کاهش‌تورم و بهبودمالیات‌ها، شرط سرمایه‌گذاری
شبکه اجتماعی «اینستاگرام» در ایران به عنوان پرطرفدارترین پلتفرم شناخته می‌شود. جالب است که این شبکه مجازی در ایران به این اندازه محبوب است، در حالی که «فیس‌بوک» به عنوان محبوبترین و پرکاربردترین شبکه اجتماعی در سطح جهانی و آسیایی شناخته می‌شود.
تحقیقات نشان می‌دهد که اینستاگرام به دلیل ویژگی‌های بصری جذاب و به‌روزرسانی‌های مداوم، در ایران جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. در مقابل، فیس‌بوک به عنوان شبکه اجتماعی اصلی در بسیاری از کشورهای آسیایی و جهانی مطرح است. دلایل متعددی برای این محبوبیت در ایران وجود دارد که در این گزارش به برخی از آنها پرداخته شده است.
با اینکه امکاناتی مانند پخش زنده و استوری در اینستاگرام توجه کاربران جهانی را جلب کرده، اما مشکل عدم امکان آپلود ویدئوهای طولانی هنوز هم وجود دارد. این مشکل با معرفی قابلیت IGTV در سال ۲۰۱۸ تا حدی حل شد، اما هنوز هم کاربران در انتشار ویدئوهای غیرزنده با چالش‌هایی مواجه هستند.
به گزارش بازار کسب و کار | اینستاگرام در ایران مانند بسیاری از شبکه‌های اجتماعی خارجی دیگر از جمله فیس‌بوک، ایکس و یوتیوب تحت فیلتر قرار دارد. این شبکه تا دی ماه سال ۱۳۹۶ آزاد بود و در ناآرامی‌های آن سال تنها برای ۴ روز مسدود شد و سپس دوباره فعال گردید. در دوران همه‌گیری کرونا، بسیاری از کسب و کارها و فعالیت‌های فرهنگی در این پلتفرم فعال شدند. با این حال، در پی ناآرامی‌های سال ۱۴۰۱، اینستاگرام مجدداً فیلتر شد و کسب و کارها انتظار داشتند که با بازگشت آرامش، این فیلتر رفع شود، اما این انتظار هنوز برآورده نشده است.
در کل، موضوع فیلترینگ اینستاگرام نه تنها در ایران، بلکه در کشورهای دیگری مانند هنگ‌کنگ، روسیه و چین نیز وجود دارد. این محدودیت‌ها به دلایل مختلفی از جمله مشکلات سیاسی میان چین و روسیه با آمریکا، که به عنوان متولی اصلی اینستاگرام محسوب می‌شود، و همچنین مسائل داخلی ناشی می‌شود.
تصویر زیر به خوبی نشان می‌دهد که فیس‌بوک با فاصله زیاد، پرکاربردترین شبکه اجتماعی در دنیاست و تنها در ایران، اینستاگرام به عنوان شبکه اجتماعی اصلی شناخته می‌شود. ونزوئلا نیز به عنوان برجسته‌ترین کاربر «یوتیوب» و «وی‌کونتکت» (Vkontakte) در روسیه شناخته شده است.
نمودار میله‌ای زیر نشان‌دهنده میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مختلف در قاره آسیاست و فیس‌بوک با فاصله زیادی در صدر قرار دارد. یوتیوب و توئیتر به ترتیب در جایگاه‌های دوم و سوم قرار دارند، در حالی که اینستاگرام که در ایران محبوبیت بالایی دارد، با ۶.۷۵ درصد در رتبه چهارم قرار گرفته است.
در سطح جهانی، فیس‌بوک و یوتیوب همچنان بیشترین محبوبیت را دارند و اینستاگرام در جایگاه سوم قرار گرفته است. توئیتر که در آسیا سومین شبکه اجتماعی پرطرفدار است، در سطح جهانی به رتبه دوازدهم سقوط کرده است، که نشان می‌دهد آسیایی‌ها توجه بیشتری به این پلتفرم دارند.
یکی از دلایل این تفاوت در توجه آسیایی‌ها به توئیتر، تحولات گسترده‌ای است که در خاورمیانه در سال‌های اخیر رخ داده و این پلتفرم به عنوان بهترین رسانه برای پوشش این تحولات شناخته شده است.
در تصویر زیر، میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مختلف در ایران بررسی شده و اینستاگرام با ۷۵.۹۴ درصد در صدر قرار دارد. «پینترست» به عنوان دومین شبکه اجتماعی محبوب ایرانیان، نشان‌دهنده علاقه زیاد آنان به پلتفرم‌های تصویری است. فیس‌بوک که در سطح جهانی و آسیایی در رتبه اول قرار دارد، در ایران با کمتر از ۵ درصد در جایگاه سوم قرار گرفته و «ایکس» (توئیتر) با کمتر از ۲ درصد، در رتبه‌های پایین‌تر قرار دارند.
جدول زیر به مقایسه پرفالوترین کاربران اینستاگرام فارسی می‌پردازد. بی‌بی‌سی فارسی با ۲۱.۵ میلیون دنبال‌کننده، پرفالوترین اکانت اینستاگرام فارسی است و به جز رادیو جوان و من‌وتو، باقی افراد این فهرست شامل سلبریتی‌های ورزشی و هنری می‌شوند.
علت موفقیت چشمگیر اینستاگرام
۱. دسترسی آسان و رابط کاربری ساده دسترسی بی‌دردسر و عدم فیلتر بودن این شبکه اجتماعی در آغاز فعالیتش، از دلایل اصلی محبوبیت اینستاگرام در ایران به شمار می‌رود. علی‌رغم فیلترینگ از شهریورماه ۱۴۰۱، هنوز هم تعداد زیادی از کاربران به استفاده از این پلتفرم ادامه می‌دهند. در حالی که سایر شبکه‌ها مانند فیس‌بوک، یوتیوب و توئیتر نیاز به فیلترشکن دارند، اینستاگرام تا سال ۱۴۰۱ بدون فیلترشکن در دسترس بود که این مسأله به آشنایی سریع‌تر و گسترش آن در ایران کمک کرد.
دستگاه‌های تلفن همراه به عنوان ابزارهای پرکاربرد، استفاده از اینستاگرام را در ایران به شدت افزایش داده‌اند. در حالی که فیس‌بوک، به عنوان رقیب اینستاگرام، عمدتاً در رایانه‌های خانگی مورد استفاده قرار می‌گرفت، اینستاگرام به راحتی در دسترس کاربران موبایل قرار دارد.
این شبکه اجتماعی با ارائه امکاناتی مانند فیلترهای متنوع و گزینه‌های شخصی‌سازی، کار با آن را برای همه، حتی کسانی که آشنایی کمی با فناوری دارند، آسان کرده است. این ویژگی‌ها موجب جذب کاربران با سنین مختلف شده و به آنها این امکان را می‌دهد که به راحتی عکس‌های خود را با دیگران به اشتراک بگذارند.
۲. اطلاع‌رسانی عمومی و ایجاد جریان‌های رسانه‌ای اینستاگرام به یک منبع معتبر برای دریافت اخبار و اطلاعات مهم تبدیل شده و به رسانه‌های مختلف این امکان را داده تا صفحات خود را در این بستر راه‌اندازی کنند. صفحه خبری بی‌بی‌سی فارسی با بیش از ۲۰ میلیون دنبال‌کننده، نشان‌دهنده قدرت این پلتفرم در ایجاد جریان‌های رسانه‌ای است. اگرچه دیگر شبکه‌ها مانند ایکس نیز برای اطلاع‌رسانی مناسب هستند، اما اینستاگرام به خاطر جذابیت بصری‌اش، تأثیر بیشتری بر مخاطب دارد.
به طور کلی، شبکه‌های اجتماعی به تحرک اجتماعی کمک کرده‌اند و اینستاگرام نیز در این زمینه نقش مهمی ایفا کرده است.
۳. گستردگی در میان گروه‌های مختلف نفوذ بالای اینستاگرام در میان اقشار مختلف جامعه، از جمله افراد عادی تا روشنفکران، و همچنین تنوع قومی و سنی، این پلتفرم را به یکی از مهم‌ترین منابع نظرات عمومی تبدیل کرده است. هرچند که این حضور می‌تواند فرصت‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی را فراهم کند، اما همچنین تهدیدهایی برای خانواده‌ها به همراه دارد که کارشناسان از آن به عنوان اعتیاد به اینستاگرام یاد می‌کنند.
حضور بیش از حد در این فضا می‌تواند به مشکلات روحی و روانی منجر شود و همچنین برخی فرهنگ‌های غیرایرانی و سبک زندگی غربی را به جامعه منتقل کند. کاربران می‌توانند از زندگی روزمره خود عکس و فیلم تهیه کرده و آنها را با دیگران به اشتراک بگذارند.
۴. محلی برای تجارت و کسب‌وکارهای آنلاین اینستاگرام به عنوان یکی از نقاط عطف در حوزه کسب‌وکارهای تجاری در ایران شناخته می‌شود و به بسیاری از کاربران این امکان را داده تا بدون سرمایه‌گذاری زیاد و بدون نیاز به فروشگاه فیزیکی، به درآمد برسند. بر اساس آمار منتشر شده، حدود ۹ میلیون نفر یا یک میلیون و ۷۰۰ هزار کسب‌وکار در این بستر فعال هستند.
این مشاغل به ۱۲ گروه مختلف تقسیم شده‌اند و بیشترین درصد مشاغل مربوط به پوشاک، آرایشی و بهداشتی و خدمات مشاوره‌ای هستند. این مشاغل به ترتیب ۳۰، ۲۰ و ۱۰ درصد از بازار را در اختیار دارند. بسیاری از کسب‌وکارهای فعال در اینستاگرام، امکان درآمدزایی از طریق فروشگاه‌ها یا دفاتر فیزیکی را ندارند.
نقش اینستاگرام در تجارت و درآمدزایی
فضای اینستاگرام تنها به عنوان یک پلتفرم تفریحی شناخته نمی‌شود، بلکه به عنوان محیطی برای فعالیت‌های تجاری نیز مطرح است. به دلیل نبود مرجع قانونی و رسمی برای نظارت بر معاملات در این شبکه، محاسبه دقیق گردش مالی ناشی از خرید و فروش کالاها و خدمات در آن امکان‌پذیر نیست.
سلبریتی‌ها و افراد مشهور در اینستاگرام از طریق تبلیغات، معرفی محصولات و همکاری با برندهای مختلف، درآمدهای قابل توجهی کسب می‌کنند. هرچه تعداد دنبال‌کنندگان و محبوبیت آنها بیشتر باشد، درآمدشان نیز افزایش می‌یابد. البته نوع فعالیت نیز بر میزان درآمد تأثیرگذار است. در میان سلبریتی‌های ایرانی، درآمد ماهانه برخی از آنها از چند صد میلیون تا چند میلیارد تومان متغیر است و تبلیغات، ساده‌ترین روش درآمدزایی برای آنها به شمار می‌رود.
بر اساس گزارش بازار کسب و کار در سال ۱۴۰۲، اداره مالیات اظهارنامه‌های سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰ اینفلوئنسرهایی با بیش از ۵۰۰ هزار دنبال‌کننده را بررسی کرد و ۵۵۱ کاربر را شناسایی کرد که مشمول مالیات بر درآمد بودند. پس از بررسی هویت این افراد، برای ۱۲۳ اینفلوئنسر با درآمد بالا، درآمد تشخیصی صادر شد.
«واینرها» گروهی از فعالان اینستاگرام هستند که محتوای سرگرم‌کننده و کمدی تولید می‌کنند. این افراد با استفاده از طنز به تبلیغ محصولات و خدمات می‌پردازند. تعرفه تبلیغات این افراد به دلیل بازدید بالای آنها از ۱۰۰ میلیون تومان آغاز می‌شود. یکی از اینفلوئنسرها که ۱۰ میلیون دنبال‌کننده دارد، برای هر سه استوری که به مدت ۲۴ ساعت در صفحه‌اش قرار می‌گیرد، ۳۵ میلیون تومان دریافت می‌کند و معمولاً هر روز از این نوع تبلیغات در صفحه‌اش مشاهده می‌شود. اگر این فرد روزانه سه استوری ویژه منتشر کند، درآمد ماهانه‌اش به بیش از یک میلیارد تومان خواهد رسید.
ارتباط با سلبریتی‌ها و زندگی آنها
یکی از ویژگی‌های بارز شبکه‌های اجتماعی، از جمله اینستاگرام، امکان ارتباط مستقیم کاربران با افراد مشهور در حوزه‌های مختلف فرهنگی، ورزشی و اجتماعی است. چهره‌های دانشگاهی، بازیگران، خوانندگان و ورزشکاران با حضور در این پلتفرم و به اشتراک‌گذاری نظرات و فعالیت‌هایشان، به طور مستقیم با مردم در ارتباط هستند و به سرعت انتقادات و پیشنهادات آنها را دریافت می‌کنند.
این ویژگی که مزیتی دوطرفه به شمار می‌آید، باعث جذب بسیاری از چهره‌های معروف به اینستاگرام شده است. هرچند در برخی موارد، انتقادات و هجمه‌هایی که علیه آنها در صفحات شخصی‌شان صورت می‌گیرد، ممکن است سبب شود که از این فضا کناره‌گیری کنند. از مهم‌ترین شخصیت‌های ایرانی که در این شبکه اجتماعی حساب کاربری دارند، می‌توان به صفحه رهبر معظم انقلاب با ۴.۹ میلیون و شهید رئیسی با ۲.۸ میلیون دنبال‌کننده اشاره کرد. در سال‌های اخیر، اینستاگرام تعدادی از حساب‌های شخصیت‌های سیاسی کشور را مسدود کرده است.
سانسور در اینستاگرام و چالش‌های کاربران
یکی از انتقادات کاربران ایرانی به اینستاگرام، سیاست‌های سانسور این پلتفرم است. در بهمن‌ماه ۱۴۰۲، این شبکه اجتماعی اقدام به حذف صفحه امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب (با نزدیک به ۵ میلیون دنبال‌کننده) کرد. همچنین، به دلیل سیاست‌های دولت ایالات متحده، در برخی مواقع صفحات مرتبط با سردار شهید قاسم سلیمانی و دیگر چهره‌های مقاومت نیز حذف شدند. این اقدام‌ها موجب نارضایتی برخی کاربران ایرانی شده و بسیاری از آنها که تجربه دور زدن این محدودیت‌ها را دارند، به استفاده از حروف رمزآلود مانند «ش هید» روی آورده‌اند تا از الگوریتم‌های هوش مصنوعی این شبکه در امان بمانند. علاوه بر این، اینستاگرام به دلیل رویکرد اخلاقی‌اش، اجازه حضور کاربران زیر ۱۳ سال را نمی‌دهد و صفحات آنها را حذف می‌کند.
تصویرسازی غیرواقعی و هویت مجازی
تغییر هویت واقعی به یک تصویر ایده‌آل و اغراق‌آمیز در فضای مجازی، یکی از ویژگی‌های بارز شبکه‌های اجتماعی، به ویژه اینستاگرام است. کاربران این پلتفرم آنچه را که می‌خواهند به نمایش بگذارند، نه آنچه که هستند. این نوع بازنمایی، اگرچه ممکن است باعث افزایش اعتماد به نفس شود، اما در واقع به نوعی نقاب تبدیل می‌شود که تفاوت زیادی با واقعیت دارد و به ترویج دروغ و بزرگنمایی می‌انجامد.
این شیوه از نمایش هویت، توجه بسیاری از کاربران را جلب کرده و به محبوبیت اینستاگرام در میان ایرانیان کمک کرده است. بصری بودن اطلاعات در این شبکه، افراد را ترغیب می‌کند تا به جزئیات زندگی خود توجه بیشتری داشته باشند و برای بهبود کیفیت زندگی تلاش کنند. این تلاش‌ها ممکن است به مصرف‌گرایی منجر شود، اما برای برخی افراد به ابتکار و خلاقیت با راهکارهای ساده منجر می‌گردد.
جذابیت محتوای تصویری و امکانات اینستاگرام
بر اساس داده‌های وب‌سایت تحلیلی StatCounter، اینستاگرام و پینترست از محبوبترین شبکه‌های اجتماعی در ایران هستند. به اشتراک‌گذاری تصاویر زندگی شخصی و امکاناتی مانند لایو، باعث افزایش استفاده از این پلتفرم شده است.
طبق گزارشی از بلومبرگ، ۵۸ درصد از کاربران جهانی اینستاگرام روزانه به این شبکه مراجعه می‌کنند، در حالی که این رقم برای پینترست ۲۳ درصد است. بسیاری از کاربران اینستاگرام یکی از دلایل اصلی علاقه‌شان به این شبکه را تمرکز بر تصاویر می‌دانند و بر این باورند که با یک عکس می‌توان پیام‌های زیادی را منتقل کرد، در حالی که نیازی به خواندن متن‌های طولانی نیست.
این روش ارتباطی ساده‌تر، جذاب‌تر و قانع‌کننده‌تر از توضیحات متنی است. همچنین، اشتراک‌گذاری عکس‌ها نیازی به ترجمه ندارد و افراد از کشورهای مختلف می‌توانند از طریق تصاویر با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.
یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد اینستاگرام این است که با اشتراک‌گذاری عکس، حس نوستالژیک را به کاربر منتقل می‌کند و با قابلیت‌های متنوعی که ارائه می‌دهد، کیفیت عکس‌ها را افزایش می‌دهد. این ویژگی‌ها هم برای کاربران عادی و هم برای عکاسان حرفه‌ای که به دنبال ارتباط با مخاطبان خود از طریق تلفن همراه هستند، جذابیت دارد.
دیدگاهتان را بنویسید