واردات بنزین‌سوپر آزاد شد
رئیس کل بانک مرکزی به توضیح مهم‌ترین برنامه‌ها و اقدام‌های این بانک در حوزه سیاست‌گذاری پولی و ارزی پرداخت. او با تأکید بر اینکه بازار ارز توافقی برای کشف نرخ واقعی و جهت‌دهی به بازار شکل گرفته است، اعلام کرد که آزادسازی منابع ارزی بلوکه و افزایش ذخایر طلای کشور و متنوع‌سازی ذخایر ارزی طی دو سال گذشته در دستور کار بوده است.
محمدرضا فرزین همچنین اشاره کرد که با تلاش‌های بانک مرکزی برای کنترل نرخ رشد نقدینگی، نرخ تورم نقطه به نقطه به ۳۴٫۵ درصد کاهش یافته و افزود که تلاش داریم تا امسال اوراق گواهی سپرده خاص با نرخ ۲۵ درصد را برای طرح‌ها و صنایع پیشرو تعریف کنیم.
به گزارش خبرنگار بازار کسب و کار، محمدرضا فرزین، در گفتگوی ویژه خبری در تاریخ ۱۹ آبان ماه، ضمن توضیح برنامه‌های مدیریت بازار ارز و اصلاح نظام بانکی، به نتیجه انتخابات آمریکا و تاثیر ریاست جمهوری ترامپ بر اقتصاد ایران اشاره کرد و گفت: انتخاب ترامپ تأثیر قابل توجهی بر تمامی بازارهای جهانی داشت و اثرات آن در همان روز نخست انتخاب وی نمایان شد. از این نظر می‌توان آثار آن را از دو جنبه بررسی کرد.
وی ادامه داد که ابتدا باید تأثیرات مستقیم انتخاب ریاست جمهوری آمریکا بر اقتصاد ایران را بررسی کرد. ایران به‌طور مستقیم با آمریکا تجارت نمی‌کند و نه صادرات و وارداتی دارد، همچنین سرمایه‌گذاری خارجی در ایالات متحده ندارد و ذخایر ارزی ایران به دلار نیستند. در سال‌های اخیر تلاش بر کاهش وابستگی به دلار بوده است، بنابراین به‌طور کلی، ارتباط اقتصادی ایران با آمریکا اندک است. حتی در مورد اروپا نیز همکاری تجاری، پولی و مالی گسترده‌ای نداریم؛ برای مثال، کل تجارت ما با اروپا، یک پنجم تعاملات تجاری با عراق است. به همین دلیل وابستگی ما به اقتصاد غرب کاهش یافته است.
عالی‌ترین مقام بانک مرکزی افزود که انتخابات آمریکا و ریاست جمهوری ترامپ به‌طور مستقیم تأثیر بزرگی بر اقتصاد ایران نخواهد داشت، اما از نظر غیرمستقیم باید در نظر داشت که اقتصاد آمریکا یکی از بزرگترین اقتصادهای جهان است و تغییرات در سیاست‌های آن می‌تواند بر روی اقتصادهای دیگر تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، سیاست‌های آمریکا ممکن است بر قیمت نفت و فلزات اثر بگذارد یا نرخ بهره تغییراتی را در ارزش رمزارزها ایجاد کند. پس از انتخابات ترامپ، برخی رمزارزها و ارزهای دیجیتال با افزایش قیمت مواجه شدند، و ارزش یورو نیز ۲ درصد کاهش یافت. ارز ایران، حتی در بازار غیررسمی، کمتر از یک درصد کاهش قیمت داشت که نشان دهنده یکی از کمترین واکنش‌ها در مقایسه با سایر ارزهای جهانی بود.
فرزین تأکید کرد که همزمان با انتخاب ترامپ، بازارهایی نظیر فلزات، رمزارزها و سایر بازارهای مالی جهان دچار تلاطم شده‌اند و در انتظار سیاست‌های آتی ترامپ هستند. اگر ترامپ همانند دوره قبل عمل کند، سیاست‌های او ممکن است باعث نگرانی شود؛ چرا که او در تیم قبلی خود از سیاست‌های نئومرکانتلیسمی پیروی کرده و از جهانی‌شدن فاصله گرفته بود. او همچنین با اعمال تعرفه‌های بالاتر و ایجاد محدودیت‌هایی برای تجارت با آمریکا، بازار این کشور را برای دیگر کشورها محدود کرده بود.
فرزین درباره اثرات احتمالی سیاست‌های جدید بر اقتصاد ایران و جهان تأکید کرد: محدودیت تجارت با آمریکا و کاهش حضور تجاری در بازارهای جهانی توسط ترامپ، تأثیرات عمده‌ای بر اقتصاد اروپا و چین خواهد داشت که می‌تواند برای ما تهدید و فرصت به همراه داشته باشد. نکته مهم این است که عکس‌العمل ایران در مقابل این سیاست‌ها چگونه باشد. البته باید یادآور شوم که تحلیل من اقتصادی است و اقتصاد تحت تأثیر متغیرهای سیاسی قرار دارد، بنابراین باید تحلیل سیاسی از رفتار ترامپ و تأثیر آن بر مسائل منطقه، تحریم‌های ایران و مذاکرات انجام داد.
افزایش تعاملات با کشورهای منطقه و اعضای بریکس
رئیس کل بانک مرکزی اظهار داشت: اقتصاد ما از همان ابتدا نشان داد که در برابر تغییرات مقاومت بالایی دارد. اقتصاد ایران، دیگر اقتصاد هشت سال پیش نیست که انتخاب ترامپ تأثیر زیادی بر آن بگذارد زیرا وابستگی‌هایمان کاهش یافته است. هم اکنون ارتباطات اقتصادی ما با کشورهای منطقه و اعضای گروه بریکس افزایش یافته و بخش عمده تجارت‌مان در داخل منطقه انجام می‌شود. از این رو، ایران به عنوان یک عضو مؤثر بریکس تقویت شده و سامانه‌های مدیریت تحریم نیز بهبود یافته‌اند تا توان مقابله با شوک‌های خارجی را داشته باشیم.
فرزین تصریح کرد که اگر بتوانیم کنش مناسب را در برابر تصمیمات ترامپ انجام دهیم، آمادگی لازم برای این دوران را داریم و فرصت‌هایی نیز برای ما وجود دارد. نزدیک به دو سال است که عضو بریکس هستیم و بسیاری از پیشنهادات ما در زمینه پولی و بانکی در حال اجراست. بخشی از همکاری‌ها با کشورهای عضو بریکس عملیاتی شده و استفاده از دلار را در معاملات خود با برخی کشورها وقف کرده‌ایم. علاوه بر این، ذخایر ارزی‌مان افزایش یافته و به اطمینان بیشتری رسیده‌ایم.
وی با اشاره به مزایا و فرصت‌های حضور ترامپ برای کشورهای عضو بریکس اظهار کرد که حضور ترامپ و رویکردهایش می‌تواند به افزایش همکاری‌ها در بریکس منجر شود. کشورهای عضو سعی می‌کنند از فرصت همکاری با یکدیگر برای کاهش اثرات سیاست‌های نئومرکانتیلیستی ترامپ بهره ببرند.
رئیس‌کل بانک مرکزی درباره تاثیر مستقیم ترامپ بر سیاست‌های بانک مرکزی ایران گفت باید دید سیاست‌های ترامپ چگونه است و چه اثری بر منطقه خواهد داشت، چراکه بسیاری از شرکای ایران در منطقه و اعضای بریکس هستند. ایران با وجود تحریم‌ها همچنان اقتصادی باز دارد و همکاری با کشورهای مختلف بسیار کمک‌کننده است. از این‌رو ممکن است تمام این کشورها سیاست‌های جدیدی در مواجهه با آمریکا اتخاذ کنند. این موضوع را می‌توان با استفاده از مدل‌های نظریه بازی‌ها تحلیل کرد و برای آن استراتژی‌های مناسب اتخاذ نمود.
فرزین افزود: من در ابتدای کار درباره نتایج انتخابات آمریکا نگرانی بیشتری داشتم، اما پس از انتخاب ترامپ در روز چهارشنبه، نوسانات بازارهای ایران محدود ماند. تاب‌آوری بازارهای کشورمان، به ویژه بازار ارز، مشهود بود و به دلیل برخورداری از ذخایر ارزی مطمئن و تعاملات مثبت با کشورهای منطقه، به نظر می‌رسد اقتصاد ایران تأثیر زیادی از نتایج انتخابات آمریکا نپذیرفت و همچنان پایدار است.
وی با توجه به سیاست ارزی بانک مرکزی عنوان کرد که در دو سال اخیر این نهاد به دنبال تثبیت نرخ ارز بوده تا از نوسانات بازارهای مختلف، به ویژه بازار غیررسمی، بکاهد و نیازهای تجاری و غیرتجاری کشور را در چارچوب یک نظام رسمی تامین کند. اگرچه این رویکرد در ابتدا کند پیش می‌رفت، اما پیشرفت‌های خوبی حاصل شده و ما همچنان به این راهبرد پایبند هستیم.
رئیس کل بانک مرکزی درباره سیاست گسترش مرکز مبادله توضیح داد که در ۱۹ آبان ماه حراج ربع سکه برگزار شد و طی هفته گذشته نیز با ادامه حراج‌های سکه طلا، قیمت آن حدود دو میلیون و ۳۰۰ هزار تومان کاهش یافت. به این ترتیب، از مرکز مبادله ارز و طلا به عنوان عامل تنظیم‌کننده بازار این کالاها بهره‌گیری می‌شود و از ابزارهای مختلف در این حوزه‌ها استفاده خواهد شد. هم‌اکنون در بازار طلا، عرضه و حراج شمش و سکه در مرکز مبادله جریان دارد و برنامه‌ریزی برای ایجاد نظم در بازارهای ثانویه طلا با همکاری بورس کالا در دست اقدام است، هرچند چنین نظمی در بورس وجود دارد.
تاکنون نزدیک به ۱۰ میلیارد دلار ارز ترجیحی برای دارو و کالاهای اساسی تخصیص یافته است
فرزین اشاره کرد که از ابتدای سال، کالاهای اساسی با نرخ ۲۸۵۰۰ تومانی تامین ارز می‌شوند و بیشتر نیازهای کالایی وزارت جهاد کشاورزی و دارو و تجهیزات پزشکی را پوشش می‌دهد. بخش دیگر نیازهای ارزی کشور نیز از طریق ارز نیما و با نرخ حدود ۵۰ هزار تومان تأمین می‌شود و ۵۰ درصد نیاز ارزی کشور را شامل می‌شود.
شکل‌گیری بازار ارز توافقی برای کشف نرخ واقعی و علامت‌دهی به بازار در حال انجام است
فرزین ادامه داد: این بازار جدید نزدیک به یک سال و نیم است که در دست توسعه و اخیراً به فعالیت پرداخته است. برخلاف سامانه نیما که بازار نیست و فاقد سیستم جورسازی است، بازار ارز توافقی یک بازار تجاری است که قصد دارد تمامی صادرات و واردات و تعادل عرضه و تقاضا را پوشش دهد و نرخ‌ها را از طریق حراج تعیین کند تا به نرخ حاکم اقتصادی تبدیل شود.
رئیس کل بانک مرکزی اشاره کرد که در حال حاضر، نرخ غیررسمی یا بازار آزاد ارز بر اقتصاد تأثیر می‌گذارد، اگرچه بزرگ‌نمایی نمی‌شود و بیشتر در برخی کالاها و بازار دارایی‌ها دیده می‌شود. تلاش این است که با شکل‌گیری بازار ارز توافقی، نرخ این بازار به نرخ اصلی اقتصاد تبدیل شده و به طور روزانه اعلام شود.
فرزین درباره نرخ بازار آزاد گفت که این نرخ بیشتر تحت تأثیر مبادلات قاچاق و فرار سرمایه قرار دارد، چون ارز هرات، دوبی و سلیمانیه نقش زیادی در آن دارند. در حالی که بازار ارز توافقی به تجارت داخلی و عرضه بانک مرکزی وابسته است. پیش‌بینی بانک مرکزی این است که با راه‌اندازی بازار ارز توافقی، نرخ بازار غیررسمی نیز کاهش یابد.
بازار ارز توافقی تحت تأثیر متغیرهای داخلی اقتصاد کشور است
وی به ارتباط بازار ارز توافقی با تجارت خارجی و حجم آن اشاره کرد و گفت: در این بازار مبادلات گسترده‌ای خواهیم داشت. سال گذشته حدود ۷۰ میلیارد دلار تجارت داشتیم و در هفت ماهه امسال طبق اعلام گمرک، صادرات غیرنفتی ۱۵ درصد رشد داشته و حتی صادرات نفت هم افزایش یافته که نشان از بزرگی این بازار دارد.
رئیس کل بانک مرکزی گفت: بازار ارز توافقی بزرگ‌تر از بازار آزاد خواهد بود. ارتباط متقابل میان این دو بازار وجود دارد و هدف ما این است که نرخ ارز تجاری بر اساس متغیرهای بنیادی اقتصادی تعیین شود و کمتر تحت تأثیر انتظارات، هراس‌ها، فرار سرمایه و قاچاق باشد.
آمادگی برای تامین مالی ۱۵ میلیارد دلاری
فرزین اعلام کرد که در حوزه ارزی، برای تامین مالی ۱۵ میلیارد دلار خارجی آماده‌ایم. تاکنون دو میلیارد دلار از طریق فروش اوراق ارزی سکوک در بازار تأمین شد تا به شرکت‌های تولیدی کمک کنیم. این اقدام از سال گذشته شروع شد و به‌زودی یک تفاهم‌نامه دو میلیارد دلاری با صندوق توسعه ملی امضا خواهد شد.
او بر توسعه بستر معاملاتی مرکز مبادله تأکید کرد و توضیح داد که اوراق ارزی قبلاً در بازارهای خارجی فروخته می‌شد. به همین دلیل، یکی از اهداف ما تأمین مالی از طریق بستر مرکز مبادله و گسترش آن است و امسال نیز این فعالیت‌ها را ادامه خواهیم داد. شرکت‌های زیادی برای تأمین مالی ارزی درخواست داده‌اند و ما اوراق آنها را در این بازار به فروش می‌رسانیم.
رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد: به دلیل تحریم‌ها، تنوع در ذخایر ضروری بود. طی دو سال گذشته، ذخایر طلای ما بیشتر شده و بسیاری از دارایی‌های ارزی را به طلا تبدیل کرده‌ایم. هدف ما داشتن منابع ارزی مطمئن است تا در صورت نیاز به پول ملی، بتوانیم از این ذخایر استفاده کنیم. اکنون در زمینه ذخایر از اطمینان کافی برخورداریم.
فرزین اعلام کرد که ما در کشورهای دیگر منابع ارزی داریم که قبلاً مسدود بودند اما حالا بخش زیادی از آن را آزاد کرده‌ایم و در حال استفاده هستیم. او افزود: سال گذشته ۶۵ میلیارد دلار ارز فروختیم و امسال پیش‌بینی می‌شود این رقم به بالای ۷۰ میلیارد دلار برسد. این منابع ارزی شامل ذخایر داخلی و ارزهای صادراتی است که می‌توانیم برای واردات استفاده کنیم. بنابراین در زمینه تجاری و ارزی موقعیت بهتری خواهیم داشت.
افزایش سرمایه ایران در صندوق بین‌المللی پول به ۷ میلیارد دلار
رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد که ایران عضو صندوق بین‌المللی پول و رئیس یک گروه شش‌کشوری است. سهم ایران ۰.۷۵ درصد یا ۵.۵ میلیارد دلار است. سال گذشته، صندوق بین‌المللی پول تصویب کرد که اعضا باید ۵۰ درصد سرمایه خود را افزایش دهند. ۷۵ درصد از این افزایش از ارز محلی و ۲۵ درصد از ارزهای دیگر تأمین می‌شود، که منجر به افزایش سرمایه ایران به ۷ میلیارد دلار می‌شود و ایران همچنان رئیس گروه باقی می‌ماند.
پیش‌بینی کاهش تورم به ۳۰ درصد تا پایان سال
فرزین گفت، با وجود تورم دو رقمی از سال ۱۳۵۲ به بعد، تورم پس از ۱۳۹۷ به دلیل تشدید تحریم‌ها افزایش یافت و به ۴۰ تا ۵۰ درصد رسید. برای مقابله، سیاست تثبیت در بانک مرکزی اتخاذ شد و از اردیبهشت سال گذشته، هر ماه تورم کاهش یافته است.
وی گفت: در مهرماه امسال، تورم نقطه‌ای به ۳۴.۵ درصد کاهش یافت و قبلاً بالای ۵۷ درصد بود. تورم سالانه نیز به ۳۸ درصد رسید. به دلیل کاهش تورم نقطه‌ای، تورم سالانه هم کاهش می‌یابد و امید است تا پایان سال، تورم نقطه‌ای به ۳۰ درصد برسد.
رئیس بانک مرکزی با بررسی تورم تولیدکننده و مصرف‌کننده گفت: تورم تولیدکننده در مهرماه به ۲۴.۵ درصد کاهش یافت و قبلاً بالای ۱۰۰ درصد بود. وقتی تورم تولیدکننده کمتر از مصرف‌کننده است، احتمال کاهش تورم مصرف‌کننده وجود دارد. یکی از دلایل کاهش تورم تولیدکننده، تثبیت نرخ ارز است که به کاهش نرخ تورم تولیدکننده کمک کرده است. تثبیت به معنای میخکوب کردن نرخ ارز نیست، بلکه ارز در نرخی پیش‌بینی‌پذیر تامین می‌شود.
کنترل رشد نقدینگی برای مهار تورم ضروری است
فرزین گفت هدف‌گذاری نرخ رشد نقدینگی سال گذشته ۲۵ درصد بود که به ۲۴.۳ درصد رسید. امسال هدف ۲۵ درصد است، اما به ۲۸.۵ درصد افزایش یافته، مجبور شدیم برای برخی بخش‌ها نقدینگی بیشتری فراهم کنیم. با اقدامات جدید امیدواریم به هدف برگردیم.
رئیس‌کل بانک مرکزی افزود: با کنترل ترازنامه بانک‌ها از ارائه تسهیلات بیش از حد جلوگیری می‌شود، چون تسهیلات بانک‌ها بر رشد نقدینگی تاثیر دارد.
او خاطرنشان کرد: طی هفت ماه گذشته ۱۲۰۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی ایجاد شده که برای اوراق دولتی و نیازها مثل وام ازدواج هزینه شده است. سهم تولید کاهش یافته و حدود ۵۰ تا ۵۵ درصد از این نقدینگی به تولید رفته است، به همین دلیل تولیدکنندگان با کمبود نقدینگی مواجه هستند و اعتراضات زیادی دارند.
راهکارهای بانک مرکزی برای رفع تنگناهای نقدینگی
فرزین از ابزارها و روش‌های تامین مالی بانک مرکزی یاد کرد و گفت که دو راه پیش رو داریم. یا نقدینگی را افزایش دهیم که موجب تورم می‌شود، یا سیاست‌هایی اجرا کنیم که تامین مالی بدون افزایش رشد نقدینگی را محقق کند.
انتشار اوراق گام: سیاست گسترش استفاده از اوراق گام تاثیر کمی بر نقدینگی دارد و بنگاه‌ها می‌توانند از آن برای تأمین مالی استفاده کنند. مشکلات گذشته این اوراق حل شده و امکان تخصیص ۱۰۰ همت به بنگاه‌ها وجود دارد. رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد زنجیره این اوراق در بخش‌های مختلف تکمیل شده و کارت رفاهی متصل به آنها نیز طراحی شده است.
گشایش اعتبار اسنادی داخلی: افزایش LC داخلی برای رفع تنگناهای نقدینگی و تأمین مالی بنگاه‌ها برنامه‌ریزی شده است. همچنین فکتورینگ به بانک‌ها ابلاغ شده که مناسب پیمانکاران است.
انتشار گواهی سپرده خاص: گواهی سپرده با نرخ ۲۵ درصد برای طرح‌های مهم استفاده می‌شود، که نسبت به سال گذشته کاهش یافته است.
اعطای حد اعتباری به بنگاه‌های تولیدی: با استفاده از ماده ۲۱ قانون رفع موانع تولید، واحدهای تولیدی بهره‌مند از حد اعتباری خواهند شد که با همکاری وزارتخانه‌ها و بانک‌های توسعه‌ای صورت می‌گیرد، کاهش فشار به منابع بانکی هدف این طرح است.
ابزارهای دلارزدایی: با تمرکز بر پیمان‌های پولی و جایگزینی سوئیفت با پیام‌رسان‌های داخلی، تلاش می‌شود نقش دلار در اقتصاد کاهش یابد. هدف این است که با ارزهای محلی معامله شود و سوئیفت حذف شود.
رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد که در اتحادیه پایاپای آسیایی با ۱۱ کشور عضو، پیام‌رسان داخلی ACU MARE را معرفی کرده‌ایم و از اعضا دعوت کرده‌ایم برای تبادل پیام‌های بانکی از این بستر استفاده کنند.
اوافزود که دیگر از سوئیفت استفاده نمی‌کنیم و پیام‌ها را از طریق سپام انتقال می‌دهیم، به کشورهای تجاری نیز پیشنهاد داده‌ایم که پیام‌رسان‌های خود را متصل کنیم. با روسیه سپام و اس پی اف اس را متصل کرده‌ایم و برای سایر کشورها نیز همین روش را دنبال می‌کنیم. در صورت عدم امکان مبادله با پیمان‌های پولی، به اتاق‌های پایاپای رو می‌آوریم و تسویه‌ها بین تجار انجام می‌شود. همچنین با ارزهای دیجیتال بانک مرکزی، سوئیفت را کنار می‌گذاریم و اکنون ارز دیجیتال بانک مرکزی را در کیش به صورت آزمایشی راه‌اندازی کرده‌ایم.
این مسئول پولی تصریح کرد که در بلوک بریکس بسیاری از طرح‌ها پذیرفته شده‌اند. بریکس کلیر و بریکس پی موضوعاتی است که ایران در آنها مشارکت داشته و تلاش می‌کنیم تعاملات خود با کشورهای بریکس را توسعه دهیم.
فرزین با اشاره به نقش بانک مرکزی در قبال صندوق‌های قرض‌الحسنه عنوان کرد که به دلیل مشکلات موجود، ورود کرده‌ایم و تقریباً تمام صندوق‌های موجود شناسایی شده‌اند.
وی اعلام کرد: حدود ۳۵۰۰ صندوق قرض‌الحسنه داریم که اطلاعات ۱۸۶۰ صندوق در سیستم بانکی ثبت شده‌اند. ۹۰۰ صندوق غیرفعال است و حساب ۷۵۰ صندوق به نام اعضای هیئت امنا مانند مساجد تعلق دارد. صندوق‌ها را به کوچک، متوسط و بزرگ تقسیم کرده‌ایم. برای مثال، تبادلات صندوق‌های کوچک کمتر از چهار میلیارد تومان و صندوق‌های بزرگ بالای ۶۰ میلیارد تومان است.
رئیس کل بانک مرکزی افزود: بسیاری نگران اطلاع‌رسانی نبودند، اما هدف ما توسعه صندوق‌های قرض‌الحسنه است، نه محدودیت.
فرزین ادامه داد: نظارت بر صندوق‌ها را برون‌سپاری می‌کنیم، بجز چند صندوق بزرگ. این شبکه، فرصت تأمین مالی ارزان برای مردم است. پس از ساماندهی، منابع به صندوق‌های کوچک تزریق می‌شود تا مالی خرد تأمین شود.
وی در پایان بیان کرد: در حال اصلاح ناترازی هشت بانک هستیم. اقداماتی انجام شده، اما هنوز رضایت‌بخش نیستیم. مشکلات زیادی وجود دارد و در حال پیگیری اصلاح ناترازی این بانک‌ها هستیم.
دیدگاهتان را بنویسید