تالاب‌های خراسان شمالی در آزمون سلامت و حیات

پرندگان مهاجر میان زیبایی و بیم

به گزارش خبرنگار بازار کسب و کار با آغاز فصل سرما، آسمان این استان دوباره پذیرای هزاران پرنده مهاجر از سرزمین‌های سرد شمالی است. از فلامینگوها و قوهای سپید گرفته تا اردک‌های سرسبز و غازهای خاکستری، همگی در جست‌وجوی گرمای نسبی و امنیت، بر پهنه سدها و تالاب‌ها فرود می‌آیند.

در نگاه نخست، منظره پروازشان در آسمان آبی و انعکاسشان بر آب‌های آرام سد شیرین‌دره، بارزو و بیدواز، تصویری از شکوه طبیعت و پایداری حیات است. اما پشت این زیبایی خیره‌کننده، نگرانی‌های جدی نهفته است.

کارشناسان محیط زیست و دامپزشکی هشدار می‌دهند که مهاجرت این پرندگان، اگرچه جلوه‌ای طبیعی و ضروری است، اما می‌تواند حامل ویروس‌های خطرناکی مانند آنفلوآنزای فوق‌حاد پرندگان باشد.

برای همین، تیم‌های رصد و پایش زیستگاه‌ها در خراسان شمالی بی‌وقفه مشغول‌اند. آنان با دقت، رفتار و وضعیت جسمی پرندگان را بررسی می‌کنند تا هر نشانه مشکوکی را پیش از گسترش، شناسایی کنند.

رضا شکاریان، مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی، در گفت‌وگو با خبرنگار بازار کسب‌وکار گفت: طرح نظارت بر زیستگاه‌های پرندگان مهاجر با هدف کنترل بیماری آنفلوآنزای فوق‌حاد پرندگان در حال اجراست و ۱۱ گروه در این زمینه فعال هستند.

به گفته او، تا امروز هیچ موردی از بیماری در تالاب‌ها و سدهای استان مشاهده نشده، اما پایش‌ها به‌صورت روزانه در حال انجام است.

شکاریان با اشاره به مسیر مهاجرت پرندگان افزود: از اواسط پاییز تا اوایل بهار، گونه‌های مختلف از سیبری و آسیای مرکزی به تالاب‌های شیرین‌دره، بارزو، بیدواز و حاشیه رودخانه‌های اترک و کال‌شور جاجرم مهاجرت می‌کنند.

این حضور، گرچه نشانه‌ای از حیات است، اما نگرانی از انتقال بیماری در میان فعالان صنعت طیور را افزایش داده است.

سیدفرزین حسینی، رئیس اداره بهداشت و مدیریت بیماری‌های طیور دامپزشکی استان نیز می‌گوید: ۱۰ گروه دامپزشکی مأمور پایش زیستگاه‌ها هستند و مناطق نزدیک مرغداری‌ها در اولویت نظارت قرار دارند.

با فرارسیدن زمستان، خراسان شمالی بار دیگر میزبان بال‌سپیدانی است که از دل سرمای سیبری رهسپار سرزمین ما می‌شوند؛ پرندگانی که حضورشان نشانه زندگی است، اما بیمِ بیماری، بر پروازشان سایه انداخته است.

او تأکید می‌کند: اگر حتی یک پرنده بیمار در مجاورت مرغداری دیده شود، می‌تواند خسارات سنگینی به صنعت طیور استان وارد کند. بنابراین صاحبان مزارع موظف به انجام مایه‌کوبی کامل طیور خود هستند.

در کنار تالاب‌ها، پرنده‌فروشی‌ها هم به دغدغه‌ای پنهان بدل شده‌اند. حسینی هشدار می‌دهد: خرید و فروش پرندگان زنده در بازارها یکی از عوامل بالقوه انتقال بیماری است و تیم‌های بازرسی به‌طور مستمر بر آن‌ها نظارت دارند.

در حال حاضر، خراسان شمالی دارای دو مزرعه مرغ تخم‌گذار صنعتی، دو مزرعه پرورش بوقلمون و سه واحد مرغ مادر است؛ واحدهایی که به گفته کارشناسان، باید بیشترین مراقبت را در برابر بیماری‌های فصلی داشته باشند.

در نگاه اقتصادی، بروز یک مورد آنفلوآنزای پرندگان می‌تواند زنجیره تولید و عرضه مرغ و تخم‌مرغ را در استان مختل کرده و ده‌ها میلیارد ریال خسارت به بار آورد.

از سوی دیگر، در بُعد اجتماعی، تهدید سلامت پرندگان مهاجر، نگرانی‌هایی را میان جوامع محلی و دوستداران محیط زیست ایجاد کرده است.

روستاییانی که معیشتشان به شکار، گردشگری و یا دامداری گره خورده، بیش از هر زمان دیگر نگران اثرات این بحران احتمالی هستند.

اما در دل این نگرانی‌ها، تصویری از امید هم وجود دارد. هنوز هم صدای بال زدن فلامینگوها در مه صبحگاهی شیرین‌دره، نوای زندگی است؛ نوایی که نشان می‌دهد طبیعت هنوز زنده است.

پرندگان مهاجر نه‌تنها بخش مهمی از تنوع زیستی‌اند، بلکه حضورشان، جاذبه‌ای طبیعی برای گردشگری و اقتصاد محلی به شمار می‌رود.

با این حال، فعالان محیط زیست معتقدند که اگر مدیریت زیستگاه‌ها و مراقبت از تالاب‌ها جدی گرفته نشود، این چرخه طبیعی نیز در معرض خطر نابودی قرار خواهد گرفت.

یکی از کارشناسان محیط زیست استان در گفت‌وگو با بازار کسب‌وکار گفت: تالاب‌های خراسان شمالی نفس می‌کشند، اما با ترس. کاهش بارش‌ها، تغییر اقلیم و کم‌توجهی به مدیریت منابع آب، تهدیدی جدی‌تر از ویروس برای زیستگاه‌هاست.

او افزود: حفاظت از پرندگان مهاجر تنها با کنترل بیماری ممکن نیست، بلکه باید زیستگاه‌ها نیز زنده بمانند. تالابی خشک، حتی اگر سالم باشد، دیگر مأمن پرندگان نیست.

در سال‌های اخیر، کاهش بارش و افت سطح آب تالاب‌ها موجب شده بخشی از زیستگاه‌های پرندگان در استان کارکرد طبیعی خود را از دست بدهند.

از سوی دیگر، توسعه بی‌رویه مزارع، ورود پساب‌ها و آلودگی‌های صنعتی نیز به چالش‌های این اکوسیستم افزوده است.

در چنین شرایطی، هم‌افزایی میان نهادهای محیط زیست، دامپزشکی، منابع طبیعی و جوامع محلی، تنها راه برای نجات پرواز سفید مهاجران است.

پرندگان مهاجر، سفیران فصلی زندگی‌اند که پیام همزیستی میان انسان و طبیعت را با خود می‌آورند. اما این پیام، بدون آگاهی و همکاری، ناتمام می‌ماند.

تالاب‌ها باید بمانند، پرندگان باید بمانند و دلهره‌ها باید در سایه دانش، مراقبت و مسئولیت‌پذیری آرام بگیرند.

خراسان شمالی با تنوع زیستی چشمگیر خود ـ از یوزپلنگ و پلنگ گرفته تا بیش از ۱۵۰ گونه پرنده ـ گنجینه‌ای طبیعی است که حفظ آن، وظیفه‌ای فراتر از مرزهای جغرافیاست.

این استان نه فقط پناهگاه پرندگان مهاجر، بلکه نماد پایداری و همزیستی انسان و طبیعت است؛ جایی که هر بال سپید، نشانه‌ای از زندگی، امید و هشداری برای مسئولیت‌پذیری بیشتر ماست.

نکته قابل تأمل بازار کسب‌وکار:

بروز حتی یک مورد آنفلوآنزای پرندگان می‌تواند صنعت طیور و بازار پروتئین استان را با بحران شدید عرضه و افزایش قیمت مواجه کند.

گردشگری پرندگان در خراسان شمالی، ظرفیتی مغفول مانده است که با توسعه زیرساخت‌های ایمن و پایدار می‌تواند به منبع درآمدی جدید تبدیل شود.

بی‌توجهی به حفظ تالاب‌ها و مدیریت منابع آب، در آینده‌ای نزدیک نه‌تنها زیستگاه‌ها بلکه اشتغال روستاییان را نیز تهدید خواهد کرد.

مسئولیت اجتماعی صنایع و مشارکت بخش خصوصی در پایش، آموزش و حفاظت از زیستگاه‌ها، حلقه گمشده‌ای است که می‌تواند اقتصاد و محیط زیست را همزمان نجات دهد.