تریاک؛ متهم خاموش سرطان ریه در گلستان
به گزارش خبرنگار بازار کسب و کار فرهنگ در هر جامعهای پیوست هویتی و ریشهساز اصلی ارتباطات اجتماعی است؛ اما به باور برخی از نمایندگان مجلس، این ریشه مهم در سالهای اخیر زیر بار کمبود بودجه تضعیف شده و توان اثرگذاری خود را از دست داده است. این مسئله یکی از هشدارهای جدی حوزه حکمرانی به شمار میرود.
بهنام سعیدی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، تأکید میکند که فرهنگ همیشه آخر صف بودجه بوده و این نگاه، مهمترین نهادهای فرهنگی کشور را سالبهسال تحلیل برده است. به گفته او، این روند باید پایان یابد و جایگاه فرهنگ در ساختار بودجهای کشور بازتعریف شود.
سعیدی توضیح میدهد که سهم فرهنگ تنها حدود دو و نیم درصد از کل بودجه است؛ رقمی که در مقایسه با نیازهای فرهنگی کشور به هیچ عنوان قابل اتکاء نیست. او معتقد است که حتی اداره امور جاری بسیاری از مراکز فرهنگی با این بودجه انجامپذیر نیست.
این نماینده میگوید بسیاری از کتابخانهها، انجمنها و مراکز فرهنگی با حداقل امکانات به فعالیت ادامه میدهند و همین امر موجب شده کیفیت خدمات عمومی فرهنگی در وضعیت هشدار قرار گیرد. فاصله میان توان مالی این بخش و نیازهای واقعی جامعه هر سال گستردهتر میشود.
بازار کسبوکار در تحلیل خود اشاره میکند که کوچککردن فرهنگ، به معنای کوچککردن سپر دفاع نرم کشور است. به باور این تحلیل، سادهترین تصمیم دولتها برای تنظیم هزینهها، کاهش از بخش فرهنگ است؛ اما فرهنگ از آن حوزههایی نیست که بتوان بدون پیامد از آن کاست.
احد آزادیخواه، نماینده مردم ملایر، میگوید دستگاههای تصمیمگیر هنوز عمق نقش فرهنگ در حکمرانی ملی را درک نکردهاند. او تأکید میکند که کاهش سهم فرهنگی کشور، تنها یک عملیات مالی نیست؛ بلکه یک تصمیم تمدنی است با تبعات طولانیمدت.
به گفته آزادیخواه، فرهنگ هزینه نیست بلکه سرمایهگذاری پایدار برای آینده اجتماعی و هویتی کشور محسوب میشود. او هشدار میدهد که هر واحد کاهش بودجه در این بخش، در آینده چند برابر هزینه اجتماعی، رسانهای و امنیتی به کشور تحمیل میکند.
ابوالفضل ابوترابی، نماینده نجفآباد، تیران و کرون، نیز با انتقاد از سیاستهای بودجهای دولت، کاهش سهم فرهنگ را «کمکردن از ریشههای هویتی کشور» میداند. او تأکید میکند که کشوری بدون فرهنگ توانمند، در برابر هجمههای رسانهای و هویتی آسیبپذیر خواهد بود.
ابوترابی میگوید وقتی سهم فرهنگ تنها دو و نیم درصد است، یعنی یکی از مؤثرترین زمینههای توسعه ملی در اولویت آخر قرار گرفته است. به باور او، بیتوجهی به فرهنگ در عمل یعنی بیتوجهی به آینده نسلها و انسجام اجتماعی کشور.
در سالهای اخیر گزارشهایی از فرسایش نهادهای فرهنگی منتشر شده است؛ از تعطیلی مراکز تا کاهش شدید برنامهها و نبود توانایی برای رقابت با تولیدات رسانهای خارجی. این وضعیت در نسل جوان اثرات قابل توجهی برجای گذاشته است.
کاهش بودجه موجب شده بسیاری از برنامههای هنری و اجتماعی یا حذف شوند یا با کیفیت بسیار پایین اجرا شوند. این ضعف باعث کمرنگ شدن نقش فرهنگ در زندگی روزمره و کاهش مشارکت اجتماعی مردم در برنامههای فرهنگی شده است.
برخی از کارشناسان فرهنگی هشدار میدهند که با ادامه این روند، بخش خصوصی نیز انگیزه سرمایهگذاری در فرهنگ را از دست خواهد داد. نبود زیرساخت مناسب و نبود حمایت مالی پایدار، ریسک سرمایهگذاری را در این حوزه افزایش داده است.
در دنیای امروز که رقابت فرهنگی میان کشورها در سطح رسانههای جهانی جریان دارد، تضعیف نهادهای فرهنگی داخلی به معنی کاهش قدرت روایتسازی ملی است. این موضوع نهتنها در داخل کشور بلکه در عرصه سیاست خارجی نیز اثرگذار است.
برخی از نگاههای تحلیلگرانه معتقدند علاوهبر افزایش بودجه، ساختار فرهنگی کشور نیز نیازمند اصلاح و بازآرایی است. اما این نگاه نیز بر این نکته توافق دارد که اصلاح بدون پشتوانه مالی کافی، عملاً نتیجهبخش نخواهد بود.
به باور منتقدان، رویکرد حکمرانی فرهنگی در کشور هنوز به جای نگاه راهبردی، نگاه هزینهای دارد و همین امر موجب شده تصمیمهای کلان در این حوزه جدی گرفته نشود. این مسئله در بلندمدت منجر به گسترش ضعفهای فرهنگی خواهد شد.
گزارشها از استانهای مختلف کشور نشان میدهد که بسیاری از مراکز فرهنگی با مشکلات جدی مالی روبهرو هستند. کاهش نیرو، تعطیلی برنامهها و توقف فعالیتهای آموزشی از جمله پیامدهای این وضعیت است.
افت شدید کیفیت برنامههای فرهنگی، یکی دیگر از نتایج طبیعی کمبود بودجه است. وقتی منابع کاهش مییابد، سطح تولیدات هنری و رسانهای نیز بهشدت افت میکند و این کاهش کیفیت، ذائقه فرهنگی جامعه را تحتتأثیر قرار میدهد.
برخی از نمایندگان مجلس تأکید دارند اگر امروز در تخصیص بودجه فرهنگ بازنگری صورت نگیرد، کشور در آینده هزینههای جبرانناپذیری را متحمل خواهد شد. آنها خواهان بازبینی جدی در رویکرد دولت نسبت به این حوزه هستند.
در نگاه مثبت، ظرفیتهای جدیدی مانند فضای مجازی، فعالیتهای مردمی و مشارکت بخش خصوصی وجود دارد که میتواند بخشی از کمبودها را جبران کند. اما این ظرفیتها بدون حمایت ساختاری و مالی نمیتوانند نقش مؤثری ایفا کنند.
در نقطه مقابل، نگاه انتقادی میگوید که مسئله اصلی کمبود بودجه نیست؛ بلکه نبود نگاه راهبردی به فرهنگ است. این گروه معتقدند ابتدا باید جایگاه فرهنگ در سطح کلان کشور بازشناسی شود تا تخصیص منابع معنا پیدا کند.
مجموع این دیدگاهها نشان میدهد که حوزه فرهنگ در ایران در آستانه یک نقطه تصمیمگیری مهم قرار گرفته است. یا باید از فرسایش مداوم آن جلوگیری کرد یا باید منتظر پیامدهای عمیق اجتماعی و هویتی بود.
برخی از نمایندگان مجلس معتقدند که سهم فرهنگ در بودجه سال آینده باید به سطحی برسد که حداقل بتواند برنامههای اصلی و خدمات عمومی را پوشش دهد. این خواسته، بهنوعی مطالبهای ملی برای احیای فرهنگ به شمار میرود.
در سطح راهبردی، توسعه فرهنگی نیازمند سه مؤلفه اصلی است: بودجه مستمر، مدیریت هوشمند و برنامهریزی بلندمدت. هر یک از این مؤلفهها اگر ضعیف شود، کل سیستم فرهنگی دچار اختلال خواهد شد.
در نقطه پایانی این تحلیل، فرهنگ بهعنوان یک سرمایه اجتماعی باید در سطح ملی جدی گرفته شود. تقویت آن نهتنها هویت کشور را مستحکم میکند بلکه در توسعه اقتصادی، امنیت روانی جامعه و انسجام ملی نقشی اساسی دارد.
فرهنگ یکی از مهمترین ظرفیتهای اقتصادی نرم کشور است؛ زیرا صنایع فرهنگی، گردشگری، رسانه و هنر میتوانند اشتغال گسترده و پایدار ایجاد کنند. کاهش بودجه این بخش بهمعنی کاهش فرصتهای اقتصادی و کاهش رقابتپذیری در بازارهای فرهنگی است.
نگاه هزینهای به فرهنگ، موجب از دست رفتن فرصتهایی میشود که در کشورهای پیشرو منجر به درآمدهای کلان و جذب سرمایهگذاری خارجی شده است. اگر فرهنگ را کوچک کنیم، در حقیقت یکی از مزیتهای اقتصادی آیندهساز کشور را نادیده گرفتهایم.
برای تبدیل فرهنگ به موتور اقتصادی، نیاز به زیرساختهای فعال و برنامههای پایدار است؛ اما وقتی مراکز فرهنگی با حداقل هزینه اداره میشوند، توان خلق ارزش در این حوزه کاهش مییابد و بازار فرهنگی نیز کوچکتر میشود.
بازار کسبوکار هشدار میدهد که بیتوجهی به فرهنگ، یعنی بیتوجهی به ظرفیتهای عظیم اقتصادی نرم ایران. اکنون زمان آن رسیده که تصمیمگیران نگاه درآمدی و سرمایهای به فرهنگ داشته باشند، نه نگاه هزینهای و محدودکننده.
دیدگاهتان را بنویسید