رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی گلستان

ارتقای بهره‌وری؛ شاهراهی برای رشد پایدار اقتصاد گلستان

از کشاورزی هوشمند تا توسعه زنجیره ارزش؛ فرصت‌ها و چالش‌های برنامه‌های استانی

به گزارش بازار کسب و کار علیرضا نورانی، در ابتدای جلسه با لحنی قاطع گفت: بهره‌وری دیگر یک انتخاب نیست، ضرورت است. او رشد اقتصادی پایدار، بهبود تراز تجاری و حفاظت از محیط زیست را سه هدف هم‌زمان دانست.

نورانی توضیح داد که برای رسیدن به این سه‌گانه، باید تمام زنجیره ارزش کشاورزی از تولید تا فرآوری و عرضه متحول شود؛ تحولی که به‌زعم او می‌تواند سهم کشاورزی گلستان در تولید ناخالص داخلی را چشمگیر کند.

دنکوب، مشاور برنامه راهبردی استاندار، با تأکید بر «فرهنگ‌سازی بهره‌وری» یادآور شد که این رویکرد پروژه‌ای کوتاه‌مدت نیست بلکه «یک نگرش آینده‌نگر» است.

داده‌های رسمی نشان می‌دهد که کشاورزی گلستان هنوز ۳۰ درصد پایین‌تر از میانگین ملی بهره‌وری منابع آب قرار دارد. کارشناسان معتقدند اجرای سامانه‌های آبیاری هوشمند می‌تواند این فاصله را در سه سال آینده نصف کند.

از سوی دیگر، نمایندگان بخش خصوصی در حاشیه نشست هشدار دادند که نبود زیرساخت‌های مالی و بانکی مناسب، انگیزه سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین را کاهش می‌دهد.

سارا فرهمند، اقتصاددان توسعه روستایی، در گفت‌وگو با بازار کسب‌وکار می‌گوید: اگر تسهیلات ارزان‌قیمت و بیمه محصولات کشاورزی جدی گرفته نشود، کوچک‌ترین شوک قیمتی کل طرح‌های بهره‌وری را متوقف می‌کند.

دولت اما امیدوار است با احکام برنامه هفتم، از جمله الزام به شناسنامه‌دار کردن محصولات و الگوی کشت، ریسک تولیدکنندگان را کاهش دهد.

نورانی در بخش دیگری از سخنانش به بعد اجتماعی این برنامه اشاره کرد: ارتقای بهره‌وری فقط آمار اقتصادی نیست؛ بهبود معیشت کشاورزان و کاهش مهاجرت روستاییان نتیجه مستقیم آن است.

به باور برخی فعالان کارگری، این وعده‌ها تنها زمانی عملی می‌شود که آموزش‌های مهارتی و دسترسی به بازار فروش تضمین شود.

مقایسه آماری با استان‌های هم‌تراز مانند مازندران نشان می‌دهد که گلستان در بهره‌وری خاک و آب حدود ۱۵ درصد عقب‌تر است، اما در ظرفیت صادراتی گندم و دانه‌های روغنی مزیت نسبی دارد.

کارشناسان دانشگاهی پیشنهاد می‌کنند که استان به‌جای تمرکز صرف بر کشاورزی، به صنایع تبدیلی و گردشگری کشاورزی نیز توجه کند تا زنجیره ارزش کامل شود.

دنکوب در نشست تصریح کرد: همگرایی دستگاه‌ها شرط موفقیت است. بدون هماهنگی جهاد کشاورزی، آب منطقه‌ای، محیط زیست و بخش خصوصی، حتی بهترین فناوری هم به نتیجه نمی‌رسد.

این سخنان در حالی بیان شد که برخی مدیران محلی از «جزیره‌ای عمل کردن» نهادهای اجرایی ابراز نگرانی کردند.

نشست هم‌اندیشی «نظام ملی بهره‌وری» که سی‌ام شهریور در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی گلستان برگزار شد، تصویر روشنی از امیدها و دغدغه‌های این مسیر به دست داد؛ مسیری که از آبیاری هوشمند و الگوی کشت بهینه آغاز می‌شود و به بازارهای صادراتی و کاهش بیکاری ختم خواهد شد.

در فضای عمومی، بخشی از کشاورزان با تردید به وعده‌های دولت می‌نگرند. علی‌اصغر قربانی، کشاورز باسابقه آق‌قلا، می‌گوید: حرف از آبیاری هوشمند زیاد است، ولی هزینه تجهیزات برای ما سرسام‌آور است.

با این حال، شرکت‌های دانش‌بنیان نوظهور در گرگان و گنبدکاووس از افزایش تقاضا برای سیستم‌های سنسورمحور خبر می‌دهند.

یکی از نکات قابل‌تأمل، تأکید مکرر مسئولان بر نظارت و ارزیابی مستمر است؛ تجربه سال‌های گذشته نشان داده که بدون پایش دقیق، حتی برنامه‌های خوب به گزارش‌های بایگانی‌شده تبدیل می‌شوند.

اقتصاددانان محیط زیست نیز هشدار می‌دهند که هر گونه توسعه باید با ملاحظات اکولوژیک همراه باشد؛ چرا که سفره‌های آب زیرزمینی گلستان طی یک دهه ۲۵ درصد افت داشته است.

نورانی در پاسخ به این دغدغه گفت: ما به دنبال بهره‌برداری حداکثری نیستیم، بلکه بهره‌برداری بهینه و پایدار را دنبال می‌کنیم.

بخش دیگری از جلسه به معرفی فناوری‌های نوین اختصاص داشت؛ از پهپادهای پایش رطوبت خاک تا اپلیکیشن‌های هوشمند پیش‌بینی محصول.

کارشناسان فناوری اطلاعات تأکید کردند که بومی‌سازی این ابزارها کلید کاهش هزینه‌ها و افزایش اعتماد کشاورزان است.

نماینده اتاق بازرگانی گرگان پیشنهاد داد دولت با اعطای معافیت‌های مالیاتی پنج‌ساله به شرکت‌های فعال در حوزه بهره‌وری، سرمایه‌گذاری بخش خصوصی را تسریع کند.

این پیشنهاد با استقبال نسبی حاضران روبه‌رو شد، اما برخی مدیران نسبت به کاهش درآمدهای استانی هشدار دادند.

ناظران اقتصادی، گلستان را در آستانه «دو راهی تصمیم» توصیف می‌کنند: یا با سرعت به سمت اقتصاد دانش‌بنیان حرکت کند، یا با ادامه روش‌های سنتی از رقابت منطقه‌ای عقب بماند.

در پایان نشست، توافق شد کارگروه مشترکی برای پیگیری شاخص‌های بهره‌وری و ارائه گزارش‌های فصلی تشکیل شود.

نکته قابل‌تأمل برای بازار کسب‌وکار آن است که بهره‌وری، صرفاً افزایش تولید نیست؛ بلکه تغییر ذهنیت مدیران و تولیدکنندگان است. بدون این تغییر فرهنگی، حتی بهترین بخشنامه‌ها هم به رشد پایدار منتهی نخواهد شد.