مدیریت پسماند در برنامهریزی شهر!
قدیمی ترین بنای بازمانده از دوران قاجار عمارتی از جنس تکرار نشدنی به نام مفخم و سمبل و شکوه پر افتخار که بعنوان نخستین سازه مهندسی ایرانی نصیب و قسمت بجنورد و استان خراسان شمالی از دوران قاجار شده است.
این مجموعه فرهنگی دارای عمارت و آیینه خانه است با قدمت ۱۴۱ ساله زمردی در دستان خراسان شمالی است که با نقش های زیبنده اش آن را بدل نقش جهان اصفهان برای بجنورد می خوانند. هر چند که در چند قدمی اش بنای بیمارستان مفخم که اکنون بعنوان بیمارستان امام رضا (ع ) شناخته شده و نقش درمانی خود را بازی می کند.
عمارتی که باز مانده از عصر قاجاریه و بنایی تکرار نشدنی در نوع خود که چشمان هر انسانی را محو هنرهای بکار رفته در خود می کند و چند قدم آن طرف تر بیمارستانی با همان نام که زمین آن وقف شده از سوی صاحبان عمارت برای درمان بوده و هم اکنون در محدوده این بنای باشکوه واقع شده است.
و این روزها سخن از نقش تازه در عرصه گردشگری با طرح مجدد مقوله ساماندهی مجموعه تاریخی مفخم از سوی برخی سایتها و افراد مجدد بحث تخریب و برچیدن احتمالی بنای بیمارستان واقع در این عمارت را مطرح نموده که بعضا موجب نگرانی میان مردم شده است .
بیمارستان (مفخم)
زمینی که در سال ۱۳۲۸ وقف درمان بیماران تنها خطه شمالی خراسان شد و به این صورت بیمارستانی برای درمان بیماران اقصی نقاط استان شکل گرفت و در سال ۸۴ با تجدید آن امیدی خاص در دل مردمان روستاهای دورافتاده و بدون شبکه بهداشت روشن گردید.
بیمارستان را در شمالی ترین نقطه شهر بنا نهادند تا با تسهیل در رفت و آمد برای دیگر اهالی منطقه مشکل ساز نشود که بعدها بعد از شکل گرفتن، بیمارستان شاهد ایجاد واحدهای مسکونی و تجاری در اطراف شد که بتدریج با رشد بافت پیرامونش به مرکزیت شهر تبدیل گردید.
خیابانی شلوغ و پرهیاهو
بعدها و به مرور زمان و افزایش تراکم جمیعتی خیابانهای ایجاد شده در اطراف بیمارستان تبدیل به شلوغ ترین معابر شهر شد مرکزی که صرفاً برای همان روزهای ابتدایی طراحی و اجرا شده و انتظار پاسخ دهی به رشد اینچنینی جمعیت سالیان بعد را در ذهن نداشت.
حال مردم بعد از گذشت چندین سال انتظار آن را دارند که تمهیداتی برای رفع معضل رفت و آمد و سایر مشکلات بوجود آمده که بیمارستان انتظار به خود دیدن را نداشت توسط مسئولین اندیشیده شود و این خیابان پر هیاهو بوی آسایش و آرامش را در خود احساس کنند تا که قرار شد با احداث بیمارستان امام حسن (ع) جنوبی ترین نقطه بجنورد ساخته و بخشی از مرکز درمانی بیمارستان امام رضا(ع) (مفخم) برای کم کردن بار ترافیکی موجود در منطقه به آن انتقال داده شود.
با کلید خوردن طرح تبدیل شدن بنای مفخم به مجموعه توریستی گردشگری با دارا بودن کلیه ویژگی ها بر جذب و گردشگر در سال ۹۲ موجب شد که پس از ۲ سال فعالیت کارشناسی شده باغ ۷ هکتاری در زمان خود دارای رونق و شکوه بود مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفته و با بازسازی المان های مختلف ابتداً در قالب ماکت انجام شود که المان های فوق شامل حوضخانه، سردرب ورودی، آئیینه خانه ،نارنجستان و فواره های دل ربای آب عمارت می باشد.
علی کاظمی مدیرکل وقت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی گفت: با مطالعات دقیق انجام شده بر روی طرح و تایید آن در کارگروه گردشگری در حاضر جهت اظهار نظرهای نهایی به تهران ارسال گردیده که پس ازبه تایید جهت نزدیک شدن به هدف برنامه ریزی شده قدم بر خواهیم داشت.
وی با اشاره به اینکه در صورت احیای عمارت ، این باغ به عظیم ترین مجموعه گردشگری و شناسنامه دار استان شناخته خواهد شد که با برنامه ریزی ۵ ساله می توان شاهد احیای بزرگترین مجموعه فرهنگی استان بود.
دارالحکومه سردار یارمحمدخان شادلو( مفخم)
این عمارت که به دستور یارمحمدخان شادلو معروف به سردار مفخم حاکم منطقه شمال خراسان و استرآباد در دهه ۱۲۵۰ خورشیدی و همزمان با حکومت ناصرالدین قاجار بود ساخته شد که محلی برای اسکان خانواده و پذیرایی از مهمنان دولتی و رجال سیاسی این کرد طایفه ایلخان شادلو بود.
هر چند این عمارت در زمان خود مراسم و تشریفات نظامی را نیز به یاد می آورد که چگونه به رفع مشکلات و مسائل سیاسی ایل های زیر حکمرانی او بودند را مورد بررسی و رسیدگی قرار می داد.
طراح عمارت مفخم که در دو طبقه و وسعت ۵۰ در ۲۳ متر با ارتفاع ۹ متر دارد را میرزامهدی خان شقاقی می دانند که وی را بعنوان نخستین معمار ایرانی پس از تحصیل در دارالفنون، تحصیلات تکمیلی خود را در فرانسه سپری کرد از آثار به جا مانده از این معمار معروف ایرانی می توان به ساختمان های مسجد سپهسالار، مجلس شورای ملی ، پارک اتابک و قصر فیروزه اشاره داشت که طراحی و نقشه کشی این بناها را شخصاً انجام داده و نظارت کامل بر اجرای آنها نموده است.
گفته می شود که نقشه عمارت مفخم توسط میرزامهدی خان شقاقی (ممتحن الدوله) کشیده شده است و او از نخستین معماران ایرانی بود که پس از تحصیل در دارالفنون، تحصیلات خود را در پاریس گذرانده بود.
یکی از بی نظیر ترین عمارتهای ساخته شده در عصر قاجار را می توان عمارت مفخم نام برد که دارای ۳۲ اتاق و ۲ تالار که منقش شده با آینه و کاشی و گجبری های زیبا و تماشایی و بناهای خیره کننده ازجمله آیینه خانه ، حوض خانه و کلاه فرنگی در سردر باغی بزرگ واقع بوده که مجموعه دارالحکومه سردار مفخم را تشکیل می داده است.
شکوه و عظمت این عمارت آن قدر زیاد است که کلنل انگلیسی در توصیف آن چنین گفته است «دیوارها آن با نقشه های زیبا تزیین شده که اتاق پذیرایی همراه با شمعدان ها و آیینه های زیبا چشم نوازی کرده و کف آن نیز با قالی های قالب دوزی شده ابریشمی رشتی پوشیده شده بود.
در آن سوی این اتاق نارنجستانی وجود داشت که سقف آن با ورق آهنی پوشیده شده و بر دیوارها نیز پوست پلنگ، ببر، خرس و پوست دو گربه وحشی و چند حیوان دیگر که در جنگل های شمال این ناحیه یافت می شود، آویخته بودند. بنای که دارای اتاق های متعدد همراه با ۲۱ درب چوبی به ایوان گشوده و با طبقات گبری زیبا دل نوازی به چشمان هر بیننده ای خود نمایی می کرد.
قصر مفخم که گذشته اش همراه با باغی بزرگ و با صفا و بخش های مختلف آن را دروازه وزودی و حوضخانه ، باغ فواره عمارت کلاه فرنگی بود تنها بایک زلزله بزرگ در بجنورد بسیاری از بناهای زیبایی خود را از دست داد و تنها بازمانده این عمارت باشکوه آیینه خانه و عمارت مفخم است.»
اکنون مسئولین و مردم شهر به دنبال بازگرداندن شکوه و عظمت این بنای تاریخی به زمان پیشین خود هستند تا مفخم را نگین گردشگری برای خراسان شمالی سازند به همین خاطر با ایجاد طرح گردشگری این مجموعه فرهنگی تاریخی با هدف ایجاد توسعه در صنعت گردشگری و فراهم نمودن فرصت اقتصادی هستند.
شبیه‌سازی همانند نقش جهان
یک کارشناس گردشگری استان با اشاره به تاریخ دارالحکومه مفخم اینگونه می گوید بر اساس گفته های شنیده شده از این مجموعه در گستره ای به مساحت بیش از ۱۰هکتار در حال حاضر بسیاری از بناهای واقع در آن که شامل باغ فواره و کوشک حکومتی است تخرییب شده و تنها اثر به جای مانده از آن را می توان آینه خانه و عمارت مفخم دانست.
این کارشناس در ادامه با نگاه ویژه ای که می تواند این بنا در زمره میدان نقش جهان و کاربردهای گردشگری آن داشته باشد اشاره کرد و گفت تاثیر این همه زیبایی قطعاً کمتر نقش جهان نیست که می تواند بر اقتصاد و گردشگری استان تاثیر داشته باشد.
وی با اشاره به اینکه در صورت توجه ویژه به اجرای چنین طرح های در کوتاه ترین زمان می توان شاهد تحول اقتصادی بزرگی در استان بود به طور مثال می توان به نورزو۹۸ و جذابیت خیابان غذا و استقبال ایجاد شده توسط گردشگران را نام برد که اثبات هرگونه اقدام برای بازسازی این مجموعه قابل توجیه اقتصادی بالایی است.
بر اساس نظریات کارشناسان هرگونه ساخت و ساز وایجاد بنا در اطراف و حریم اماکن میراث فرهنگی ممنوع بوده اما در طی ۴سال گذشته در ارتباط با بیمارستان امام رضا(ع) به کارگروهی متشکل از استانداری و سایر نهادهای نظارتی موضوع ارسال و در آن کارگروه نیز مصوب شد که آشفتگی و ناهماهنگی بوجود آمده فعلی ساخت و سازهای ایجاد شده در محوطه بیمارستان و حریم عمارت ساماندهی و اصلاح گردد.
کارشناسان میراث فرهنگی براین باور هستند با جلوگیری از ساخت و سازها در حریم محوطه های تاریخی موجب ممانعت از هر گونه آسیب به این مکانها دانسته و معتقدند که در حال حاضر در محوطه این عمارت باشکوه بناهای تاریخی بسیاری وجود دارد که دارای ارزش تاریخی فراونی هستند که نیاز به بازسازی و مرمت و حفاظت دارند که با سهل انگار و ساخت ساز غیر قانونی آسیب جبران ناپذیری به این بناها می توان وارد کرد.
بازسازی و بازآفرینی مجموعه فرهنگی تاریخی یارمحمدخان شادلو
حبیب یزدان‌پناه مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی نیز در این ارتباط می گوید: با اجرای طرح ساماندهی و احیای مجدد به منظور حفاظت از مجموعه تاریخی به زودی در فضای به وسعت ۷ هکتار زمین نهایی و اجرایی می شود چرا که عظمت و زیبای این بنای کم نظیر را می توان بعنوان اولین عمارت مهندسی ساز قاجاریه بر شمرد.
وی در ادامه با اشاره به اینکه بازسازی این بنا به مرحله عقد قرارداد رسیده افزود: در صورت اینکه این طرح به مرحله اجرا با اعتباری بالغ بر ۵هزارمیلیاردریال که بدین منظور لحاظ شده اجرایی شود این فضای ۷ هکتاری را به یک مجموعه عظیم تاریخی ، اقتصادی ، گردشگری و فرهنگی تبدیل کرد.
تخریبی در کار نیست
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی با اشاره به برخی ابراز نگرانی ها از حذف بیمارستان امام رضا (ع) از این مجموعه، می افزاید: تا بدین لحظه تصمیمی بر تخریب و حذف بیمارستان امام رضا(ع) لحاظ نگردیده است و از ابتدا نیز قرار بر تخریب بیمارستان نبود بلکه تمام این سرمایه گذاری ها قرار است صرفاً در اراضی شهرداری صورت پذیرد.
سید علی میرکریمی مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه گذاری خراسان شمالی با اشاره به موضوع هر نوع ساخت و سازی در حریم عمارت یارمحمدخان شادلو ممنوع است گفت :تمام اقدامات انجام شده حساب شده بوده است و اینکه مساحت کل محوطه بیمارستان به بزرگی گستره پروژه نیست چرا که اراضی اجرا شده طرح متعلق به مسکن و شهرسازی بوده و فقط دو ملک در این اراضی به بخش خصوصی تعلق دارد که بزودی با خرید و آزادسازی این دوملک و الصاق آن به طرح این المان بزرگ گردشگری استارت خواهد خورد.
وی با اشاره به اینکه قرار نیست هیچ کاری به زور انجام شود گفت کلیه مراحل این پروژه عظیم و قانونی در مسیر خود قرارداشته و قرار است المانی احداث و ساخته شود که استان با افتخار به آن منجر به تغییر چهره گردشگری و به تبع مشاغل وابسته به آن شود.
چه کسی گفته قرار است بیمارستان امام رضا تخریب شود؟
محمدعلی شجاعی استاندار خراسان شمالی نیز در این ارتباط در گفت و گو با رسانه ها با تاکید بر اجرای هر چه سریعتر طرح بازسازی مجموعه عمارت مفخم که بعنوان سمبل و نماد در مرکز شهر بجنورد واقع گردیده است ، نسبت به وجود برخی شایعات در ارتباط با موضوع تخریب بنای بیمارستان امام رضا (ع) واکنش نشان داده و گفت: اینکه گفته اند قراراست بیمارستان تخریب شود چه از زبان چه کسی بوده است؟ برخی منتقدین نه از شرع اطلاعی دارند و نه از مدیریت .
شجاعی افزوده : به هیچ وجه قرار نبوده که با اجرای طرح جدید مجموعه تاریخی سردار مفخم، بیمارستان امام رضا(ع) تخریب و یا حذف گردد و قطعاً من نوعی ، بیشتر ازهر کسی دیگری به فکر تخت های بیمارستانی هستم.
شجاعی با تاکید بر اینکه به دنبال توسعه استان هستیم و توجه به کسانی که علاقه مند هستند استان را بهمین رول نگه دارند نخواهیم داشت.
دیدگاهتان را بنویسید