طلای صورتی گمیشتپه
به گزارش خبرنگار بازار کسب و کار بازی برد-برد-برد در بهینهسازی مصرف گاز کشور – اما آنچه این مدل را متفاوت میسازد، ایجاد انگیزه اقتصادی واقعی برای شرکتها و مشترکان است؛ جایی که هر میزان صرفهجویی در مصرف گاز بهصورت «گواهی صرفهجویی انرژی» ثبت و در بورس انرژی ایران قابل معامله میشود.
به بیان دیگر، شرکتهای کارور از محل صرفهجویی واقعی منتفع میشوند، مصرفکننده از تجهیزات نو و هزینه کمتر بهرهمند میگردد و حاکمیت نیز از کاهش مصرف غیرمولد و هدایت انرژی به سمت صنایع مولد سود میبرد. مدلی که از آن با عنوان بازی سهسویه برد – برد – برد یاد میشود.
سعید پاکسرشت، مدیر برنامهریزی تلفیقی شرکت ملی گاز ایران، در گفتوگویی با خبرنگار بازار کسبوکار میگوید: شرکتهای کارور، پلی هستند میان بخش دولتی و خصوصی که هدف آنها افزایش بهرهوری، کاهش اتلاف انرژی و حرکت به سمت نظام مدیریت انرژی هوشمند است.
به گفته او، این طرح در حقیقت پاسخی است به نیاز کشور برای تغییر رویکرد از «مدیریت متمرکز دولتی» به «مدیریت مشارکتی انرژی»؛ مدلی که ضمن حفظ نظارت حاکمیتی، میدان عمل را برای سرمایهگذاری و نوآوری بخش خصوصی باز میگذارد.
ایده شرکتهای کارور بر پایه این واقعیت بنا شده که حدود یکسوم گاز کشور در بخشهایی مصرف میشود که ارزش افزوده اقتصادی اندکی دارند؛ در حالی که صنایع تولیدی به دلیل کمبود گاز، با محدودیت روبهرو هستند.
در مدل کارور، شرکتهای خصوصی با انجام پروژههای کاهش مصرف، از محل صرفهجویی گاز گواهی دریافت میکنند. این گواهیها همانند اوراق بهادار در بورس انرژی معامله میشوند و امکان ایجاد یک بازار واقعی برای صرفهجویی انرژی را فراهم میکنند.
کارشناسان اقتصادی این مدل را نوعی «خصوصیسازی هوشمند» میدانند؛ چراکه در آن مالکیت منابع انرژی همچنان در اختیار دولت باقی میماند، اما بهرهوری و مدیریت آن به شرکتهای توانمند سپرده میشود.
در عین حال، شرکت ملی گاز ایران تأکید دارد که نظارت بر تمامی مراحل اجرای این پروژهها را بهصورت دقیق انجام میدهد تا حقوق مصرفکنندگان حفظ شود و هیچ اجحافی در فرآیند قراردادها رخ ندهد.
پاکسرشت توضیح میدهد: نقش شرکت ملی گاز در این میان، نظارت و ارزیابی است. ما اجازه نمیدهیم صرفهجوییهای صوری یا غیرواقعی ثبت شود. تمام دادهها و نتایج توسط کارشناسان فنی راستیآزمایی میشود.
وی ادامه میدهد: در حقیقت هر مقدار صرفهجویی انرژی باید مستند، قابل اندازهگیری و تأییدشده باشد تا گواهی صرفهجویی صادر شود. در غیر این صورت، شرکت کارور از هیچ امتیازی برخوردار نخواهد شد.
یکی از جذابترین بخشهای این طرح، همکاری مستقیم شرکتهای کارور با مشترکان خانگی و صنعتی است. در این مدل، شرکتها با بررسی سوابق مصرف مشترکان، پیشنهادهای فنی برای کاهش مصرف ارائه میدهند و در ازای کاهش واقعی مصرف، منافع مالی مشترک دریافت میکنند.
برای نمونه، شرکت کارور میتواند با نوسازی موتورخانهها، عایقکاری ساختمانها یا نصب تجهیزات هوشمند گرمایشی، مصرف گاز را کاهش دهد و در عوض، از محل صرفهجویی منتفع شود.
در بسیاری از کشورها، چنین همکاریهایی بهصورت گسترده اجرا میشود و حتی شرکتهای اپراتور انرژی اختیار تغییر تعرفههای مصرف را دارند. هرچند در ایران، تعرفهها همچنان دولتی است، اما ساختار شرکتهای کارور میتواند بهتدریج مسیر اصلاح تعرفهها را هموار کند.
بر اساس اعلام وزارت نفت، ابلاغیه اجرای طرح شرکتهای کارور انرژی صادر شده و شرکت ملی گاز در مرحله شناسایی و جذب شرکتهای واجد صلاحیت قرار دارد.
ارزیابی صلاحیت شامل بررسی توان مالی، فنی، سابقه اجرایی و ظرفیت مدیریتی شرکتهاست تا از ورود شرکتهای غیرمتخصص جلوگیری شود.
از سوی دیگر، عملکرد شرکتهای منتخب نیز در مراحل مختلف اجرای پروژهها مورد ارزیابی مستمر قرار میگیرد تا کیفیت کار و میزان تحقق صرفهجوییها بهصورت دقیق پایش شود.
کارشناسان معتقدند اگر این طرح بهدرستی اجرا شود، میتواند یکی از اصلیترین گامها در کاهش ناترازی انرژی کشور باشد؛ ناترازیای که سالانه میلیاردها مترمکعب گاز را به هدر میدهد.
اما در کنار نگاه مثبت، برخی تحلیلگران هشدار میدهند که اجرای موفق این مدل نیازمند شفافیت در دادههای مصرف، سازوکار دقیق نظارت و بازار واقعی برای گواهیهای صرفهجویی است.
یکی از چالشهای اصلی، اطمینان از واقعی بودن کاهش مصرف است؛ زیرا در غیاب سیستم هوشمند اندازهگیری و دادهکاوی، امکان بروز خطا یا حتی دستکاری اطلاعات وجود دارد.
با این حال، شرکت ملی گاز وعده داده که از فناوریهای نوین مانند سامانههای پایش هوشمند و پلتفرمهای دیجیتال برای ثبت و تأیید مصرف استفاده خواهد کرد.
افزون بر بخش خانگی، واحدهای صنعتی نیز میتوانند با کاهش مصرف و اجرای طرحهای بهینهسازی، گواهی صرفهجویی دریافت کنند. این امر علاوه بر افزایش بهرهوری، انگیزهای برای نوسازی تجهیزات فرسوده در صنایع ایجاد خواهد کرد.
برخی کارشناسان حوزه انرژی معتقدند که طرح کارور انرژی میتواند پیشدرآمدی بر ایجاد بازار سبز در ایران باشد؛ بازاری که در آن کاهش مصرف، ارزش اقتصادی مییابد و رفتار مصرفی مردم به سمت صرفهجویی پایدار تغییر میکند.
به گفته پاکسرشت، هدف نهایی این طرح، «هدایت انرژی از مصرف غیرمولد به مصرف مولد» است؛ یعنی گاز به جای خانههای پرمصرف، به سمت صنایع اشتغالزا و تولیدی هدایت شود.
از نگاه اجتماعی نیز این مدل میتواند به افزایش آگاهی عمومی درباره ارزش انرژی و نقش مردم در توسعه پایدار کمک کند.
در واقع، شرکتهای کارور نهتنها واسطه فنی میان دولت و بخش خصوصیاند، بلکه تبدیل به حلقه فرهنگی صرفهجویی در جامعه خواهند شد.
نکته قابل تأمل بازار کسبوکار
نخست آنکه، طرح شرکتهای کارور انرژی اگرچه بر پایه منطق اقتصادی و تجربه جهانی استوار است، اما موفقیت آن به اعتماد متقابل میان دولت، بخش خصوصی و مردم وابسته است؛ اعتمادی که در سالهای اخیر بارها دچار آسیب شده است.
دوم اینکه، بازار گواهی صرفهجویی در بورس انرژی باید بهصورت واقعی، شفاف و رقابتی عمل کند تا انگیزه اقتصادی شرکتها حفظ شود؛ در غیر این صورت، مدل کارور به ابزاری صوری تبدیل خواهد شد.
سوم اینکه، شرکتهای کارور نیازمند حمایت قانونی و تسهیلات مالیاند تا بتوانند سرمایهگذاری اولیه سنگین در پروژههای بهینهسازی را انجام دهند. بدون این حمایت، ورود بخش خصوصی محدود خواهد ماند.
و در نهایت، طرح کارور انرژی میتواند آغازگر یک اصلاح عمیق در ساختار مصرف گاز کشور باشد؛ اصلاحی که اگر بهدرستی اجرا شود، نهتنها صرفهجویی در انرژی را رقم میزند، بلکه الگوی تازهای از تعامل برد-برد میان دولت و بخش خصوصی را در اقتصاد ایران پایهگذاری خواهد کرد.
دیدگاهتان را بنویسید