طلای صورتی گمیشتپه
به گزارش خبرنگار بازار کسب و کار در گستره شمالی کشور، زیتون به عنوان یکی از محصولات راهبردی و مقاوم در برابر خشکی شناخته میشود. این محصول نهتنها منبعی برای تأمین روغن و مواد غذایی سالم است، بلکه نقشی اساسی در توسعه پایدار و اشتغالزایی مناطق مرزی دارد.
در استان گلستان حدود ۴۵۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی به کشت زیتون اختصاص یافته که سالانه بیش از ۵۴۰۰ تن محصول از آن برداشت میشود. سهم شهر مرزی کرند از این میزان، بخش قابل توجهی است که آن را به «سرزمین زیتون» تبدیل کرده است.
سطح زیرکشت زیتون در کل کشور به بیش از ۶۲ هزار هکتار میرسد و میزان تولید سالانه آن حدود ۹۴ هزار تن است؛ ارقامی که اگرچه در نگاه اول چشمگیر به نظر میرسند، اما در مقایسه با ظرفیتهای اقلیمی ایران، هنوز جای رشد زیادی دارند.
در کرند، زیتون فقط یک محصول کشاورزی نیست؛ بخشی از فرهنگ، معیشت و حتی هویت مردم است. خانوادههای زیادی سالانه در فصل برداشت، با همبستگی محلی در باغها به کار میپردازند و بخش بزرگی از درآمد سالانهشان از فروش زیتون و محصولات وابسته تأمین میشود.
زیتونهای کرند از نظر کیفیت و تنوع نیز جایگاه ویژهای دارند. ارقامی همچون کرونایکی، میشن، مانزا، بلیدی، کنسروالیا، آرییکن، مانزالیا و ماری در باغهای این شهر کاشته میشود که هرکدام ویژگیهای خاصی از طعم، اندازه و درصد روغن دارند.
برداشت زیتون کنسروی از نیمه نخست شهریور تا اواخر مهر ادامه دارد و زیتون روغنی از اواخر مهر تا اواخر آبان برداشت میشود. این بازه زمانی طولانی، فرصت اشتغال فصلی و رونق بازارهای محلی را فراهم میکند.
با این حال، بسیاری از زیتونکاران کرند از نبود امکانات فرآوری مدرن گلایه دارند. یکی از کشاورزان محلی میگوید: بخش زیادی از محصول ما به صورت خام فروخته میشود چون کارخانههای روغنکشی کافی نداریم. اگر صنایع تبدیلی توسعه پیدا کند، سود ما دو برابر میشود.
کارشناسان کشاورزی نیز معتقدند نبود زنجیره کامل ارزش در حوزه زیتون، باعث خروج بخش عمدهای از ارزش افزوده از منطقه میشود. در حالی که از زیتون میتوان محصولات متنوعی مانند روغن زیتون، زیتون پرورده، صابون و حتی لوازم آرایشی طبیعی تولید کرد.
در برخی سالها نیز نوسانات قیمتی و تغییرات آبوهوایی، زیتونکاران را با خسارت روبهرو کرده است. کاهش بارندگی و افزایش دمای تابستان، عملکرد درختان را پایین آورده و هزینههای آبیاری را بالا برده است.
یکی از کارشناسان اقتصادی در گفتوگو با خبرنگار بازار کسبوکار گفت: زیتون یک محصول مقاوم است، اما برای پایداری تولید آن باید زیرساختهای آبیاری نوین و بیمه کشاورزی بهروز شود. در غیر این صورت، انگیزه کشاورزان برای ادامه کشت کاهش مییابد.
در سوی دیگر، برخی فعالان محلی به نگاه مثبتتری اشاره میکنند و معتقدند کرند در صورت جذب سرمایهگذاری، میتواند به قطب صادرات زیتون شرق کشور تبدیل شود. به گفته آنان، مرزی بودن شهر فرصتی برای دسترسی به بازارهای خارجی است.
دولت در سالهای اخیر طرحهایی برای توسعه باغهای زیتون و حمایت از کشاورزان اجرا کرده، اما کارشناسان میگویند این حمایتها کافی نیست و نیاز به نگاه راهبردیتر دارد.
زیتون، به گفته متخصصان تغذیه، یکی از سالمترین مواد غذایی دنیاست. از پیشگیری از سرطان تا کاهش التهاب مفاصل، بهبود گوارش، افزایش جریان خون و حفاظت از قلب، همه و همه از خواص شناختهشده زیتون است.
با این حال، ارزش واقعی زیتون تنها در خواص درمانی آن خلاصه نمیشود. این گیاه، در مناطق نیمهخشک مانند کرند، نقشی حیاتی در حفظ خاک، جلوگیری از فرسایش و بهبود پوشش گیاهی ایفا میکند.
در بازار محلی کرند، انواع محصولات زیتونی به چشم میخورد؛ از زیتون شور و پرورده گرفته تا روغن زیتون بومی، صابون زیتون و حتی خوراکیهای سنتی بر پایه زیتون. این تنوع محصول، به گفته فعالان بازار، نشانه پویایی اقتصاد محلی است.
با وجود این، نبود بستهبندی استاندارد و برندینگ حرفهای، از چالشهای مهم زیتون کرند است. یکی از فروشندگان میگوید: محصولات ما کیفیت بالایی دارد اما چون برند ثبتشده نداریم، در بازار ملی کمتر دیده میشود.
توسعه صنایع جانبی، آموزش مهارتهای بازاریابی و حمایت از برندهای بومی میتواند مسیر صادرات این محصول را هموار کند. برخی از کارشناسان معتقدند که ایجاد «نشان جغرافیایی کرند» برای زیتون، میتواند ارزش افزوده زیادی برای منطقه ایجاد کند.
در کنار مسائل اقتصادی، زیتون کرند از جنبه فرهنگی نیز اهمیت دارد. در این شهر، جشن برداشت زیتون هر سال با حضور خانوادهها برگزار میشود و این محصول در آیینها و غذاهای محلی جایگاه ویژهای دارد.
در عین حال، برخی مردم از تغییر کاربری زمینهای زیتونکاری به دلیل مشکلات مالی یا مهاجرت جوانان ابراز نگرانی میکنند. این پدیده در بلندمدت میتواند تهدیدی جدی برای کشاورزی بومی منطقه باشد.
به گفته یکی از اعضای شورای شهر کرند، اگر حمایت دولتی و برنامهریزی بلندمدت وجود داشته باشد، زیتون میتواند مثل پسته و خرما، به یکی از محصولات استراتژیک صادراتی ایران تبدیل شود.
این مقام محلی تأکید میکند که مرزی بودن کرند، نه تهدید بلکه فرصت است. نزدیکی به بازارهای آسیای میانه و امکان صادرات از طریق مرزهای شرقی، مزیتی است که نباید نادیده گرفته شود.
زیتونکاران کرند امیدوارند که با اصلاح سیاستهای حمایتی، تسهیلات مالی مناسب و توسعه صنایع فرآوری، سرزمینشان بیش از گذشته بهعنوان نماد اقتصاد سبز شناخته شود.
در مقابل، برخی کارشناسان هشدار میدهند که اگر روند فعلی ادامه یابد، خطر نابودی بخشی از باغهای زیتون در سالهای آینده دور از انتظار نخواهد بود.
اکنون نگاهها به سوی دولت و بخش خصوصی دوخته شده تا با همکاری، «سرزمین زیتون» را از چالشهای پنهان نجات دهند و ظرفیتهای آن را بالفعل کنند.
زیتون در کرند، نهتنها نماد مقاومت در برابر خشکسالی است، بلکه نشانهای از توان محلی برای توسعه پایدار و خودکفایی اقتصادی است؛ مشروط بر اینکه صدای کشاورزان شنیده شود.
نکته قابل تأمل بازار کسبوکار:
زیتون کرند میتواند به نمونهای موفق از اقتصاد محلی و کشاورزی پایدار تبدیل شود، بهویژه اگر سرمایهگذاری بخش خصوصی با حمایتهای هدفمند دولت همراه شود.
ایجاد برند منطقهای و توسعه صنایع تبدیلی، کلید جهش اقتصادی این منطقه است؛ زیرا ارزش افزوده زیتون فرآوریشده چندین برابر محصول خام است.
مرزی بودن کرند، یک مزیت راهبردی برای صادرات محسوب میشود؛ اما بدون زیرساختهای حملونقل و گمرک تخصصی محصولات کشاورزی، این فرصت مغفول خواهد ماند.
در نهایت، اگر نگاه جامع به زنجیره تولید تا بازار در دستور کار قرار گیرد، «سرزمین زیتون» میتواند از نماد یک شهر محلی به برند ملی در بازار کشاورزی ایران تبدیل شود.
دیدگاهتان را بنویسید