ساماندهی ناوگان سرویس مدارس گرگان؛

آرامش وعده داده شده، چالش‌های پنهان

به گزارش خبرنگار بازار کسب و کار مجید طاهری، شهردار گرگان، اعلام کرد امسال حدود هزار راننده در قالب ۱۳ شرکت ساماندهی شده‌اند؛ آماری که نشان می‌دهد بیش از ۷۰ درصد این رانندگان را بانوان تشکیل می‌دهند. به گفته او، این ترکیب علاوه بر ایجاد اشتغال، از منظر اجتماعی «اعتماد» خانواده‌ها را جلب می‌کند.

همزمان، ۷۰ بازرس آموزش‌دیده—چه آشکار و چه نامحسوس—برای کنترل میدانی ناوگان به کار گرفته شده‌اند. شهرداری تأکید می‌کند این شبکه نظارتی، تخلف را به حداقل می‌رساند. اما پرسش اصلی این است: آیا این نظارت گسترده، با ظرفیت‌های واقعی شهر همخوانی دارد؟

کارشناسان حمل‌ونقل شهری معتقدند گرگان سال‌هاست با کمبود زیرساخت و فرسودگی ناوگان عمومی روبه‌روست. آنان هشدار می‌دهند که آموزش‌های کوتاه‌مدت، اگرچه لازم است، ولی به تنهایی پاسخگوی ضعف ساختاری نخواهد بود.

خانواده‌های گرگانی در گفت‌وگو با خبرنگار بازار کسب‌وکار از دو دغدغه مشترک می‌گویند: نخست، نبود نظارت مستمر در طول سال و دوم، هزینه‌های فزاینده سرویس مدارس که با شرایط اقتصادی بسیاری از خانواده‌ها همخوانی ندارد.

شهردار گرگان از تأیید صلاحیت رانندگان توسط سازمان حمل‌ونقل، پلیس راهور و مرکز بهداشت سخن گفته است. او می‌گوید این فرایند سه‌مرحله‌ای، تضمین‌کننده امنیت است. با این حال، والدین تجربه‌های متفاوتی از کیفیت سرویس‌ها بیان می‌کنند.

یکی از والدین می‌گوید: سال قبل راننده سرویس پسرم حتی کمترین آشنایی با قوانین نداشت. بازرسان هم تا نیمه سال دیگر خبری ازشان نبود.»این روایت‌ها نشان می‌دهد فاصله میان آنچه در آمار رسمی می‌درخشد و آنچه در خیابان اتفاق می‌افتد، همچنان باقی است.

بخشی از طرح شهرداری، آموزش اخلاق حرفه‌ای به رانندگان است؛ اقدامی که از نگاه جامعه‌شناسان می‌تواند فرهنگ ترافیک را بهبود بخشد. اما آنان تأکید می‌کنند این آموزش باید مستمر باشد، نه صرفاً مراسمی آغاز سال تحصیلی.

در مراسمی که به همت مرکز آموزش، پژوهش و نوآوری شهرداری و با همکاری سازمان حمل‌ونقل برگزار شد، دوره‌ای برای بازآموزی قوانین راهنمایی و رانندگی و اخلاق حرفه‌ای برگزار گردید. هدف اعلامی، ارتقای مهارت بازرسین محسوس و نامحسوس و افزایش مسئولیت‌پذیری آنان است؛ اقدامی که از نگاه مدیران شهری، پیش‌شرط امنیت است.

پلیس راهور نیز با شهرداری همراهی کرده است. طاهری این همکاری را «الگوی موفق» خوانده است. کارشناسان اما یادآور می‌شوند که الگوی موفق، نیازمند شاخص‌های شفاف و گزارش‌های عمومی از نتایج است؛ موضوعی که تاکنون کمتر ارائه شده است.

با تصمیم شورای اسلامی شهر، استفاده از اتوبوس‌های شهری برای دانش‌آموزان در روز اول مهر رایگان اعلام شد. اقدامی نمادین که بسیاری از والدین آن را مثبت می‌دانند، اما کارشناسان اقتصادی هشدار می‌دهند این تصمیم کوتاه‌مدت، جایگزین توسعه پایدار ناوگان عمومی نیست.

برخی رانندگان سرویس، افزایش هزینه‌های نگهداری خودرو و بیمه را مطرح می‌کنند و می‌گویند تعرفه‌های فعلی پاسخگوی مخارج نیست. این نارضایتی می‌تواند کیفیت خدمات را تهدید کند، حتی اگر آموزش‌های فنی و اخلاقی گسترده باشد.

از سوی دیگر، فعالان اقتصادی بر فرصت‌های اشتغال در این حوزه انگشت می‌گذارند. سهم ۷۰ درصدی بانوان راننده، از نگاه آنان گامی مهم در اشتغال‌زایی زنان است. اما آنان نیز خواستار حمایت‌های بیمه‌ای و مالی پایدار هستند.

بازرسان محسوس و نامحسوس که محور این طرح‌اند، به‌ویژه برای خانواده‌ها جذاب به نظر می‌رسند. با این حال، برخی متخصصان حقوقی می‌پرسند: آیا چارچوب قانونی شفاف برای فعالیت «نامحسوس» تعریف شده است؟ ابهامی که می‌تواند در آینده دردسرساز شود.

مسئولان شهری تأکید دارند: خانواده‌ها باید از سرویس‌های غیرمجاز پرهیز کنند. اما در شرایط اقتصادی فعلی، برخی والدین ناچارند به سرویس‌های ارزان‌تر و فاقد مجوز روی بیاورند؛ موضوعی که ریشه در اقتصاد خانوار دارد، نه صرفاً فرهنگ.

از منظر اجتماعی، حضور گسترده زنان راننده، تصویری مثبت از مشارکت بانوان در خدمات شهری ارائه می‌دهد. با این حال، فعالان حوزه زنان هشدار می‌دهند که نبود حمایت‌های شغلی و ساعات کاری طولانی می‌تواند این دستاورد را تضعیف کند.

افزایش آگاهی عمومی درباره قوانین راهنمایی و رانندگی، یکی از اهداف دوره‌های آموزشی عنوان شده است. اما تجربه سال‌های گذشته نشان داده که پایش مستمر رفتار رانندگان و ارائه گزارش‌های عمومی به شهروندان، اعتماد واقعی می‌آفریند.

تجربه شهرهای دیگر نشان می‌دهد: تنها با شفافیت مالی، نظام بازرسی و پاسخگویی عمومی، می‌توان اعتماد والدین را تقویت کرد. تاکنون شهرداری گرگان جزئیات بودجه این طرح و نحوه هزینه‌کرد را منتشر نکرده است.

برخی اقتصاددانان می‌گویند اگر شهرداری قصد دارد این برنامه را پایدار کند، باید مدل‌های درآمدی جدید و مشارکت بخش خصوصی را فعال کند؛ در غیر این صورت، فشار مالی به بودجه شهری، کیفیت خدمات را کاهش می‌دهد.

از سوی دیگر، کارشناسان حمل‌ونقل خواستار نوسازی ناوگان هستند. به گفته آنان، خودروهای فرسوده حتی با رانندگان آموزش‌دیده هم خطرساز خواهند بود.

حضور بازرسین نامحسوس، اگرچه در کوتاه‌مدت بازدارنده است، اما به گفته تحلیلگران، زمانی اثر واقعی دارد که به بخشی از فرهنگ نظارت شهروندی تبدیل شود و با گزارش‌های مردمی همراه شود.

برنامه آموزش بازرسین در آغاز سال تحصیلی اقدامی مثبت ارزیابی می‌شود، اما فعالان مدنی بر لزوم آموزش والدین و دانش‌آموزان نیز تأکید دارند؛ زیرا آگاهی عمومی، قوی‌ترین ابزار پیشگیری است.

برخی خانواده‌ها می‌گویند رایگان بودن حمل‌ونقل در روز اول مهر اقدام نمادینی است که اگر با توسعه واقعی حمل‌ونقل عمومی همراه نشود، تأثیر بلندمدت نخواهد داشت.

در نگاه کلان، این طرح فرصتی است تا شهرداری گرگان الگوی تازه‌ای برای ایمنی دانش‌آموزان ارائه دهد؛ الگویی که اگر با شفافیت و پاسخگویی همراه نشود، می‌تواند به یک پروژه تبلیغاتی تقلیل یابد.

شهرداری بر آرامش و امنیت کامل در آغاز سال تحصیلی تأکید دارد، اما کارشناسان مستقل می‌گویند این آرامش زمانی واقعی است که والدین در طول سال تحصیلی، نه فقط در ابتدای آن، احساس امنیت کنند.

نکته قابل تأمل بازار کسب‌وکار:
حوزه سرویس مدارس، علاوه بر جنبه اجتماعی، بازاری پرپتانسیل است. ورود شرکت‌های نوآور حمل‌ونقل، استارتاپ‌های مدیریت تردد و سرمایه‌گذاری در ناوگان ایمن می‌تواند علاوه بر کاهش بار مالی شهرداری، فرصت‌های اقتصادی قابل‌توجهی ایجاد کند—به شرط آن‌که قوانین شفاف و نظارت دقیق، جذابیت سرمایه‌گذاری را حفظ کند.