعث شده تا بسیاری از جاذبههای طبیعی و تاریخی گلستان از چشم گردشگران پنهان بماند. این در حالی است که بر اساس اعلام معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان، گلستان جزو مناطق رو به رشد در زمینه جذب گردشگر به شمار میرود.
یاسر قندهاری با اشاره به رشد مدت اقامت گردشگران در مقایسه با سالهای گذشته اظهار داشت : واحدهای اقامتی گلستان آماده پذیرش روزانه بیش از ۱۱ هزار نفر هستند که نشاندهنده افزایش ظرفیتهای این منطقه در حوزه گردشگری است.
افزایش چشمگیر بازدید از جاذبههای گردشگری استان گلستان
طبق آمار ارائهشده، از ابتدای تیر تا پایان شهریور امسال، ۷۶۶ هزار و ۹۵۱ نفر در واحدهای اقامتی رسمی گلستان اقامت داشتهاند: این رقم حاکی از رشد ۱۰ درصدی نسبت به سال گذشته است. علاوه بر این، تعداد بازدیدها از جاذبههای گردشگری استان به سه میلیون و ۸۶۴ هزار و ۵۹۱ نفر رسیده که رشد ۲۰ درصدی را در مقایسه با سال قبل نشان میدهد.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان گلستان با اشاره به ظرفیتهای مختلف گردشگری این منطقه افزود: گردشگری ورزشی جایگاه ویژهای در گلستان دارد. این استان بهعنوان یکی از پنج استان برتر کشور در رشتههای پرطرفدار ورزشی مانند والیبال، فوتبال، بسکتبال و کبدی شناخته میشود. موفقیت در این رشتهها و میزبانی مسابقات ملی میتواند به معرفی هرچه بهتر ظرفیتهای گردشگری استان کمک شایانی کند.
کارشناسان معتقدند که تداوم روند رشد گردشگری در گلستان از دیگر ویژگیهای برجسته این استان، سکونت اقوام گوناگون است که تنوع فرهنگی آن را به یک جاذبه منحصربهفرد تبدیل کرده است. معرفی آداب و رسوم متنوع، غذاهای محلی، پوشاک و موسیقی خاص هر قوم، فرصت ارزشمندی را برای جذب بیشتر گردشگران و افزایش مدت اقامت آنان فراهم میکند.
آشوراده، تنها جزیره ایرانی دریای خزر با پتانسیل قابل توجهی برای جذب میلیونها گردشگر داخلی و خارجی، هنوز نتوانسته به عنوان قطب گردشگری مطرح شود. این در حالی است که دو رییسجمهور گذشته وعده داده بودند آن را به یکی از مراکز مهم گردشگری تبدیل کنند. اکنون گلستانیها از دولت چهاردهم انتظار دارند که اجرای طرح ملی طبیعتگردی و گردشگری در این جزیره را به سرانجام برساند.
ایده اجرای این طرح به اوایل دهه هشتاد بازمیگردد و تصویب آن امیدهای فراوانی در میان مردم گلستان، به ویژه ۳۰۰ هزار ساکن ساحلی استان، برای رونق اقتصادی ایجاد کرد. اما به دلایل مختلف، این پروژه با موانع و سنگاندازیهای متعددی مواجه شده است.
در برنامه اولیه، ساخت اسکله، راههای دسترسی، آلاچیق، رستوران و دیگر زیرساختها برای حضور گردشگران پیشبینی شده بود. قرار بود این طرح طی سه سال با سرمایهگذاری چهار هزار میلیارد ریالی از سوی بخشهای دولتی و خصوصی به بهرهبرداری برسد. اما مشکلات متعدد باعث شد پروژه بیش از دو دهه به تعویق بیفتد.
هر چند مصوبه طرح طبیعتگردی و گردشگری آشوراده در طول سالها با تغییرات زیادی روبهرو شده، اما در نهایت محدوده طرح از ۳۸۰ هکتار به ۳۸ هکتار کاهش یافت. بر اساس این تغییر، تنها ۲۲ هکتار آن به بخش متمرکز گردشگری که نزدیک به مناطق مسکونی و رهاشده فعلی جزیره است، اختصاص داده شد تا آسیبی به این زیستگاه طبیعی وارد نشود.
طرح طبیعتگردی و گردشگری آشوراده
تنها جزیره ایرانی دریای خزر با ظرفیت عظیم برای جذب میلیونها گردشگر داخلی و خارجی، همچنان در مسیر تحقق نهایی خود معطل مانده است. این در حالی است که دو رئیسجمهور پیشین وعده تبدیل آشوراده به قطب گردشگری را داده بودند. با این حال، گرهگشایی از اجرای این پروژه ملی هنوز محقق نشده و مردم گلستان از دولت چهاردهم خواستار توجه ویژه به این موضوع هستند.
این طرح در دهه هشتاد برای نخستین بار مطرح شد و تصویب آن امیدهای بسیاری برای رونق اقتصادی و گرهگشایی از مشکلات مردم به ویژه ۳۰۰ هزار ساحلنشین استان گلستان به همراه داشت. قرار بود زیرساختهایی همچون اسکله، مسیر دسترسی، آلاچیقها، رستورانها و سایر تأسیسات پذیرای گردشگران در این منطقه فراهم شوند. مقرر شده بود پروژه طی سه سال و با سرمایهگذاری چهار هزار میلیارد ریالی از سوی بخش دولتی و خصوصی تکمیل شود. اما موانع و مشکلات متعدد، اجرای این طرح را بیش از دو دهه در حالت تعلیق نگه داشت.
با وجود تغییرات مکرر، وسعت این پروژه طی سالها از ۳۸۰ به ۳۸ هکتار کاهش یافت و تصمیم بر آن شد که تنها ۲۲ هکتار آن برای بخش متمرکز گردشگری در مجاورت مناطق مسکونی و متروکه فعلی آشوراده اختصاص داده شود تا آثار زیستمحیطی کاهش یابد.
دولت سیزدهم پس از بازدید رئیسجمهور وقت از جزیره آشوراده، بر رفع موانع موجود تأکید کرد. جلسات متعددی با حضور سازمان حفاظت محیط زیست و دیگر دستگاههای مرتبط از جمله استاندار گلستان برگزار شد تا مشکلات بررسی و راهکاری برای پیشبرد این پروژه ارائه شود. حمایتهای مسئولان ارشد کشور و استان بار دیگر امیدها را برای اجرای این طرح زنده کرد.
با این حال، حواشی اخیر درباره احتمال توقف طرح گردشگری آشوراده بار دیگر نگرانیهای گلستانیها را افزایش داد. هرچند معاون سازمان حفاظت محیط زیست ضمن اصلاح موضعگیری خود، اطمینان داد دولت چهاردهم مصمم به اجرای این پروژه است و تلاشها در این راستا ادامه خواهد یافت.
دیوار تاریخی گرگان، که بهعنوان یکی از شاهکارهای معماری نظامی دوران ساسانی شناخته میشود، یادگاری ارزشمند از گذشتهی ایران است که در شمال شرق کشور، برای حفاظت از مرزها و تامین امنیت منطقه ساخته شد. این دیوار که با استفاده از خشت و آجر احداث گردید، نقش مهمی در مقابله با حملات اقوام بیابانگرد آسیای مرکزی و حفاظت از مسیر راه ابریشم ایفا میکرد. در متون تاریخی، این دیوار با نامهایی چون دربند گرگان، سد ایران و توران، سد یاجوج و ماجوج، و سد انوشیروان شناخته شده است.
در دهه ۱۳۵۰ خورشیدی، مرحوم محمد یوسف کیانی، سرپرست کاوشهای باستانشناسی دشت گرگان، به همراه مرحوم محمد مهریار، مسیر دیوار بزرگ گرگان و تاسیسات آن را از ساحل شرقی دریای خزر تا ارتفاعات «عربداغ» در کوههای پیشکمر شناسایی کرد. نتایج این پژوهشها منجر به تهیه اولین نقشه دقیق مسیر دیوار و انتشار یافتههای مربوطه شد.
آثار بهجامانده از این دیوار ۲۰۰ کیلومتری، با پهنای متوسط ۲.۵ متر و ارتفاع تخمینی ۸ تا ۱۰ متر، همچنان در مناطقی از کرانههای شرقی دریای خزر تا دامنههای بیلی کوه در پارک ملی گلستان (نزدیک روستای زاو در شمال شرقی کلاله) قابل مشاهده هستند. دیوار بزرگ گرگان با استفاده از مصالح آجر و ملات گل ساخته شده است و اکنون خزانهای گرانبها از تاریخ کهن ایران به شمار میرود.
این اثر فرهنگی نهتنها نمادی از شکوه امپراتوری ساسانی است بلکه میتواند نقش بسزایی در توسعه گردشگری و ارتقای نشاط اجتماعی ایفا کند. اقدامات برای مطالعه، حفاظت و احیای این دیوار تاریخی در مسیر شرقی-غربی گلستان انجام شده که پتانسیل جذب گردشگران داخلی و خارجی را افزایش میدهد.
مدیر پایگاه دیوار بزرگ گرگان، حمید عمرانی، این دیوار را فرصتی بینظیر برای توسعه استان گلستان معرفی کرده است. وی با اشاره به برنامهریزی ساخت پنج پایگاه اطلاعرسانی در امتداد مسیر دیوار، اعلام کرد که نخستین پایگاه در حوزه روستای قله جیق بزرگ گمیشان تاکنون ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. این اقدامات میتواند به معرفی بهتر این اثر تاریخی و بهرهبرداری بهینه از ظرفیتهای منحصر به فرد آن کمک کند.
در این خبر آمده است که طی دو سفر رئیسجمهوری دولت سیزدهم به استان گلستان، مبلغ ۱۲۰ میلیارد ریال برای پایگاه دیوار تاریخی گرگان اختصاص داده شد. این بودجه صرف تملک و آزادسازی عرصه و حریم، ساماندهی ساختمان اداری و تکمیل پایگاه اطلاعرسانی شده است.
آقای عمرانی با تأکید بر ضرورت تخصیص ردیف اعتباری ملی به پروژه مرمت و حفظ دیوار تاریخی گرگان اظهار داشت: با توجه به طول مسیر این دیوار که از آثار شاخص استان و کشور محسوب میشود، هر ساله برای ادامه اقدامات مرمتی، حفاظتی و احیا، به ۲۰۰ میلیارد ریال بودجه نیاز است.
وی همچنین بر اهمیت احداث اقامتگاههای گردشگری تأکید کرد: شامل امکاناتی نظیر سرویس بهداشتی، نمازخانه، محلهایی برای استراحت و خرید مایحتاج ضروری باشند.
او افزود : این تسهیلات میتواند منجر به افزایش زمان ماندگاری گردشگران در مسیر دیوار تاریخی گرگان شود. همچنین اعلام کرد که پرونده مقدماتی ثبت جهانی این اثر تاریخی در یونسکو تأیید شده و فرآیند کاملسازی این پرونده در دست اقدام است.
مدیر پایگاه دیوار بزرگ گرگان توضیح داد: با فراهم کردن زیرساختهای مناسب، بازدیدکنندگان از این دیوار قادر خواهند بود در طول مسیر با عناصر فرهنگی، جاذبههای طبیعی و تاریخی، صنایع دستی و خوراکیهای محلی منطقه و همچنین آداب و رسوم و موسیقی قومیتهای متنوع ترکمن، بلوچ و سیستانی ساکن در این محدوده آشنا شوند.
او ادامه داد: بخشهای دیگری مانند کشاورزی، پرورش ماهی، شترداری و سوارکاری از ظرفیتهای اقتصادی موجود در شهرستانهای مسیر دیوار گرگان هستند. این ظرفیتها همراه با معرفی صحیح میتواند گردشگران را ترغیب کند تا علاوه بر بازدید از این دیوار، جاذبههای دیگری نظیر برج قابوس یا شهر تاریخی جرجان را نیز در برنامه خود قرار دهند.
شهر باستانی جرجان، واقع در سه کیلومتری جنوب غرب گنبدکاووس با قدمتی سه هزار ساله، در آستانه ثبت در فهرست جهانی یونسکو قرار دارد. اما به دلیل کمتوجهی و مشکلات مدیریتی، حفاظت از این میراث به تلاش جدی نیازمند است.
هیچ سازه قابل مشاهدهای در سطح این شهر نیست و تنها زمینی با پستی و بلندی جزئی دیده میشود. با این حال، زیر این ظاهر ساده، شهری چند هزارساله مدفون است که تخریب آن به عواملی چون حمله مغول، جنگهای داخلی، بلایای طبیعی و حفاریهای غیرقانونی نسبت داده میشود.
در کاوشهای انجامشده، اشیای متنوعی از جمله ظروف سفالی ساده و نقشدار، شیشه، پیهسوز، مجسمههای گلی، سکه و اشیای فلزی کشف شدهاند که مهارت هنرمندان جرجانی و ارتباطات هنری آنها با دیگر مناطق را نشان میدهد. همچنین، یافتههایی همچون کورههای شیشهگری و ظروف زرینفام از مهمترین دستاوردهای این محوطه تاریخی به شمار میروند.
آثار معماری مانند راههای آجر فرششده، کورههای سفال و فلزسازی و کانالهای آبرسان از نشانههای تمدن و رونق این شهر تاریخی است. با این وجود، طی دهههای اخیر بخش قابل توجهی از محدوده ۲۵۰۰ هکتاری آن به دلیل ساختوسازهای غیرمجاز نابود شده و تنها ۶۰۰ تا ۷۰۰ هکتار باقی مانده است.
قدرت شاکری تأکید کرد: برای حفاظت و نگهداری از بخشهای باقیمانده شهر باستانی جرجان، علاوه بر نیاز به نیروی انسانی مجرب، حداقل هر سال به ۱۰۰ میلیارد ریال اعتبار ملی نیاز داریم.
او همچنین اعلام کرد: وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با تخصیص ۶ هزار میلیارد ریال جهت ساخت سایت موزه شهر باستانی جرجان موافقت کرده است. این اعتبار طی سه سال از سال آینده به تدریج تأمین خواهد شد.
گنبد قابوس، بلندترین برج آجری جهان و آرامگاه قابوس بن وشمگیر، اثری ارزشمند از قرن چهارم هجری است که در مرکز شهر گنبدکاووس، بر فراز تپهای با ارتفاع ۱۵ متر ساخته شده است.
این شاهکار معماری اسلامی، از پای تپه تا زیر قاعده مخروطی خود ۳۷ متر ارتفاع دارد و قسمت مخروطی گنبد نیز از پایه تا نوک آن ۱۸ متر است. در مجموع، ارتفاع این بنا به ۵۵ متر میرسد، و با احتساب تپه، ارتفاع کلی آن از سطح زمین تا نوک گنبد به ۷۰ متر میرسد.
ساختار بیرونی این بنا مدور بوده و شامل ۱۰ ترک است که مانند ستارهای دهپر، با فاصلههای مساوی از هم قرار گرفتهاند. هر یک از این ترکها دارای کتیبههایی عاجی و آجری به خط کوفی است. ورودی بنا دارای سردری هلالی و آرایههای مقرنسکاری است که بهعنوان یکی از نخستین نمونههای مقرنسکاری در معماری اسلامی ایران شناخته میشود.
مرمت بخشهای آسیبدیده این اثر بینظیر، بهویژه قسمت مخروطی یا رک گنبد قابوس که بهعنوان یکی از شاهکارهای معماری اسلامی با قدمتی بیش از هزار سال و عنوان بلندترین بنای تمام آجری جهان شناخته میشود، با بودجهای معادل ۵۰ میلیارد ریال در حال انجام است. این اقدام به مدیریت عبدالمجید نورتقانی، مسئول پایگاه میراث جهانی گنبد قابوس، انجام میشود.
موزه میراث روستایی گلستان، که بهصورت فضای باز در یکی از پارکهای جنگلی شناختهشده در حال احداث است، بنا به اعتقاد کارشناسان، نقشی کلیدی در معرفی ابعاد فرهنگی جوامع روستایی این استان خواهد داشت. این موزه با هدف باززندهسازی میراث در معرض خطر، حفظ و شناساندن آنها به جامعه امروز، تقویت هویت ملی و منطقهای، احیای اقتصاد بومی و درنهایت توسعه گردشگری فرهنگی طراحی شده است.
ساخت این موزه، که شامل انتقال و بازسازی بناهای قدیمی گلستان میشود، از اوایل دهه ۹۰ در جنگل قرق گرگان آغاز شده، اما تاکنون به مرحله بهرهبرداری نرسیده است.
موزه میراث روستایی گلستان که در ۲۳ کیلومتری شهر گرگان واقع شده، قرار است پس از تکمیل و افتتاح، بخشی از تاریخ غنی و کهن این استان را به گردشگران داخلی و خارجی به نمایش بگذارد.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی گلستان اعلام کرد: مطالعات مربوط به موزه میراث روستایی استان، به عنوان دومین نمونه پس از پروژه مشابه در گیلان، در سالهای ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ انجام شده و عملیات اجرایی آن نیز از مرداد سال ۱۳۹۴ در بخش فرهنگی پارک جنگلی قرق آغاز شده است.
مرتضی حسینقلیزاده اظهار داشت: به دلیل گستردگی فعالیتها در حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، بودجه برای تکمیل موزه میراث روستایی گلستان کافی نبوده است. در این راستا، از سرمایهگذاران بخش خصوصی که با نگاه به حفظ هویت منطقه حاضر به همکاری هستند، حمایت خواهد شد تا این پروژه را تا مرحله تکمیل پیش ببرند.
او افزود : مرحله اول این طرح با هزینهای نزدیک به ۲۰۰ میلیارد ریال تاکنون به پیشرفت فیزیکی ۷۵ درصد رسیده است. در صورت تأمین ۱۰۰ میلیارد ریال اعتبار باقیمانده، این پروژه تا اواسط سال آینده تکمیل شده و آماده بهرهبرداری خواهد بود.
بومگردی، یا همان گردشگری روستایی، نوعی تازه از صنعت گردشگری است که در سالهای اخیر در ایران رونق یافته است. در این نوع گردشگری، افراد بهجای اقامت در هتلهای لوکس و مکانهای پرجنبوجوش، به سمت روستاهای آرام و دورافتاده حرکت میکنند تا برای مدتی هرچند کوتاه، از هیاهوی شهری فاصله گرفته و در آرامش بکر طبیعت تجدید قوا کنند.
استان گلستان با دارا بودن جاذبههای منحصربهفرد، از جمله روستاهایی در دل کوهها، جنگلها و دشتهای خرم، و همچنین تنوع فرهنگی و زندگی ۲۰ قومیت مختلف با آدابورسوم، لباسها و غذاهای گوناگون، به یکی از شاخصترین مناطق بومگردی ایران تبدیل شده است. تاکنون با برنامههای حمایتی صورتگرفته، ۲۰۱ واحد اقامتی بومگردی، عمدتاً در مناطق روستایی این استان، فعال شدهاند.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گلستان اعلام کرد: حدود ۲۰ درصد از اقامتهای تابستان امسال در مراکز اقامتی استان، به واحدهای بومگردی اختصاص داشته است.
به گفته قندهاری، با توجه به تمرکز بیشتر اقامتگاههای بومگردی گلستان در مناطق روستایی و طبیعتگردی، گردشگران علاقه فراوانی به تجربه این نوع اقامت در سفرهای خود به این استان نشان دادهاند.
گردشگری مزرعه یکی از راهبردهای کلیدی برای توسعه اقتصادی مناطق روستایی محسوب میشود. این شیوه جذب گردشگر با تمرکز بر فعالیتهای کشاورزی، در استان گلستان بهدلیل ظرفیتهای قابلتوجه بخش کشاورزی و گردشگری، شرایط اقلیمی متنوع شامل کوهپایهها، مراتع، جنگلها، دریا و تولیدات برجسته کشاورزی، میتواند نقشی پیشرو در این حوزه ایفا کند؛ البته مشروط بر آنکه زیرساختها بهدرستی توسعه یابند و موانع موجود برطرف شوند.
بر اساس گزارشهای اخیر اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی گلستان، هماکنون ۳۹ مزرعه گردشگری فعال در این استان فعالیت میکنند. این مزارع طی سالهای گذشته، با معرفی صحیح ظرفیتهای خود، موفق به جذب گسترده مسافران و گردشگران شدهاند. نتیجه این تلاشها علاوه بر ایجاد درآمدی پایدار برای منطقه، فرصتهای شغلی جدیدی نیز به همراه داشته است.
گردشگران در طول سال، مخصوصاً در تعطیلات نوروز و تابستان، با حضور در این مزارع نهتنها سرگرمی و تفریحی لذتبخش را تجربه میکنند بلکه با گوناگونی محصولات کشاورزی، فرآیندهای دامداری، برداشت مستقیم محصول، فعالیتهای طبیعی و دیگر جاذبههای ویژه مزارع آشنا میشوند.
توسعه و ترویج این نوع از گردشگری میتواند به بهبود معیشت روستاییان کمک کرده و تجربهای متفاوت برای گردشگران شهرنشین، بهویژه ساکنان مناطق صنعتی، فراهم کند. همچنین استفاده از این ظرفیتها و جذابیتهای منحصربهفرد مزارع، موجب افزایش مدت اقامت مسافران در استان خواهد شد.
استان گلستان که بهعنوان گذرگاه بین دو قطب مهم گردشگری شمال کشور و زیارتگاه مشهد قرار گرفته است، هر ساله در ایام تعطیلات نوروز و تابستان پذیرای شمار زیادی از مسافران و گردشگران است که یا از این مسیر عبور میکنند یا در آن اقامت دارند.
این استان با جمعیتی حدود دو میلیون نفر و ترکیبی از اقوام و مذاهب گوناگون در شمال کشور قرار دارد. از شمال با کشور ترکمنستان، از شرق با خراسان شمالی، از جنوب با سمنان و از غرب با مازندران همسایه است که همین تنوع جغرافیایی و فرهنگی بر جذابیت آن برای گردشگران افزوده است.
دیدگاهتان را بنویسید