طلای صورتی گمیشتپه
به گزارش خبرنگار بازار کسب و کار در استان خراسان شمالی، ۲۵۰ تشکل کارگری و کارفرمایی در حوزههای مختلف تولیدی، صنعتی، کشاورزی و خدماتی فعالیت دارند. این تشکلها، به گفته قربان نباتیان، مدیر روابط کار اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان، مأموریت دارند تا از طریق گفتگو، آموزش و میانجیگری، اختلافات احتمالی میان کارگران و کارفرمایان را پیش از ورود به مراحل قضایی حل و فصل کنند.
او میگوید: هدف از این فرآیند، نه تنها حفظ منافع مشروع و قانونی طرفین است، بلکه ایجاد فرهنگ سازش و گفتگو در محیطهای کاری نیز دنبال میشود. در واقع، سیاستگذاران حوزه کار با اصلاح فرآیند ثبت شکایات در سامانه جامع روابط کار، تلاش دارند تا به جای دادرسی پرهزینه و طولانی، سازش و همدلی را جایگزین کنند.
بر اساس آخرین آمار، بیش از ۴۰ هزار و ۱۸۱ نفر از کارگران، کارفرمایان و بازنشستگان در خراسان شمالی در قالب شوراهای اسلامی کار، انجمنهای صنفی و کانونهای بازنشستگان فعالیت میکنند. این تعداد نشان میدهد که ظرفیت بالایی برای مدیریت تعارضات و ایجاد گفتوگو در ساختار کار و تولید وجود دارد.
با این حال، تجربههای گذشته نشان داده که نقش تشکلها در بسیاری از واحدهای تولیدی و خدماتی هنوز بهدرستی نهادینه نشده است. بسیاری از کارگران، بهویژه در واحدهای کوچک و غیررسمی، نه از وجود چنین تشکلهایی مطلعاند و نه امکان مشارکت مؤثر در تصمیمگیریهای درونسازمانی را دارند.
کارشناسان حوزه روابط کار بر این باورند که سیاست جدید وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مبنی بر الزام طرح سازش پیش از ثبت شکایت در سامانه جامع روابط کار، میتواند به کاهش حجم پروندههای اختلافی کمک کند، اما به شرطی که تشکلها از استقلال و توان اجرایی لازم برخوردار باشند.
«سازش پیش از شکایت» رویکردی است که در کشورهای صنعتی نیز به عنوان یکی از ابزارهای کاهش تنشهای کارگری شناخته میشود. در این روش، تشکلها نقش داوران بیطرف را ایفا میکنند و میکوشند تا از طریق گفتگو و میانجیگری، از تشدید اختلافات جلوگیری کنند.
از سوی دیگر، برخی از فعالان اقتصادی معتقدند که در شرایط فعلی، تشکلهای صنفی بیش از آنکه بهعنوان نهادهای مستقل شناخته شوند، تابعی از سیاستهای اداری و دولتیاند. به اعتقاد آنان، بدون استقلال مالی و قانونی این تشکلها، فرآیند سازش نیز نمیتواند به نتیجه واقعی منجر شود.
نباتیان با تأکید بر نقش سازنده این نهادها، اعلام کرد: در نسخه جدید سامانه جامع روابط کار، کارگران موظفاند پیش از ثبت شکایت، به تشکلهای کارگری مراجعه کرده و درخواست برگزاری جلسه سازش با کارفرما را ارائه دهند. این موضوع، به گفته او، ضمن کاهش روند قضایی، موجب ایجاد فرصت گفتگو و تفاهم میشود.
با این حال، برخی کارشناسان اجتماعی نگراناند که الزام مراجعه به تشکلها پیش از طرح شکایت، ممکن است در عمل به مانعی اداری برای کارگران تبدیل شود؛ بهویژه برای آن دسته از نیروهایی که در محیطهای فاقد تشکل فعالیت دارند یا از سازوکارهای اداری آگاهی کافی ندارند.
در مقابل، موافقان طرح معتقدند که سامانه جدید به کارگران یاد میدهد چگونه از مسیر قانونی و تعاملی برای احقاق حقوق خود استفاده کنند، نه از طریق شکایتهای شتابزده و احساسی که اغلب منجر به اتلاف زمان و هزینه میشود.
برخی از کارفرمایان نیز بر این باورند که سازش درون کارگاهی، هزینههای مالی و روانی واحدهای تولیدی را کاهش میدهد. چرا که ورود پروندهها به مراحل دادرسی، علاوه بر ایجاد فضای تنش در محیط کار، گاه موجب از دست رفتن نیروی انسانی کارآمد میشود.
از نگاه اقتصادی، این فرآیند میتواند به حفظ بهرهوری، کاهش فرسایش تولید و افزایش اعتماد متقابل بین نیروی کار و کارفرما بینجامد؛ اما لازمه آن، وجود تشکلهای فعال، آموزشدیده و دارای اختیار اجرایی است.
به گفته نباتیان، این تشکلها نقش مهمی در “سازش درون کارگاهی” دارند و دستورالعملهای مربوط به نحوه ثبت و پیگیری اختلافات از طریق سامانه جامع روابط کار به آنان ابلاغ شده است.
با وجود این تلاشها، برخی فعالان صنفی گلایه دارند که امکانات و آموزشهای کافی برای اجرای مؤثر این دستورالعملها در استان فراهم نشده و بسیاری از تشکلها هنوز از زیرساختهای لازم برای پیگیری الکترونیکی پروندهها بیبهرهاند.
از منظر اجتماعی نیز، وجود اعتماد بین اعضای کارگری و کارفرمایی به تشکلها، عامل تعیینکنندهای در موفقیت این فرآیند است. هرچند در ظاهر، آمارها نویدبخش تعامل هستند، اما در باطن، بخشهایی از جامعه کارگری همچنان احساس میکنند که صدای آنان در تصمیمات کلان شنیده نمیشود.
یک کارگر باسابقه در یکی از واحدهای صنعتی بجنورد میگوید: ما از وجود این تشکلها خبر داریم، اما اغلب جلساتشان رسمی و اداری است و کمتر به مشکلات واقعی ما در محیط کار میپردازند.
در سوی دیگر، یک کارفرما در شیروان اعتقاد دارد: اگر تشکلها واقعا بیطرف باشند، بسیاری از اختلافات حتی پیش از شکایت قابل حل است. مشکل از جایی آغاز میشود که طرفین اعتماد خود را از دست میدهند.
کارشناسان بازار کار نیز تأکید میکنند که اگر آموزشهای مستمر و شفافسازی حقوقی برای کارگران و کارفرمایان اجرا شود، سامانه جامع روابط کار میتواند به بستری برای عدالت کارآمد و گفتوگوی اجتماعی تبدیل شود.
اصلاحات اخیر در این سامانه، در واقع بخشی از برنامه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای دیجیتالیسازی فرآیندهای کار است؛ برنامهای که هدف آن، کاهش مراجعات حضوری، افزایش شفافیت و حذف بروکراسیهای فرسایشی است.
اما پرسش اساسی اینجاست که آیا این تحول دیجیتال میتواند بر چالشهای سنتی روابط کار غلبه کند؟ یا صرفاً به تغییر شکل یک فرآیند پیچیده اداری منجر خواهد شد؟
اقتصاددانان بر این باورند که اگر تعاملات انسانی در قالب این سامانه حفظ شود و تشکلها نقش تسهیلگر واقعی ایفا کنند، نتیجه آن میتواند کاهش نارضایتیهای شغلی و افزایش ثبات بازار کار باشد.
با این حال، تحقق این هدف نیازمند بازتعریف جایگاه تشکلها در ساختار تصمیمگیری و اعتمادسازی میان نیروهای کار و کارفرماست. بدون این اصلاحات ساختاری، حتی پیشرفتهترین سامانهها نیز قادر به حل ریشهای اختلافات نخواهند بود.
در نهایت، رویکرد جدید وزارت کار را میتوان گامی مثبت در جهت تقویت گفتگوهای صنفی دانست؛ گامی که اگر با آموزش، شفافیت و استقلال همراه شود، میتواند الگوی موفقی برای سایر استانها نیز باشد.
نکته قابل تأمل بازار کسبوکار:
نقش تشکلهای کارگری و کارفرمایی تنها در حل اختلافات خلاصه نمیشود؛ بلکه میتواند به عنوان حلقه اتصال میان دولت، کارفرما و کارگر، زمینهساز سیاستگذاری هوشمندانه در بازار کار باشد. تکیه بر سازش بهجای شکایت، اگر با اعتماد، آموزش و استقلال همراه شود، میتواند پایهای برای توسعه پایدار و آرامش صنعتی در استانها گردد.
دیدگاهتان را بنویسید