زیورهای زنان ترکمن (بِزگ شای لِر)

خودآرایی و استفاده از آرایه های تزیینی هیچ گاه مختص قوم یا نژاد و یا محدود به دوره تاریخی معینی نبوده است. زنان همواره در همه جا از اشیا ر دسترس خود، از هسته میوه و صدف تا سنگ ها و فلزات گران بها به عنوان زیور استفاد می کرده اند. زنان و دختران ترکمن نیز از زیورهایی که زرگران محلی می ساختند، استفاده می کردند. زیورآلات سنتی ترکمن چنان سنگین و برجسته و با نقش ها و طرح های بکر ساخته می شود که کمتر شباهت به زیورهای دیگر اقوام آسیای میانه دارد. زنان ترکمن این زیورها را به قسمتی از لباس خود می دوزند و یا آن را جداگانه به خود می آویزند.

۱) زیورهای سر و پیشانی
قُبه: “قُبه” به زیوری نیم کره ای شکل گویند که دور تا دور آن شرابه هایی آویزان است. روی این شرابه ها نگین هایی از عقیق یا شیشه های رنگی می نشانند. نگین ها اغلب به رنگ قرمز است، روی نیم کره را با سیم های بافته نقره ای که “سیم بورما” نامیده می شوند، به قسمت های مساوی تقسیم می کنند و روی بدنه نیم کره جوش می دهند. معمولا قسمت ها زوج است و روی هر قسمت نگین هایی به رنگ قرمز قرار می دهند
۲) زیورهای سربند زنان
از دیگر زیورآلات ترکمنی و زیورآلات سنتی ترکمنی سربندها می باشند. دختران پس از ازدواج به جای کلاه از سربندهایی که به صورت خاصی دور سر پیچانده می شود، استفاده می کنند، به سربندان زنان عموما “آلن دانگی” گفته می شود. این سربند را، همانند کلاه دختران، با زیورهای نقره ای مطلا تزیین می کنند.
۳) زیورهای مو
زنان و دختران ترکمن برای زیبایی گیسوان خود از زیورآلات ترکمنی و زیورآلات سنتی ترکمن گوناگونی استفاده می کنند که از آن جمله است:
“آسئق”: آسئق به شکل دل است و در اندازه های مختلف که در وسط آن نگینی بزرگ از سنگ و شیشه تعبیه می شود. این نگین معمولا به رنگ قرمز وجگری است. در بالای “آسئق” حلقه ای قرار دارد که بندی پارچه ای را از این حلقه رد می کنند و به وسیله این بند “آسئق” را به مو می بندند
۴) زیور گوش
زیور گوش از شکیل ترین زیورآلات ترکمنی و زیورآلات سنتی ترکمن هاست. به زیور گوش “قولاق حالکا” یعنی حلقه گوش و یا حالکا می گویند. گوشواره زنان “یموت” اغلب به شکل دایره بزرگ است که نصف دایره صفحه نقره ای مطلاست و روی آن نگین هایی از عقیق و شیشه های رنگی نشانده می شود.
۵) زیورهای گردن، سینه و پیش سینه بقو یا بقوطوق یا بویون طوق
“بقو” به حلقه بزرگ طوق مانندی گویند که یک طرف آن بوسیله گیره یا لولا باز و بسته می شود و در قسمت جلو گردن قرار می گیرد که روی آن را مطلا می کنند و نگین های رنگی بر آن می نشانند.