بحران آب در گلستان
خشکسالی و کم‌بارشی در سال جاری، بار دیگر بر زندگی کشاورزان گلستان تأثیر منفی گذاشته و آتش بحران کم‌آبی را در این استان سرسبز شعله‌ور کرده است. در این شرایط، اراضی کشاورزی به شدت به منابع آبی نیاز دارند تا کشت‌های پاییزه به خوبی انجام شود.
به گزارش بازار کسب و کار | بر اساس گزارش‌های اقتصادی، بحران خشکسالی و کم‌آبی به یک معضل جهانی تبدیل شده است که بسیاری از مناطق دنیا را تحت تأثیر قرار داده است. ایران به دلیل ویژگی‌های خاص جغرافیایی و قرارگیری در نواحی خشک، با چالش‌های جدی‌تری روبروست و این موضوع حتی استان‌های شمالی مانند گلستان را نیز در بر گرفته است.
تحقیقات هواشناسی نشان می‌دهد: بارش‌های گلستان در ۱۵ سال گذشته به طور مداوم کاهش یافته و سال‌های پرباران در این منطقه بسیار نادر بوده است. از سال ۸۶ به بعد، بیشتر سال‌ها میانگین بارش در استان کمتر از حد معمول بوده است.
در سه دهه اخیر، میانگین دما در گلستان بین یک تا دو درجه افزایش یافته و این وضعیت، همراه با قرارگیری استان بین دو صحرا (قره‌قوم ترکمنستان و کویر سمنان)، آسیب‌پذیری آن را در برابر تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی بیشتر کرده است.
این بحران به دلیل تأثیرات مستقیم تغییرات اقلیمی و خشکسالی بر کشاورزی، منابع طبیعی، کیفیت خاک و اقتصاد کشاورزان، پیچیده‌تر می‌شود. با افزایش نیاز گیاهان به آب و گسترش آفات و بیماری‌ها، بخش کشاورزی به شدت آسیب خواهد دید، به ویژه در استانی مانند گلستان که اقتصاد آن به کشاورزی وابسته است.
علاوه بر این، ترکیب کمبود بارش و تبخیر بالا باعث کاهش سریع منابع آبی مانند رودخانه‌ها و دریاچه‌ها شده است. در سال جاری، کاهش بارش‌ها، ظرفیت سدهای استان را تا ۸۱ درصد خالی نگه داشته و آورد رودخانه‌ها را بین ۳۵ تا ۶۵ درصد کاهش داده است.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای گلستان اعلام کرده که از ظرفیت ۲۴۴ میلیون مترمکعبی سدهای استان برای ذخیره آب، تنها ۴۶.۵ میلیون مترمکعب معادل ۱۹ درصد آب ذخیره شده است.
حسین حاجی‌حسینی اظهار داشت: با وجود پیش‌بینی‌های افزایشی بارش‌ها تا پایان زمستان، این تغییرات تأثیر چندانی بر وضعیت منابع آبی گلستان نخواهد داشت و استان همچنان در وضعیت نامناسبی قرار خواهد گرفت.
وی همچنین از رهاسازی آب سدها برای آبیاری مزارع در شرایط خشکسالی خبر داد و گفت: آب سد دانشمند برای ۲۰۰ هکتار و سد نگارستان در علی‌آبادکتول برای ۱۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی رها شده است.
معاون توسعه و پیش‌بینی هواشناسی گلستان، وضعیت بارش‌ها را تشریح کرد و گفت: از ابتدای سال زراعی جاری، ۱۳۱ میلی‌متر باران در گلستان باریده که نسبت به سال گذشته ۳۰ درصد و نسبت به دوره آماری ۲۰ درصد کاهش داشته است.
محمد کردجزی افزود: میزان بارش در همه شهرستان‌های استان نسبت به سال گذشته و دوره آماری کاهش یافته است. بندرترکمن با ۴۳ درصد کم‌بارش‌ترین شهرستان و کلاله با هشت درصد افزایش بارش نسبت به دوره آماری، در صدر پربارش‌ترین‌ها قرار گرفته است. با این حال، کلاله در مقایسه با سال گذشته ۲۵ درصد کاهش بارش داشته است.
وی تأکید کرد: گلستان هنوز در شرایط خشکسالی قرار دارد و کاهش بارش‌ها نسبت به سال گذشته، ناشی از نوسانات دمایی است و ارتباطی با ترسالی یا خشکسالی ندارد.
کشاورزان گلستانی با امید برای کشت پاییزه در بیش از ۴۰۰ هزار هکتار از اراضی استان گندم، در ۶۰ هزار هکتار جو، در ۳۸ هزار هکتار کلزا، در ۷۲۹۰ هکتار چغندر و در ۴۵۰۰ هکتار سیب‌زمینی کاشتند، اما در ابتدای کار با مشکلاتی مانند بدسبزی و کچلی مزارع مواجه شدند و کم‌آبی روند طبیعی رشد گیاهان را مختل کرده است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی گلستان خواستار رهاسازی آب سدها برای آبیاری مزارع استان شد و گفت: درخواست ما از شرکت آب منطقه‌ای گلستان این است که آب سدها را در اسرع وقت رها کند.
علی‌اکبر مهقانی با تأکید بر خسارت‌های ناشی از کم‌بارشی در مزارع شمالی استان، خاطرنشان کرد: رهاسازی آب سدها باید هر چه سریع‌تر انجام شود و حتی یک روز تأخیر در این اقدام نیز به صلاح نیست.
وی معتقد است: بدسبزی مزارع در آغاز کشت، کشاورز را برای ادامه کشت دچار تردید می‌کند و این مسأله آسیب جدی به بخش تولید وارد خواهد کرد.
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی گلستان خاطرنشان کرد : بر اساس داده‌های هواشناسی، تا اول بهمن ماه بارندگی مؤثری در استان رخ نخواهد داد و این مسأله می‌تواند خسارت ناشی از کم‌بارشی در مزارع گلستان را دوچندان کند.
کارشناسان بر این باورند که ادامه روند خشکسالی و تشدید بحران آب ممکن است باعث شود بسیاری از کشاورزان گلستانی در آینده نزدیک، کشت دوم محصول را از دست بدهند و با برداشت‌های بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی، دیگر امکان بهره‌مندی از این منبع آبی را نخواهند داشت.
با تغییر الگوی کشت، مدیریت مصرف بهینه آب و اصلاح روش‌های سنتی آبیاری، استفاده از گونه‌های مقاوم به خشکی و سازگار با شرایط اقلیمی جدید و تصفیه پساب‌های مجاز، می‌توان به این بحران پاسخ داد.
نقش دولت و مردم در مقابله با بحران آب در گلستان
۱. نقش دولت
دولت به عنوان نهاد اصلی مسئول در مدیریت منابع آب و تأمین امنیت غذایی، وظایف و مسئولیت‌های متعددی دارد:
الف. سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی
- تدوین سیاست‌های پایدار: دولت باید سیاست‌های مؤثری برای مدیریت منابع آب تدوین کند. این سیاست‌ها باید شامل حفاظت از منابع آبی، استفاده بهینه از آب و پیشگیری از هدررفت آن باشد. به عنوان مثال، می‌توان به ایجاد برنامه‌های ملی برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی اشاره کرد.
- توسعه زیرساخت‌ها: سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های آبی، مانند ساخت سدها و توسعه شبکه‌های آبیاری، به بهبود دسترسی به آب کمک می‌کند. این اقدامات می‌تواند به کشاورزان کمک کند تا در زمان‌های بحرانی به منابع آبی دسترسی داشته باشند.
ب. حمایت از کشاورزان
- ارائه تسهیلات مالی: دولت می‌تواند با ارائه وام‌ها و یارانه‌ها به کشاورزان، به آن‌ها در تأمین هزینه‌های مربوط به آبیاری و خرید تجهیزات جدید کمک کند. این حمایت مالی به کشاورزان اجازه می‌دهد تا از تکنیک‌های نوین آبیاری استفاده کنند.
- آموزش و مشاوره: برگزاری دوره‌های آموزشی برای کشاورزان در زمینه روش‌های نوین آبیاری و کشت محصولات مقاوم به کم‌آبی، می‌تواند به بهبود عملکرد کشاورزی کمک کند و کشاورزان را در مواجهه با چالش‌های آبی یاری کند.
ج. نظارت و مدیریت
- نظارت بر مصرف آب: دولت باید نظارت دقیقی بر مصرف آب در بخش‌های مختلف، به ویژه کشاورزی، داشته باشد. این نظارت می‌تواند شامل بررسی و ارزیابی میزان مصرف آب و شناسایی نقاط ضعف در مدیریت منابع آب باشد.
- تنظیم قوانین: وضع قوانین و مقررات لازم برای حفظ منابع آبی و جلوگیری از تخریب آن‌ها، از دیگر وظایف دولت است. این قوانین می‌تواند شامل محدودیت‌هایی برای مصرف آب در زمان‌های بحرانی باشد.
۲. نقش مردم
مردم به عنوان ذینفعان اصلی در این بحران، نقش مهمی در مدیریت منابع آب دارند:
الف. آگاهی و آموزش
- افزایش آگاهی عمومی: مردم باید درباره اهمیت صرفه‌جویی در مصرف آب و تأثیرات خشکسالی بر زندگی خود آگاهی پیدا کنند. این آگاهی می‌تواند از طریق رسانه‌ها، کارگاه‌ها و برنامه‌های آموزشی افزایش یابد.
- شرکت در برنامه‌های آموزشی: مشارکت در دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی که توسط دولت یا سازمان‌های غیر دولتی برگزار می‌شود، به مردم کمک می‌کند تا اطلاعات لازم را درباره مدیریت منابع آب کسب کنند.
ب. مشارکت در تصمیم‌گیری
- مشارکت در طرح‌های محلی: مردم می‌توانند در طرح‌های محلی برای مدیریت منابع آب مشارکت کنند و نظرات خود را در فرآیند تصمیم‌گیری ارائه دهند. این مشارکت می‌تواند شامل تشکیل گروه‌های محلی برای نظارت بر منابع آب باشد.
- تشکیل گروه‌های محلی: ایجاد گروه‌های محلی برای اجرای پروژه‌های مشترک در زمینه صرفه‌جویی و حفاظت از آب، می‌تواند به افزایش همکاری و همبستگی در جامعه کمک کند.
ج. استفاده بهینه از منابع
- تغییر الگوی مصرف: مردم باید به تغییر الگوی مصرف آب در زندگی روزمره خود توجه کنند. استفاده از روش‌های صرفه‌جویی، مانند استفاده از شیرآلات کم مصرف و آبیاری قطره‌ای، می‌تواند به کاهش مصرف آب کمک کند.
- حمایت از کشاورزی پایدار: مردم می‌توانند با خرید محصولات کشاورزی که از روش‌های پایدار و مقاوم به کم‌آبی تولید می‌شوند، از کشاورزان حمایت کنند. این اقدام نه تنها به کشاورزان کمک می‌کند، بلکه به حفظ منابع آبی نیز کمک می‌کند.
نتیجه‌گیری
همکاری بین دولت و مردم در مدیریت منابع آب و مقابله با بحران خشکسالی در گلستان ضروری است. دولت با ارائه سیاست‌ها و حمایت‌های لازم، و مردم با مشارکت فعال و آگاهی از اهمیت بحران آب، می‌توانند به بهبود وضعیت موجود و ایجاد آینده‌ای پایدار برای این استان کمک کنند. این همکاری می‌تواند به ایجاد یک مدل موفق برای مدیریت منابع آبی در سایر مناطق کشور نیز تبدیل شود.
نکته قابل تأمل بازار کسب و کار در خصوص بحران آب و پیامدهای آن در گلستان
خشکسالی و کم‌آبی در گلستان نه تنها بر کشاورزی تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند به کاهش امنیت غذایی و افزایش نارضایتی اجتماعی منجر شود. این بحران نیازمند مدیریت بهینه منابع آبی و تغییر در الگوی کشت است تا از آسیب‌های بیشتر جلوگیری شود.
خشکسالی و کم‌آبی در گلستان به عنوان یک معضل جدی، تأثیرات عمیقی بر زندگی مردم و اقتصاد این استان دارد. در زیر به برخی از جنبه‌های مهم این بحران اشاره می‌شود:
۱. تأثیر بر کشاورزی
- کاهش تولید محصولات: کمبود آب منجر به کاهش عملکرد محصولات کشاورزی می‌شود و این موضوع به ویژه در کشت‌های پاییزه مشهود است.
- افزایش هزینه‌ها: کشاورزان برای تأمین آب مورد نیاز، مجبور به استفاده از روش‌های آبیاری غیرمتعارف یا خرید آب می‌شوند که هزینه‌های تولید را افزایش می‌دهد.
۲. امنیت غذایی
- کاهش تنوع غذایی: با کاهش تولید محصولات، تنوع غذایی در دسترس کاهش می‌یابد و این امر می‌تواند به افزایش وابستگی به واردات غذا منجر شود.
- افزایش قیمت‌ها: کمبود محصولات کشاورزی می‌تواند به افزایش قیمت مواد غذایی منجر شود، که این موضوع به ویژه برای قشرهای آسیب‌پذیر جامعه مشکل‌ساز خواهد بود.
۳. پیامدهای اجتماعی
- نارضایتی اجتماعی: بحران آب می‌تواند به نارضایتی و تنش‌های اجتماعی منجر شود، به ویژه در مناطقی که مردم به کشاورزی به عنوان منبع اصلی درآمد وابسته هستند.
- مهاجرت: با کاهش منابع آبی و از دست دادن شغل‌های مرتبط با کشاورزی، ممکن است مردم به دنبال فرصت‌های شغلی در مناطق دیگر باشند که این موضوع می‌تواند به مهاجرت‌های داخلی و افزایش فشار بر شهرها منجر شود.
۴. مدیریت منابع آبی
- نیاز به راهکارهای پایدار: برای مقابله با این بحران، نیاز به مدیریت بهینه منابع آبی و تغییر در الگوی کشت وجود دارد. استفاده از تکنیک‌های آبیاری مدرن و کشت محصولات مقاوم به کم‌آبی می‌تواند به کاهش آسیب‌ها کمک کند.
- آموزش و آگاهی: افزایش آگاهی کشاورزان در مورد روش‌های بهینه مصرف آب و استفاده از فناوری‌های نوین می‌تواند به بهبود وضعیت کمک کند.
۵. تأثیرات زیست‌محیطی
- کاهش تنوع زیستی: کمبود آب می‌تواند به کاهش تنوع زیستی در منطقه منجر شود و اکوسیستم‌های محلی را تحت تأثیر قرار دهد.
- تخریب خاک: خشکسالی می‌تواند باعث فرسایش خاک و کاهش کیفیت آن شود که این موضوع به نوبه خود بر تولید محصولات کشاورزی تأثیر منفی خواهد گذاشت.
نتیجه‌گیری
بحران آب در گلستان یک چالش چندبعدی است که نیازمند توجه جدی و اقدامات فوری از سوی مسئولان و جامعه است. تنها با همکاری و برنامه‌ریزی مناسب می‌توان به بهبود وضعیت موجود و جلوگیری از پیامدهای منفی آن امیدوار بود.
دیدگاهتان را بنویسید