۴درصدازمنابع آب زیرزمینی دارای هدایت الکتریکی(EC)است

استان گرم و خشک بوشهر در یک دهه گذشته براثر خشکسالی متوالی با مشکلات زیادی در بخش تامین آب کشاورزی و دیگر بخش‌ها روبرو شده، طوریکه بیشتر دشت‌های آن از لحاظ سفره‌های زیر زمینی وضعیت بحرانی دارد و برداشت آب از آنها ممنوع است، دولت تدبیر و امید در چاره اندیشی برای حل این تنگناها و کاهش پیامدهای منفی آن احداث ۹ سد بزرگ و کوچک در این استان را آغاز کرد که انقلابی ماندگار در تاریخ آبی این استان است. ‌

براساس موقعیت جغرافیایی ۸۵ درصد از مساحت کشور ایران در اقلیم خشک، نیمه خشک و فراخشک واقع شده‌است و باید بپذیریم در کشوری با چنین اقلیم و میانگین بارندگی کمتر از سطح نرمال جهان زندگی می‌کنیم.

کشور ایران ۷۰ درصد از یک دهه اخیر را با خشکسالی دست و پنجه نرم کرده و این موضوع باعث کاهش شدید منابع آب سطحی و زیرزمینی شده‌است و  بر اساس مدل‌های هواشناسی، در ۳۰ سال گذشته این خشکسالی رو به افزایش بوده و براساس پیش‌بینی‌ها این روند ادامه خواهد داشت.

این خشکسالی باعث آن شده تا آورد رودخانه‌های اصلی استان بوشهر از ۲.۵ میلیارد مترمکعب در سال به کمتر از ۵۰۰ میلیون مترمکعب کاهش یابد از طرفی افزایش جمعیت و نیاز بیشتر به غذا باعث تقاضای بیشتر برداشت آب،  کاهش منابع آبی، اضافه برداشت و حفر چاه‌های مجاز و غیرمجاز شده‌است.

علاوه براین با سوق یافتن بهره‌برداران به سوی آب‌های زیرزمینی در ۵۰ سال اخیر و کاهش آورد رودخانه‌ها و پیشرفت تکنولوژی پمپاژ در عصر معاصر، منابع آب زیرزمینی که در طول هزاران سال به وجود آمده‌اند را به شدت زیرفشار قرار داده و در زمان حاضر سالانه ۳۰ میلیون مترمکعب بیش از ظرفیت و توان سفره‌های آب زیرزمینی استان بوشهر از این منابع برداشت می‌ شود.

خطر فروچاله‌ها و ضرورت مهار آب‌های سطحی 

به گفته یک پژوهشگر آب در استان بوشهر، سرانه آب در این استان از ۱۰هزار مترمکعب در بلند مدت به ۷۰۰ مترمکعب کاهش یافته و این به معنی حجم کمتر آب موجود به ازای هر نفر است.

جابر مظفری زاده افزود: بر اساس همه شاخص‌های کنترل منابع آب از جمله شاخص معروف فالکن مارک، در استان بوشهر دچار کمبود شدید منابع آب هستیم به طور نمونه در منطقه تنگ ارم، در ۹ سال اخیر، سطح آب‌های زیرزمینی ۱۵ متر افت داشته است، طوری که بسیاری از چاه‌های این منطقه خشکیده‌است.

این کارشناس گفت: از ۱۶ محدوده مطالعاتی منابع آب ۱۲ محدوده در وضعیت ممنوعه و ممنوعه بحرانی قرار دارند و چهار محدوده دیگر نیز ساحلی و فاقد پتانسیل کشاورزی است.

مظفری زاده بیان کرد: آبخوان‌ها مانند دریا در زیر زمین گسترده نیستند، بلکه در مناطقی که شرایط زمین شناختی تشکیل سفره آب زیرزمینی وجود داشته و در میان ذرات و منافذ محدود تشکیل شده‌اند با برداشت بیش از حد آب از این مناطق، منافذ یاد شده از آب خالی شده، فشرده می‌شوند و در زمین فاجعه‌ای به نام فروچاله رخ می‌دهد.

وی هشدار داد: بر خلاف منابع آب سطحی مثل رودخانه‌ها و دریاچه‌ها، بحران آب‌های زیرزمینی با چشم قابل رصد نیست و همین موضوع باعث شده تا شدت بحران برای عموم مردم ملموس نباشد.

این پژوهشگر گفت: کم شدن حجم آب موجود در آبخوان‌ها موجب افزایش تعداد و عمق کف شکنی برای دستیابی به منابع آب زیرزمینی شده‌است.

وی افزود: در برخی از دشت‌های استان، این کف‌شکنی تا عمق آبخوان ادامه یافته و حتی تا سنگ کف و عبور از آن نیز ادامه یافته است.

مظفری زاده با تشبیه فروچاله به زلزله‌ای خاموش و بی صدا گفت: در استان بوشهر نیز فروچاله‌هایی در محدوده طلحه – فاریاب شناسایی شده‌است.

این کارشناس کیفیت منابع آب استان بوشهر را نیز نه چندان مطلوب خواند و اظهار داشت: تنها ۴ درصد از منابع آب زیرزمینی استان بوشهر دارای هدایت الکتریکی (EC) کمتر از سه هزار است و بیش از ۵۰درصد از این منابع، هدایت الکتریکی ۱۰هزار و بیش از آن دارند.

وی بیان کرد: به همین دلیل مهار آب‌های سطحی برای تقویت سفره‌های زیر زمینی و جلوگیری از جاری شدن سیل با ساخت سد بر روی رودخانه‌ها و استفاده از آب‌های نامتعارف از جمله پساب تصفیه شده فاضلاب بوشهر برای مصارف صنعتی، کشاورزی و فضای سبز و کشت گیاهان شورپسند و ایجاد شهرک‌های شورورزی در استان بوشهر ضروری است.  

مدیربهره برداری از تاسیسات آبی شرکت آب منطقه‌ای استان بوشهر گفت: این استان در بخش پائین دست رودخانه‌های حوزه آبریز خلیج فارس و دریای عمان قرار گرفته است به همین ترتیب اجرای طرح‌های تامین آب برای استفاده از آب‌های روان ضروری است.

رضا چویلی اضافه کرد: اجرای طرح‌های توسعه‌ای و سدهای مختلف و تکمیل طرح‌های در دست اجرا نقش بی بدیلی در تامین آب کشاورزی، آشامیدنی، صنعت و زیست محیطی دارد به همین دلیل با همت برنامه ریزان امروز سدهای کوچک و بزرگی در استان در دست اجراست و انتظار می‌رود با بهره‌برداری از این طرح‌ها جهشی در تولید و رونقی در توسعه و اشتغال در استان رقم بخورد.

هدر رفت میلیاردها متر مکعب آب همراه با سیل‌های مخرب 

براساس آمار اعلام شده توسط مسئولان استان بوشهر سالانه میلیاردها مترمکعب آب حاصل نزولات آسمانی در این استان و استان‌های همجوار بالادست به علت نبود سد و بند و طرح‌های آبخیز و آبخوان‌داری کافی در این استان بدون استفاده هدر می‌رود و با توجه به رگباری و شدید بودن بارندگی‌ها در استان بوشهر در بیشتر موارد این نزولات با تشکیل سیل باعث تخریب اراضی، روستاها و شهرهای در مسیر سیلاب و خسارت زیاد به مناطق کشاورزی، دامداری و فرسایش خاک می‌شود.

ساخت سدها در ذخیره سازی این آب‌های روان ناشی از بارندگی‌ها، جلوگیری از جاری شدن سیل، تقویت سفره‌های آب زیرزمینی، تامین آب کشاورزی، صنعت و شرب، جلوگیر یاز فرسایش خاک و خسارت های ناشی از سیلاب بسیار موثر است و با توجه به خشکسالی و کمبود شدید آب بویژه دربخش کشاورزی ساخت سدهای ذخیره‌ای، روان آب را به جای تهدید به فرصتی برای توسعه تبدیل خواهد کرد و در دولت تدبیر و امید این مهم بخوبی در استان بوشهر مورد توجه قرار گرفته‌است.

 در زمان حاضر تنها یک سد مخزنی رئیسعلی دلواری، چهار سد انحرافی ( سعدآباد، شبانکاره، سرقنات و اهرم)، چهار ایستگاه پمپاژ (کلل، وحدتیه، دهقائد و نخلستان) و هفت شبکه آبیاری زهکشی در استان وجود دارد.

 این تاسیسات آبرسانی ۳۵ هزار هکتار زمین کشاورزی را زیر پوشش دارد که ۸۰ درصد آنها  نخیلات و ۲۰ درصد نیز شامل زمین‌های کشاورزی است.

استان بوشهر کارگاه عظیم سدسازی 

استان بوشهر تا پیش از دولت تدبیر و امید تنها یک سد (رئیسعلی دلواری) با ظرفیت ذخیره ۶۹۵ میلیون مترمکعب آب داشت اما امروز با همت این دولت، این استان به کارگاهی عظیم از پروژه‌های سد سازی در مناطق مختلف تبدیل شده که بهره‌برداری از آنها نوید بخش رونق و جهش در تولید و توسعه اشتغال، گردشگری و مهاجرت معکوس از شهرها به روستاهای این استان در آینده نزدیک است.

در دولت تدبیر و امید ۹ سد بزرگ و کوچک از جمله چهار سد دالکی، دشت پلنگ، باغان و خائیز به اجرا درآمده که بهره‌برداری از آنها نقشی مهم در تامین آب مورد نیاز بخش کشاورزی، صنعت و شرب این استان خواهد داشت.

از این شمار تاکنون سه سد قیزقلعه و تنگ ارم در شهرستان دشتستان و افزایش ظرفیت سد سنا در شهرستان دشتی در سال گذشته (۹۸) به بهره‌برداری رسیده و بر اساس برنامه‌ریزی انجام شده سدهای ارغون و اخند از جمله سدهای کوچک و سد خائیز از جمله سدهای بزرگ استان نیز امسال افتتاح می‌شود که نقش تاثیرگذاری در تامین آب استان بوشهر در مناطق شهری و روستایی دارد.