روز جهانی سالمند

به بهانه ماه جهانی بیماری آلزایمر(۱۵شهریور-۱۵مهر)ودرآستانه هفته سالمند

گفتگو با دکتر آزاده سادات زنده باد، متخصص طب سالمندان

بورد تخصصی- دانشگاه علوم پزشکی تهران

سالمندی بخشی از زندگی است که بسیاری از ما در حال سپری کردن آن هستیم یا آنرا در آینده خواهیم گذراند. رشد سریع  جمعیت به ویژه در کشورهای در حال توسعه و افزایش طول عمر و یا امید به زندگی ، پدیده سالمندی جهان را موجب شده است.

در حال حاضر بر اساس آخرین آمار ده درصد جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می دهند.

از نظر علمی سن سالمندی در چه محدوده سنی قرار دارد و به چه کسانی سالمند اطلاق می شود؟.
مرز سالمندی ۶۵ سالگی است اما در ایران از انجایی که سن بازنشستگی پایین است ، افرادیکه بالای۶۰ سال باشد، سالمند محسوب می شود.

سه گروه سالمند از نظر سنی داریم

1. سالمندان جوان ( ۶۰ الی ۷۵ سال)
2. سالمند میانسال ( ۷۵ الی ۸۵ سال )
3. سالمند پیر( بالاتر از ۸۵ سال)

آیا برای مواجه شدن با پدیده سالمندی آماده ایم؟

بر اساس آمارهای منتشر شده ایران سومین کشور دنیاست که به سرعت پیر می شود.در حال حاضر حدود ده درصد جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می دهند.اما هر سال در حال افزایش روند جمعیت سالمندی هستیم. یه طوریکه در بیست سال آینده ، یکی از پیرترین کشورهای دنیا خواهیم بود همه این افراد به خدمات و مراقبت های سالمندی نیاز دارند.

تصور اینکه اگر سیاستگزاری های مناسب و برنامه ریزی برای تامین نیازهای سلامتی سالمندان در این مدت کو تاه انجام نشود، اتفاقاتی تلخ تر از پاندمی کرونا رقم خواهد خورد.

متاسفانه در حال حاضر سیستم حمایتی مناسب برای سالمندان تعریف نشده است و اکثر خدمات مربوط به درمان و توانبخشی سالمندان و بازنشستگان تحت حمایت کامل بیمه ها نیست و یا سالمندان بازنشسته با شرایط اقتصادی فعلی کشور قادر به استفاده از خدمایت حمایتی و مراقبتی و توانبخشی در زمینه مشکلات سالمندی نیستند که امیدواریم متولیان امور سالمندی در ارگانهای مختلف و به ویژه مسئولین محترم وزارت بهداشت و درمان برای رفع این مشکلات چاره اندیشی کنند تا عزیزان سالمندان از همه اقشار در کشور ما بتوانند از امکانات خدماتی، درمانی ، توانبخشی و … بهره مند شوند.

خوشبختانه  یکی از اتفاقات خوب  در زمینه سالمندی در سالهای اخیر  اتفاق افتاده است، تاسیس مراکز روزانه آموزشی و توانبخشی سالمندان جهت رونق سالمندی سالم در پایتخت و بسیاری از شهرها که به‌صورت روزانه خدمات آموزشی ، توانبخشی و مراقبتی، تفریحی و درمانی ارائه می‌دهند. در این مراکز سعی می‌شود روند از کار افتادگی سالمندان را با مشغول کردن آنها به فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی و تفریحی به تعویق بیندازند که تاسیس و گسترش این مراکز یکی از اتفاقات خوب در زمینه حمایت از سالمندان است.

لطفا در مورد تخصص طب سالمندی بیشتر توضیح دهید؟

تخصص طب سالمندان از حدود صد سال پیش در دنیا شکل گرفت و بیش از نیم قرن است که در دنیا بیمارستانهای تخصصی سالمندان و بخشهای تخصصی این رشته وجود داشته و در حال ارائه خدمات می باشند.با توجه به خصوصیات افراد در این سن از جمله تغییر خلق و خو و روحیه ، تغییر الگوی مصرفی غذا و تغییر خواب و بیداری و استراحت و وجود همزمان بیماریهای مختلف، و مصرف همزمان پنج تا هفت نوع دارو که پلی فارمسی نامیده می شود ،باعث شد تا رشته تخصصی ویژه سالمندان راه اندازی شود و افراد متخصص اعم از پزشک، پرستار، داروساز، روانشناس و …. آشنا به مسائل و مشکلات سالمندی و همچنین متخصص به نحوه ارتباط با سالمندان تربیت شوند و نسبت به رفع نیازهای متعدد سالمندان اقدام کنند.

حیطه کار یک متخصص طب سالمندی را می توان به سه شاخه اصلی تقسیم کرد: ۱- پیشگیری (یعنی سلامت فردی و ارتقای سطح سلامت)، ۲- درمان سندرم های شایع سالمندی (مثل دیابت، فشارخون، پوکی استخوان، افسردگی، اضطراب و… ۳ – توان بخشی (یعنی شناخت ناتوانی های عارض شده در اثر بیماری ها و تلاش برای کاهش آنها).

متخصص طب سالمندی در مجموع خدمات خود را در سه شاخه اصلی پیشگیری، درمان و توان بحشی ارائه می کند.

فواید کلینیک های تخصصی سالمندی در این است که سالمند به جای مراجعه به پزشکان مختلف برای درمان انواع بیماری ها، در بدو ورود به کلینیک سالمندان، پزشک متخصص سالمندان او را ویزیت کرده و از نظر بیماری ها ی شایع سالمندی غربالگری می شوند. یکی دیگر از مهم ترین تفاوت های متخصصان طب سالمندان با دیگر متخصصان پزشکی این است که متخصص طب سالمندان به همه جنبه های یک بیمار نگاه می کند و در نتیجه دید جامعی نسبت به وضعیت بیمار دارد. در کلینیک سالمندی، مراجعه کننده را از همه جهت ها بررسی می کنند، حتی از لحاظ اقتصادی (میزان درآمد) اجتماعی (اینکه تنها زندگی می کند یا با خانواده) و همچنین میزان وجود عوامل خطرساز مانند راه پله ها در محل سکونت فرد.

چه افرادی می توانند به متخصص طب سالمندی مراجعه کنند؟

در واقع تخصص طب سالمندان آن سر طیف  تخصص طب کودکان است و سالمندان و افراد بالاتر از ۶۰ سال در ابتدا بهتر است به متخصص طب سالمندان مراجعه کنند تا از نظر بیماری های شایع این سنسن ارزیابی و غربالگری شوند.

 ما دوست داریم که حداقل سن فیزیولوژیک و سن تقویمی بر هم منطبق باشد و فرد از سن خود پیرتر نباشد. با توجه به این که امید به زندگی خانمها در کشور ما بیشتر است بنابراین در آینده تعداد خانمهای سالمند زیادی خواهیم داشت و اگر آنها روی سلامت خود دقت نکنند در آینده دچار مشکل خواهند شد. بطور مثال خانمی که  دچار یائسگی زودرس شده و آن را طبیعی دانسته و پیگیری نکرده است  نمی داند که در آینده دچار مشکلات زیادی از جمله پوکی استخوان و… در دوره سالمندی خواهد شد. به همین خاطر توصیه می کنم تمام افراد بالاتر از ۵۰ سال  برای ارزیابی به کلینیک سالمندی مراجعه کنند و کسانی که نیازمند به بررسی بیشتر هستند خدمات لازم را دریافت خواهند کرد.

لازم به توضیح است  که نباید افراد صبر کنند تا به سن سالمندی برسند و بعد به کلینیک سالمندی مراجعه نمایند.قسمت مهمی که درطب سالمندی به آن توجه ویژه می شود ، بحث پیشگیری و سالمندی سالم است از این رو افراد از ۵۰ سال به بعد باید به کلینیک سالمندی مراجعه نمایندتا ضمنup  check  کامل ،عوامل خطر غربالگری شده و مورد ارزیابی قرارگیرند تا در آینده به سلامت، وارد سن سالمندی شوندو بتوانند در آینده  ،سالمندی سالم همراه با توانمندی را تجربه نمایند.

هدف رشته تخصصی طب سالمندی ارتقا سطح سلامت و کیفیت زندگی سالمندان ، این گروه ارزشمند جامعه با تشخیص به موقع و درمان بیماری ها و سندرم های شایع سالمندی و غربالگری و پیشگیری از فاکتورهای موثر در ایجاد ناتوانی و وابستگی سالمندان می باشد.