نباید از دشمنغافلشد و آن را حقیر شمرد
حیات استان خراسان شمالی، به‌ویژه در بخش کشاورزی، به خاک وابستگی عمیقی دارد، اما فرسایش خاک در این منطقه با سرعتی بیشتر از میانگین کشوری در حال وقوع است. این امر نیازمند اقدامات فوری و تدابیر مؤثر برای حفظ این سرمایه ملی است تا بحران‌هایی مشابه آنچه در حوزه آب و هوا رخ داده، برای خاک نیز تکرار نشود.
به گزارش بازار کسب و کار |سطوح منابع طبیعی خراسان شمالی به‌طور گسترده با فرسایش شدید و بسیار شدید مواجه هستند. از مجموع ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار هکتار عرصه منابع طبیعی استان، حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار تحت تأثیر فرسایش‌های مخرب قرار دارد که منجر به از دست رفتن خاک ارزشمند و حاصلخیز می‌شود.
مطالعات نشان می‌دهد متوسط فرسایش خاک در خراسان شمالی ۱۷.۵ تن در هر هکتار است، به عبارتی سالانه همین میزان از خاک استان نابود می‌شود؛ این در حالی است که متوسط فرسایش خاک در سطح کشور حدود ۱۵ تن و فرسایش طبیعی نزدیک به ۱۰ تن برآورد شده است.
برای مقابله با این چالش، برنامه‌های مختلفی برای حفاظت خاک اجرا می‌شود. طرح‌های آبخیزداری و اقدامات بیولوژیکی از جمله فعالیت‌هایی هستند که هدفشان کاهش فرسایش و پایدارسازی خاک است. اجرای این طرح‌ها با کاهش سرعت جریان آب، کشت گیاهان پوششی با ریشه‌های عمیق برای تثبیت خاک و کاهش اثرات انسانی بر فرسایش، نقش مؤثری در حفاظت از پوشش گیاهی و جلوگیری از تخریب بیشتر ایفا می‌کند.
همچنین ترویج کشاورزی حفاظتی، جلوگیری از تغییر کاربری نامناسب اراضی کشاورزی به مناطق مسکونی یا صنعتی، و افزایش سطح آگاهی و آموزش کشاورزان به‌عنوان برنامه‌های کلیدی حفاظت از خاک استان در نظر گرفته شده‌اند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی، تخریب خاک را یکی از جدی‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی استان برشمرد که قادر است مستقیماً آینده تولیدات کشاورزی، امنیت غذایی و پایداری اکوسیستم‌ها را متأثر کند. وی هشدار داد که اگرچه اقداماتی برای توسعه اقتصادی و افزایش امنیت تولید در استان اجرا می‌شود، اما تغییر نگرش تک‌بعدی و توجه محدود به توان اکوسیستمی موجب آسیب‌پذیری بیشتر منابع طبیعی و حیاتی استان خواهد شد.
او گفت: برنامه‌ریزی برای توسعه مبتنی بر تغییر کاربری اراضی در مناطقی که خاک به‌طور طبیعی حساس و مستعد فرسایش است، منجر به تخریب ساختار خاک، کاهش ظرفیت نگهداری آب و از بین رفتن پوشش گیاهی می‌شود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی تأکید کرد : این تغییرات علاوه بر تشدید فرسایش خاک، پیامدهای جبران‌ناپذیری برای منابع آب زیرزمینی و کشاورزی منطقه به همراه خواهد داشت.
او افزود : انتظار می‌رود همه دستگاه‌های اجرایی در روند مطالعه و طراحی‌هایی که بر پایه طبیعت و خاک انجام می‌شود، حفاظت از خاک را به‌عنوان یک اصل مهم مدنظر قرار دهند و همچنین تعهداتی عملی برای جبران خسارات وارده به خاک تدوین و اجرا کنند.
اسدی اظهار داشت : به نظر می‌رسد برخی دستگاه‌های اجرایی استان این مسئله را تنها به چند عبارتی روی کاغذ محدود کرده‌اند، در حالی که خاک، اساس توسعه است و نباید آیندگان از این سرمایه گران‌بها محروم شوند.
مقابله با عوامل انسان‌ساز فرسایش خاک
وی تأکید کرد:هنوز فرصت باقی است تا نگاهی جامع‌تر به موضوع حفاظت از خاک داشته باشیم و این مسئله را به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از توسعه پایدار مدنظر قرار دهیم، به‌گونه‌ای که اهمیت خاک در برنامه‌های اولویت‌داری قرار گیرد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی بیان کرد:در شرایط کنونی، مدیریت حفاظت از خاک امکان‌پذیر است و با اطمینان می‌توان گفت که حفظ خاک همانند سرمایه‌گذاری برای تأمین امنیت و رفاه نسل‌های آینده است.
او عنوان کرد:برای ارتقاء کیفیت و سلامت خاک استان، اتخاذ سیاست‌های توسعه‌ای و اجرای برنامه‌هایی در راستای ترویج سیستم‌های کشاورزی پایدار و افزایش تنوع زیستی خاک، دستیابی به اهدافی چون امنیت غذایی و اشتغال تسهیل خواهد شد.
اسدی خاطرنشان کرد: این اقدامات نه تنها تضمین‌کننده تولید پایدار کشاورزی هستند، بلکه با ارتقاء سلامت انسان‌ها، گیاهان و حیوانات، اثرات مستقیم و مثبتی نیز بر محیط زیست خواهند داشت. که فعالیت‌های انسانی و بهره‌برداری نامناسب از منابع آب و خاک، نقش مهمی در تشدید فرسایش خاک ایفا کرده‌اند.
او افزود: سازندهای حساس به فرسایش مانند سازندهای مارنی و رسی، به دلیل ضعف ساختاری و نفوذپذیری کم، به سرعت در برابر فرسایش آسیب‌پذیر می‌شوند. بنابراین، پیش از هرگونه برنامه‌ریزی توسعه‌ای، ضروری است توان اکولوژیکی و استعداد کاربری زمین‌های این مناطق مورد ارزیابی قرار گیرد.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی، طرح‌های آبخیزداری را راهکاری اساسی برای حفظ خاک دانست و اعلام کرد: مطالعات تفصیلی برای اجرای طرح‌های آبخیزداری در ۷۵۰ هزار هکتار از اراضی استان انجام شده و اکنون این طرح‌ها آماده اجرا هستند.
حسین فردی تأکید کرد: اجرای عملیات آبخیزداری در ۶۰۰ هزار هکتار از اراضی استان ضروری است. که بر اساس تعهد استان در قانون برنامه پیشرفت، عملیات اجرایی در ۳۶۵ هزار هکتار از اراضی هدف‌گذاری شده است که برای تحقق آن، ۲۵ هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز خواهد بود.
وی در ادامه توضیح داد : تنها ۲۲ درصد از مبلغ چهار هزار و ۱۰۰ میلیارد ریال اعتبار مورد نیاز برای نخستین سال برنامه تأمین شده است. و هشدار داد که عدم پیشرفت کافی در اجرای این طرح‌ها می‌تواند در آینده به زیرساخت‌های توسعه استان خسارات جدی وارد کند.
معاون آبخیزداری همچنین یادآور شد: فرسایش خاک، چه در زمین‌های کشاورزی و چه در برخی نقاط آسیب‌پذیر استان، همچنان از مشکلات اساسی است و محدودیت‌هایی در اجرای طرح‌های حفاظتی وجود دارد که نیازمند توجه جدی‌تری است.
او به لزوم ترویج فرهنگ نگهداشت خاک به عنوان سرمایه‌ای غیرقابل جایگزین اشاره کرد و آن را گامی مثبت برای دستیابی به مدیریت پایدار خاک دانست. که با حمایت از کشاورزانی که به روش‌های پایدار کشاورزی و حفاظت از خاک روی می‌آورند، می‌توان هم به حفظ خاک کمک کرد و هم بهره‌برداری اصولی از زمین‌های استان را ارتقا داد، ضمن آنکه اثرات منفی ناشی از تغییرات اقلیمی نیز کاهش پیدا می‌کند.
فردی همچنین بر ضرورت اختصاص منابع مالی کافی برای اجرای طرح‌های حفاظت از خاک و آبخیزداری تأکید کرد و اشاره داشت :ترویج پژوهش‌های علمی و توسعه روش‌های نوین کشاورزی پایدار می‌توانند به حفظ پایداری خاک و استفاده بهتر و ماندگار از زمین‌های استان کمک شایانی کنند.
به گزارش بازار کسب و کار | حوزه منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی مساحتی به وسعت ۲ میلیون و ۴۳۰ هزار هکتار را شامل می‌شود. از این مقدار، یک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار به مراتع، ۱۸۳ هزار هکتار به اراضی بیابانی و ۴۳۴ هزار و ۵۵۰ هکتار به جنگل‌ها اختصاص یافته است.
دیدگاهتان را بنویسید