کاشت درختان «چوبده» یا زراعت چوب در عرصههای مستعد استان گلستان، به ویژه در زمینهای شیبدار، حاشیه زمینهای کشاورزی، نواحی شمالی و کوهستانی، و همچنین حاشیه رودخانهها و زمینهای ساحلی، به عنوان یک فرصت طلایی برای کسب درآمد کشاورزان این استان شمالی شناخته میشود. کارشناسان بر این باورند که با آگاهی بخشی و ارائه بستههای تشویقی، میتوان از این ظرفیت به شکل بهتری بهرهبرداری کرد.
به گزارش بازار کسب و کار، استان گلستان با جمعیت ۲ میلیون نفر که اقتصاد آن به طور عمده بر پایه کشاورزی است، دارای حدود ۶۰۰ هزار هکتار زمین کشاورزی و باغی است. کارشناسان معتقدند که اگر تنها ۱۰ درصد از این اراضی به زراعت چوب اختصاص یابد، تحولی بزرگ در ایجاد درآمد پایدار برای کشاورزان و رونق اقتصادی این استان به وجود خواهد آمد.
زراعت چوب نه تنها تأمین مواد اولیه برای صنایع چوب و کاغذ کشور را فراهم میکند، بلکه به حفظ جنگلهای ارزشمند هیرکانی، تثبیت خاک و جلوگیری از فرسایش آن، تلطیف آب و هوا، تأمین اکسیژن، تقویت منابع آب سفرههای زیرزمینی، جلوگیری از وقوع سیلابهای مخرب فصلی و ایجاد اشتغال پایدار و پیشگیری از ریزگردها نیز کمک میکند.
سابقه کاشت درختان چوبده در گلستان به دهه ۴۰ شمسی بر میگردد. در آن زمان، زراعت چوب در قالب قطعات ۱۰ هکتاری در مناطق جلگهای شمال استان آغاز شد. اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در چند دهه گذشته، با استقرار صنایع چوب در استانهای شمالی، این زراعت به تدریج مورد توجه کشاورزان و علاقمندان و همچنین واحدهای تولیدی مرتبط با صنایع چوب قرار گرفت.
اهمیت حفظ عرصههای جنگلی از یک سو و تأمین چوب مورد نیاز صنایع از سوی دیگر، به همراه مزایای زراعت چوب، سبب شد تا طرح ملی زراعت چوب از اواخر سال ۱۳۹۵ پس از تصویب قانون تنفس جنگل به اجرا درآید. این طرح علاوه بر برنامه پنج ساله ششم توسعه کشور، در صورت نیاز، در برنامه هفتم نیز ادامه خواهد یافت
دهه ۸۰ و رونق زراعت چوب در گلستان
کشت درختان چوبده یا زراعت چوب، به گفته معاون امور جنگل اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان، در دهههای گذشته با نوساناتی همراه بوده است. اما در دهه ۸۰، با اجرای طرحهای نگهداری از جنگلهای شمال کشور، این زراعت با استقبال کشاورزان و واحدهای تولیدی مرتبط با صنایع چوب رونق گرفت.
جهانبخش صادقیان با اشاره به وجود ۲ هزار هکتار سطح زیرکشت زراعت چوب در گلستان، که بیشتر از گونه «اکالیپتوس» است، یادآور شد که سرمای سال ۱۳۸۶ و دمای منفی ۹ درجه آن سال، خسارات زیادی به درختان وارد کرد و این امر باعث کاهش تقاضا برای کاشت این گونه چوبده سریعالرشد در استان شد.
وی افزود: در یک دهه گذشته، زراعت چوب دوباره در گلستان رونق گرفته و علاوه بر اکالیپتوس، گونه «صنوبر» نیز کشت میشود. با این حال، کاشت صنوبر به دلیل نیاز اکولوژیکی به خاکهای سبک، تنها در مناطق خاصی از گلستان، به ویژه شهرستانهای غربی و دامنههای شمالی جنگلها، مناسب است.
صادقیان ادامه داد: در حال حاضر، زراعت چوب در ۵ هزار و ۲۰۰ هکتار از زمینهای گلستان انجام میشود. با توجه به ظرفیتهای موجود، از جمله ۱۱۰ هزار هکتار زمین شیبدار و حدود ۶۰۰ هکتار زمینهای کشاورزی کمبازده، این سطح تا ۲۰ برابر قابل افزایش است.
ظرفیت کشت سالیانه هزار هکتار زراعت چوب
معاون امور جنگل اداره کل منابع طبیعی گلستان همچنین از توانایی کشت سالانه هزار هکتار زراعت چوب در این استان خبر داد و گفت: سال گذشته در هزار هکتار زراعت چوب انجام شد و برنامه این معاونت در سال جاری نیز همین مقدار است. تاکنون نهال مورد نیاز برای ۳۰۰ هکتار آن فراهم شده و بقیه نهالها در صورت تأمین اعتبار تهیه و به کشاورزان و علاقمندان ارائه خواهد شد.
صادقیان هزینه تولید و خرید هر اصله نهال اکالیپتوس و صنوبر را به طور متوسط ۲۰۰ هزار ریال اعلام کرد و افزود: هر هکتار زراعت چوب به ۱,۱۰۰ اصله نهال نیاز دارد که باید در اختیار کشاورزان، دهیاران و علاقمندان قرار گیرد.
وی همچنین اشاره کرد که با آموزش تولید نهال صنوبر با قلمه به کشاورزان، میتوان نهال مورد نیاز را با کمترین هزینه تأمین کرد. کارشناسان این اداره کل آمادگی ارائه مشاوره فنی و آموزش لازم در این خصوص را دارند.
صادقیان با تأکید بر دیربازده بودن زراعت چوب نسبت به سایر محصولات کشاورزی، گفت که انتظار میرود حداقل هفت سال برای رسیدن به سود اقتصادی صرف شود. یک درخت بالغ با سن ۱۰ سال، در صورت کاشت اصولی و مراقبتهای لازم، بهطور متوسط یک تُن وزن پیدا میکند که قیمت خرید هر کیلوگرم آن امسال ۸۰ هزار ریال است.
او افزود: هر درخت بالغ به طور متوسط ۸۰ میلیون ریال ارزش دارد و اگر یک کشاورز یک هکتار زمین خود را به زراعت چوب اختصاص دهد، در صورت رعایت شرایط و اصول فنی، در یک دوره ۱۰ ساله از هزار و ۱۰۰ نهال کاشته شده، ۸۸ میلیارد ریال درآمد کسب خواهد کرد. این به معنای درآمد سالیانه حدود ۸ میلیارد و ۸۰۰ میلیون ریال است که رقم قابل توجهی به شمار میآید.
کاشت درخت: سرمایهگذاری پُرسود و مطمئن
کاشت درخت در گلستان به عنوان یک زراعت پُرسود شناخته میشود. صادقیان، یکی از مسئولان این حوزه، تأکید کرد که همه افراد، به ویژه کشاورزان، شوراها و دهیاران روستاها میتوانند با کاشت درخت در حاشیه زمینهای کشاورزی، حیاط منازل و حومه روستاها، به نوعی سرمایهگذاری مطمئن و سودآور بپردازند.
وی افزود: برخی کشاورزان نگران هستند که کاشت درخت در حاشیه مزارع باعث ایجاد سایه و کاهش رشد گیاهان شود. اما باید گفت که درختان به عنوان بادشکن عمل میکنند و منافع آنها بیشتر از سایهای است که ایجاد میکنند. همچنین، این اقدام میتواند در بلندمدت درآمد خوبی برای کشاورزان به ارمغان آورد.
صادقیان ادامه داد: در زراعت چوب، کشاورزان در دو سال اول باید هزینههای مربوط به کاشت و نگهداری نهالها را پرداخت کنند. اما پس از این مدت، درختان نیاز به مراقبت و هزینه کمتری نسبت به سایر محصولات کشاورزی دارند.
توزیع رایگان ۱۳۰ هزار نهال زراعت چوب در گلستان
معاون امور جنگل اداره کل منابع طبیعی از آغاز توزیع رایگان ۱۳۰ هزار نهال صنوبر و اکالیپتوس برای زراعت چوب خبر داد. این نهالها به علاقمندان این نوع زراعت در گلستان به صورت رایگان توزیع میشود.
کشاورزان و علاقمندان میتوانند با مراجعه به اداره منابع طبیعی شهرستان محل سکونت خود و ارائه مستندات لازم، نهال مورد نیاز خود را دریافت کنند. صادقیان خاطرنشان کرد که تعهد امسال گلستان برای زراعت چوب یکهزار هکتار است و نهالها بر اساس تقاضای متقاضیان تأمین و توزیع خواهد شد.
همکاری مراکز تحقیقاتی و دانشگاهها در زراعت چوب
صادقیان بر لزوم همکاری بیشتر مراکز تحقیقات و دانشگاهها، به ویژه مراکز آموزش عالی بخش کشاورزی، برای حمایت و ترویج طرح ملی زراعت چوب تأکید کرد. این مراکز باید به کشاورزان مشاوره دهند که چه گونه و در کدام مناطق برای کاشت درختان چوبده مناسب است.
وی همچنین اشاره کرد که واحدهای تولیدی مرتبط با صنایع چوب باید مسئولیت اجتماعی خود را ایفا کرده و مردم را به زراعت چوب تشویق کنند تا مواد اولیه مورد نیاز خود را تأمین کنند.
صادقیان افزود: در گذشته، صنایع چوب ۲۰ درصد از نیاز خود را از طریق بهرهبرداری از جنگلها تأمین میکردند. اما با توقف این بهرهبرداری و محدودیتهای واردات چوب، این واحدها باید به درختکاری و تشویق مردم به زراعت چوب روی آورند.
در گلستان، دو واحد تولیدی نئوپان فعال است که سالانه حدود ۵۰۰ هزار تُن چوب مصرف دارند. با توجه به زراعت چوب و تأمین نهال و تسهیلات برای متقاضیان، تأمین بخش زیادی از نیاز این صنایع در استان ممکن است.
اکالیپتوس و صنوبر: گزینههای مناسب برای زراعت چوب در گلستان
معاون امور جنگل اداره کل منابع طبیعی گلستان اعلام کرد که کاشت اکالیپتوس و صنوبر به عنوان گزینههای مناسب برای زراعت چوب در این استان شناخته میشود. وی تأکید کرد که کشاورزان و علاقهمندان به این حوزه باید نهالهای مناسب را تهیه کرده و از مشاوره کارشناسان منابع طبیعی بهرهمند شوند.
صادقیان با اشاره به وجود ۱۱۰ هزار هکتار اراضی شیبدار و حاشیه زمینهای کشاورزی در گلستان، گفت که این مناطق به شدت مستعد زراعت چوب هستند و در سالهای اخیر مورد غفلت قرار گرفتهاند.
در پاسخ به این سؤال که آیا زراعت چوب در زمینهای ملی حاشیه روستاها امکانپذیر است، وی توضیح داد که کاشت درخت در این زمینها با استعدادیابی و پس از تهیه و تصویب طرح در قالب ماده سه قانون حفاظت و بهرهبرداری از جنگلها و مراتع کشور، از طریق مزایده امکانپذیر است. تمامی افراد حقیقی و حقوقی میتوانند در این مزایده شرکت کنند.
صادقیان ادامه داد: برای بهرهمندی اهالی یک روستا از طرح ملی زراعت چوب، لازم است که شرکتهای تعاونی در روستاها ایجاد شوند. همچنین، اصلاح قانون در این زمینه ضروری است تا اهالی روستا بتوانند مسئولیت کاشت و نگهداری درختان را بر عهده بگیرند و از درآمد حاصل از آن بهرهمند شوند.
وی افزود که در سالهای گذشته، بخشی از زمینهای ملی گلستان که برای زراعت چوب مناسب بودند، شناسایی شدهاند، اما به دلیل وجود معارض، این طرح به مرحله اجرا نرسیده است.
معاون امور جنگل اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان همچنین از تهیه ۱۰ هزار اصله نهال از گونه گز شاهی از استان قم برای غرس در نواحی شمالی استان، به ویژه در اراضی حاشیه رودخانه اترک خبر داد. این گونهها به صورت آزمایشی غرس خواهند شد.
صادقیان با بیان اینکه زراعت چوب فرصتی عالی برای ایجاد درآمد قابل توجه برای کشاورزان گلستان است، افزود: اگر تنها ۱۰ درصد از ۶۰۰ هکتار اراضی زراعی کم بازده این استان و همچنین بخشی از زمینهای شیبدار به زراعت چوب اختصاص یابد، عواید خوبی نصیب مردم و صنایع چوب این استان خواهد شد.
زراعت چوب: فرصتی برای کشاورزان رامیان
یکی از کشاورزان شهرستان رامیان که در ابتدا هزار و ۵۰۰ متر از زمین زراعی خود را به زراعت چوب اختصاص داده بود، گفت: «اکنون ۲ هکتار از زمین خود را که قابلیت کشت شالی دارد، از سه سال پیش درختکاری کردهام.»
احمد رجبلو افزود: «از محل درآمد فروش چوب زمین هزار و ۵۰۰ متریام، توانستم یک دستگاه تراکتور خریداری کنم. به همین دلیل از سه سال قبل نیز زمین ۲ هکتاریام را به زراعت چوب اختصاص دادم.»
وی با اشاره به اینکه درآمد هر هکتار زراعت چوب حداقل سه برابر درآمد محصول شالی است، اضافه کرد: «اگرچه مدت بازدهی زراعت چوب بین پنج تا هفت سال است، اما ارزش آن را دارد زیرا هم به حفظ جنگلها و محیط زیست کمک میکند و هم به تلطیف هوا، تأمین اکسیژن و گردشگری.»
رجبلو که توانسته است دیگر کشاورزان را به کشت زراعت چوب ترغیب کند، ادامه داد: «حدود ۴۰ هکتار از زمینهای زراعی منطقه را به این زراعت پُرسود تشویق کردهام. بسیاری از کشاورزان تمایل به زراعت چوب دارند، اما مساحت زمین آنها کم است و چون منبع درآمد خانوادهشان از زمین تأمین میشود، نمیتوانند به زراعت چوب روی آورند.»
وی پیشنهاد کرد: «مسئولان و واحدهای تولیدی صنایع چوب میتوانند با حمایت از چنین کشاورزانی و پرداخت تسهیلات ارزان قیمت، زمینه را برای زراعت چوب و توسعه آن فراهم کنند.»
فرصتهای زراعت چوب در گلستان
به هر حال، به نظر میرسد زراعت چوب یک فرصت طلایی برای ایجاد درآمد و اشتغال پایدار برای کشاورزان گلستان باشد. بهرهمندی از مزایای متعدد این صنعت نیاز به حمایت و ترویج بیشتر از سوی متولیان امر و صاحبان صنایع مرتبط با چوب دارد.
نکات قابل تأمل بازار کسب و کار
- سودآوری زراعت چوب:
- درآمد هر هکتار زراعت چوب حداقل سه برابر درآمد محصول شالی است. این نکته نشاندهنده پتانسیل بالای زراعت چوب در مقایسه با محصولات سنتی است.
- مدت زمان بازدهی:
- اگرچه بازدهی زراعت چوب ۵ تا ۷ سال طول میکشد، اما ارزش اقتصادی و زیستمحیطی آن، این زمان را توجیه میکند.
- مزایای زیستمحیطی:
- زراعت چوب به حفظ جنگلها، تلطیف هوا و تأمین اکسیژن کمک میکند. این موضوع ضرورت توجه به زراعت چوب را از منظر محیط زیست نشان میدهد.
- تشویق سایر کشاورزان:
- احمد رجبلو توانسته دیگر کشاورزان را به زراعت چوب ترغیب کند و حدود ۴۰ هکتار زمین را به این زراعت اختصاص دهد. این امر میتواند اثر شبکهای مثبتی در جامعه کشاورزی ایجاد کند.
- چالشها:
- بسیاری از کشاورزان تمایل به زراعت چوب دارند، اما مساحت زمین آنها کم است و نیاز به منبع درآمد فوری دارند. این چالش نیاز به توجه و راهکارهای حمایتی دارد.
- پیشنهادات برای حمایت:
- رجبلو پیشنهاد میکند که مسئولان و واحدهای تولیدی صنایع چوب با پرداخت تسهیلات ارزان قیمت، زمینه را برای توسعه زراعت چوب فراهم کنند.
- فرصت طلایی:
- زراعت چوب به عنوان یک فرصت طلایی برای ایجاد درآمد و اشتغال پایدار در استان گلستان مطرح شده است. این موضوع نیاز به حمایت و ترویج بیشتر از سوی متولیان دارد.
نتیجهگیری
زراعت چوب نه تنها میتواند به عنوان یک منبع درآمد پایدار برای کشاورزان عمل کند، بلکه به بهبود وضعیت محیط زیست نیز کمک میکند. حمایت از این صنعت میتواند به توسعه اقتصادی و اجتماعی منطقه کمک شایانی نماید
دیدگاهتان را بنویسید