بخش خصوصی توان خرید دانه های روغنی را ندارد
گنجینه‌ای در دل طبیعت بکر در جنگل‌های سرسبز و دشت‌های وسیع استان گلستان نهفته است که نه از دل سنگ‌ها و معادن، بلکه از شاخه‌های درختان توت و پیله‌های ظریف کرم ابریشم سر برمی‌آورد.
به گزارش بازار کسب و کار، نوغانداری در این سرزمین تنها یک شغل عادی نیست؛ بلکه یک هنر کهن، یک میراث زنده و پویای فرهنگی و اقتصادی و بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت ساکنان شمال ایران است.
ابریشم، که به درستی «طلای نرم» طبیعت لقب گرفته، قرن‌هاست که با نخ‌های نازک و درخشان خود، زندگی کشاورزی این منطقه را به زیبایی بافته و معیشت آن‌ها را پر رونق کرده است.
امروز این صنعت تاریخی در دستان مجدانه نوغانداران گلستانی، به فرصتی طلایی برای جهش اقتصادی و ارتقاء صادرات مبدل شده، اما چه رازی در پس این طلای نرم وجود دارد؟
چرا کارشناسان و سیاست‌گذاران باور دارند که گلستان می‌تواند با احیای هوشمندانه نوغانداری، نقشه‌ای نوین از ثروت و توسعه را در شمال ایران طراحی کند؟
در این بررسی، به دل مزارع توت، تلاش بی‌وقفه کشاورزان و سیاست‌های نوآورانه جهاد کشاورزی سفر خواهیم کرد تا پاسخی برای این سوالات بیابیم.
ابریشم، میراثی باستانی با ارزشی امروزی
نوغانداری یا پرورش کرم ابریشم، هنری است که سابقه‌ای بیش از چهار هزار و ۵۰۰ سال در جهان دارد و ایران نیز از دیرباز یکی از بازیگران اصلی این صنعت بوده است.
گلستان، با آب‌وهوای مناسب، خاک حاصلخیز و دسترسی به باغ‌های توت طبیعی، از زمان‌های دور به‌عنوان یکی از مراکز تولید ابریشم در ایران شناخته می‌شده است.
در دوران صفویه و قاجار، ابریشم گیلان و گلستان نه‌تنها در بازارهای داخلی، بلکه در جاده ابریشم و تجارت جهانی نیز معروف بود، اما با گذر زمان و تغییرات تاریخی، این صنعت کهن در مقاطعی به حاشیه رانده شد. حالا، در قرن بیست‌ویکم، نوغانداری بار دیگر در حال بازتعریف جایگاه خود است؛ نه تنها به‌عنوان یک سنت، بلکه به‌عنوان یک فرصت اقتصادی مدرن که می‌تواند چرخ‌های توسعه پایدار را در گلستان به حرکت درآورد.
ابریشم گلستان، که به دلیل کیفیت بالای پیله‌های تازه و نخ‌های تولیدی از آن شناخته شده، امروز به‌عنوان محصولی استراتژیک در زنجیره ارزش صنایع بافندگی، مد و حتی پزشکی مورد توجه قرار گرفته است.
این طلای نرم نه‌تنها نمادی از زیبایی و ظرافت است، بلکه با ارزش افزوده بالا، توانایی رقابت در بازارهای بین‌المللی را دارد. اما آنچه این صنعت را در گلستان متمایز می‌کند، به‌جز محصول نهایی نیست؛ بلکه پتانسیل عظیم منابع انسانی، طبیعی و اقتصادی این دیار است که در صورت بهره‌برداری هوشمندانه، می‌تواند به یک جهش چشمگیر منجر شود.
گلستان؛ بهشت پرورش‌دهندگان کرم ابریشم
چرا گلستان؟ پاسخ در جغرافیای منحصر به فرد و ظرفیت‌های محلی این استان نهفته است. گلستان با داشتن بیش از ۶۰ هزار هکتار باغ‌های توت طبیعی و مصنوعی، یکی از بزرگ‌ترین منابع برگ توت -غذای اصلی کرم ابریشم- در ایران به شمار می‌رود.
آب‌وهوای مرطوب و معتدل این منطقه، شرایط ایده‌آل برای پرورش کرم ابریشم را فراهم نموده است. به گفته کارشناسان، گلستان در حال حاضر مقام سوم تولید پیله تر ابریشم در کشور را به خود اختصاص داده و تنها در سال گذشته، بیش از ۳۰۰ تن پیله تر تولید کرده است.
این آمار نشان‌دهنده ظرفیت بالقوه‌ای است که با برنامه‌ریزی دقیق، می‌تواند چندین برابر شود. علاوه بر طبیعت مساعد، نیروی انسانی متخصص و با تجربه نیز یکی از ارکان اصلی این صنعت در گلستان به شمار می‌آید.
پرورش کرم ابریشم در این منطقه معمولاً به‌صورت خانوادگی و فصلی انجام می‌شود و زنان روستایی نقش کلیدی در این فرآیند ایفا می‌کنند. این فعالیت نه‌تنها به‌عنوان یک منبع درآمد مکمل برای خانوارهای روستایی عمل می‌کند، بلکه با ایجاد اشتغال پایدار، از مهاجرت به شهرها جلوگیری کرده و به حفظ بافت اجتماعی و فرهنگی این دیار کمک می‌کند.
پرورش کرم ابریشم در گلستان محدود به تولید پیله نیست؛ این صنعت زنجیره‌ای وسیع از فرصت‌های اقتصادی را در بر می‌گیرد.
هر بسته تخم کرم ابریشم، که حدود ۳۵ تا ۴۰ کیلوگرم پیله تازه تولید می‌کند، با قیمت تضمینی تقریبی چهار میلیون ریال به ازای هر کیلوگرم (در سال‌های اخیر)، درآمدی بالغ بر ۱۶۰ میلیون ریال برای پرورش‌دهندگان به ارمغان می‌آورد، اما این تنها آغاز داستان است.
تبدیل پیله به نخ ابریشم و سپس تولید محصولات نهایی نظیر پارچه، فرش و پوشاک، ارزش افزوده‌ای چند برابری ایجاد می‌کند. برای نمونه، هر کیلوگرم نخ ابریشم در بازارهای جهانی قیمتی بین ۵۰ تا ۱۰۰ دلار دارد، که نشان‌دهنده پتانسیل صادراتی زیاد این محصول است.
در حال حاضر، ایران هر سال حدود ۷۰۰ تن ابریشم وارد می‌کند، در حالیکه تولید داخلی تنها بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ تن است.
این شکاف وسیع، فرصتی طلایی برای گلستان فراهم می‌آورد تا با افزایش تولید، نه‌تنها نیاز داخلی را تأمین کند، بلکه به بازارهای صادراتی نیز ورود پیدا کند.
کشورهایی همچون چین، هند و ترکیه، که از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان ابریشم در سطح جهانی هستند، می‌توانند مقصد بعدی صادرات ابریشم گلستان باشند.
اجرای سیاست‌هایی برای احیای نوغانداری در گلستان بدون حمایت‌های هدفمند دولتی ممکن نبود. وزارت جهاد کشاورزی در سال‌های اخیر با اجرای سیاست‌های حمایتی، گام‌های بلندی در این راستا برداشته است.
از جمله این اقدامات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: توزیع تخم کرم ابریشم یارانه‌ای، تأمین تخم کرم ابریشم باکیفیت و با قیمت مناسب برای کشاورزان، ارائه تسهیلات کم‌بهره با وام‌هایی با کارمزد ۴ تا ۶ درصد از طریق صندوق کارآفرینی امید، خرید تضمینی پیله، تعیین قیمت‌های مناسب و خرید مستقیم از تولیدکنندگان برای تضمین سودآوری، توسعه باغ‌های توت با کاشت نهال‌های اصلاح‌شده و نوسازی باغ‌های قدیمی، و برگزاری دوره‌های آموزشی برای افزایش مهارت پرورش‌دهندگان و جذب نسل جوان به این صنعت.
این تدابیر نه‌تنها اطمینان زارعان را نسبت به پرورش کرم ابریشم دوباره برقرار کرده‌اند، بلکه انگیزه‌ای تازه برای توسعه این فعالیت در سطح استان ایجاد کرده‌اند.
به‌عنوان نمونه، در شهرستان گالیکش که یکی از مراکز اصلی پرورش کرم ابریشم در گلستان به‌شمار می‌رود، حمایت‌های دولتی به افزایش تولید و بهبود کیفیت پیله‌ها منجر گردیده است.
با وجود قابلیت‌های بالای موجود، پرورش کرم ابریشم در گلستان با چالش‌هایی هم مواجه است. نبود زیرساخت‌های فرآوری، رقابت با ابریشم وارداتی ارزان‌قیمت و نوسانات بازار از جمله موانع قابل توجهی هستند که نیاز به حل دارند.
برای تبدیل این صنعت به یک موتور اقتصادی موثر، راهکارهایی نظیر تأسیس واحدهای فرآوری محلی مانند کارگاه‌های ابریشم‌کشی و تولید نخ، به منظور کاهش وابستگی به استان‌های دیگر، تنظیم تعرفه‌های واردات و افزایش عوارض روی ابریشم خارجی به منظور حمایت از تولید داخلی، بازاریابی بین‌المللی از طریق حضور فعال در نمایشگاه‌های جهانی و ایجاد قراردادهای صادراتی و به‌کارگیری روش‌های نوین برای پرورش کرم ابریشم به‌منظور افزایش بهره‌وری پیشنهاد می‌شود.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان مینودشت با اعلام خبر آغاز توزیع تخم کرم ابریشم در استان گلستان، نوید یک فصل پربار برای پرورش‌دهندگان ابریشم داد.
به گفته مهدی ممشلی، امسال قرار است هشت هزار و ۵۰۰ بسته تخم کرم ابریشم به زارعان این استان ارائه شود تا گلستان دوباره به‌عنوان یکی از کانون‌های اصلی تولید ابریشم کشور تأثیرگذار باشد.
وی بیان کرد: این تخم‌ها در نمایندگی‌های منتخب شهرهای مینودشت، گنبدکاووس، کلاله، مراوه‌تپه، آزادشهر، رامیان، علی‌آبادکتول و گرگان توزیع خواهد شد.
قیمت هر بسته تخم کرم ابریشم ۴۰۰ هزار ریال تعیین شده است؛ اما برای کسانی که به دنبال گزینه‌ای آماده‌تر هستند، تخم کرم ابریشم پرورش‌یافته با قیمت ۹۰۰ هزار ریال ارائه می‌گردد.
ممشلی ادامه داد: مینودشت با پنج هزار بسته، پیشتاز این طرح است و بعد از آن، کلاله با هزار و ۵۰۰، مراوه‌تپه با ۹۰۰ و گالیکش با ۵۵۰ بسته در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
وی با اشاره به تولید ۲۷۰ تن پیله‌تر ابریشم در سال گذشته، پیش‌بینی کرد که امسال این مقدار به ۳۰۰ تا ۳۲۰ تن افزایش یابد؛ رشدی که نشان‌دهنده اراده جدی گلستان برای تسخیر قله‌های تولید ابریشم است.
اما این تنها اعداد و ارقام نیست؛ پشت این بسته‌ها، زندگی بیش از چهار هزار و ۵۰۰ خانواده گلستانی جاری است که با عشق و تلاش به پرورش کرم ابریشم مشغول هستند.
از این تعداد، ۲ هزار و ۲۰۰ خانواده در روستاهای مینودشت فعال هستند و این منطقه را به مرکز ۶۰ درصدی تولید پیله تازه ابریشم در گلستان مبدل ساخته‌اند.
شهرهای رامیان، کلاله، گالیکش، مراوه‌تپه، آزادشهر، گنبدکاووس، علی‌آباد کتول و گرگان نیز در این مسیر مشارکت دارند و هر کدام نقش مهمی در این صنعت سنتی و با ارزش ایفا می‌کنند.
ممشلی اظهار داشت: از زمان دریافت بسته‌ها تا تولید پیله، تنها ۴۵ روز زمان لازم است و نگران برگ‌های توت نباشید؛ گلستان به اندازه کافی از این طلای سبز برای تغذیه کرم‌های ابریشم خود دارد.
نوغانداری در گلستان فراتر از یک شغل است؛ این حرفه، پلی میان گذشته و آینده، بین سنت و نوآوری، و پیوندی میان طبیعت و اقتصاد به شمار می‌آید.
ابریشم، این طلای نرم از شمال، با پشتوانه طبیعت غنی گلستان، تلاش و کوشش مردمش و سیاست‌های هوشمندانه، می‌تواند به نمادی از موفقیت اقتصادی در ایران بدل شود.
اگر این فرصت ارزشمند با برنامه‌ریزی لازم و سرمایه‌گذاری مناسب به کار گرفته شود، گلستان نه‌تنها در تولید ابریشم خودکفا می‌شود، بلکه به یکی از بازیگران اصلی در بازار جهانی ابریشم تبدیل خواهد گردید.
آینده درخشان این صنعت در انتظار همت همه‌جانبه‌ای است؛ از کشاورزان گرفته تا سیاست‌گذاران، همه باید به همکاری بپردازند تا این گنج پنهان، به ثروتی آشکار برای ایران بدل گردد.
دیدگاهتان را بنویسید