رونق‌آشوراده، یکی از هزارویک مطالبه‌گلستانی‌ها
تالاب بین‌المللی گمیشان یک پهنه آبی ۲۰ هزار هکتاری است که در جدالی نابرابر با خشکسالی زمین‌گیر شده و هر روز به شاهد کاسته شدن مساحت و جمعیت ساکن جانواران ساکن آن هستیم.ساختمان‌های کوچک و بزرگ پس از بیرون از رفتن از شهر در افق محو می شود و جای خود را آرام آرام به ناهمواری‌های تپه ماهوری می‌دهد و در فاصله کمی از جاده، رودخانه اترک را می توان دید.
تالاب گمیشان در آرزوی آب
یک دهه قبل پس از حضور در منطقه تالابی در جاده ای که به سمت بخش های شمالی تر تالاب می رفت و تا مرز ترکمنستان نیز امتداد داشت آنچه به چشم می خورد، اراضی غرقابی ۲ طرف جاده با گیاهان تالابی و انعکاسی از آسمان آبی بود که تصویری رویای از یک غروب خورشید را به نمایش می گذاشت. در آن روز شاید تقدیر با ما یار بود که در آن هوای دل‌انگیز نظاره‌گر دورنمایی از دریای خزر را در غرب جاده به خاطر صافی و نبود مه در هوا؛ باشیم.
حالا به مزرعه ای خشک و بی آب و علف جایگزین طبیعت بکر تالاب با زمین‌های غرقابی و تپه ماهورهای دشت وسیع ترکمن صحرا که از سوی دیگر گره خورده با سواحل دریای خزر بود داده که نشان کمتری از آن همه زیبایی وصف ناپذیر دارد.
به لحاظ زمین شناسی این تالاب بین المللی واقع در منطقه “پلایا ” است و به تعبیری دیگر جزو سواحل آبگیر محسوب می‌شود و به همین دلیل از نظر طبقه بندی جزو تالاب‌های دریایی – ساحلی تالاب های در کنوانسیون رامسر است.
این موقعیت نشان از این است که تالاب گمیشان از طرف شرق دریافت کننده خروجی سیلاب‌های اترک و آق قلا و از طرف غرب متاثر از آب دریای خزر بویژه در دوره‌های افزایش و یا بالا آمدن آب دریا است و در این شرایط نقش مهم و طبیعی این تالاب در کنترل سیلاب‌ها نمایان می شود.
آرام آرام جذابیت‌های این آبگیر با کاهش دبی روخانه‌های منتهی به خلیج و حفر چاه‌های متعدد مجاز و غیرمجاز کشاورزی، در حاشیه تالاب بین المللی گمیشان و از سوی عقب نشینی آب دریای خزر موجب کاستن از پهنه این اثر طبیعت شد.
کارشناسان محیط زیست گلستان معتقدند، در سال‌های اخیر تنش کم‌آبی و خشک‌شدن بخش‌هایی از تالاب گمیشان، این زیستگاه منحصر به فرد را با چالش روبرو کرده و ضرورت احیای این پهنه آبی در راستای جلوگیری از آسیب‌های متعدد طبیعی و زیستی را الزامی می کند.
مهمترین عوامل آسیب‌های جدی خشک شدن خلیج گرگان، تبدیل آن به مرکزی برای ایجاد ریزگرد است.
تنش آبی و خشکی در بخش‌های از تالاب طی این سال‌ها، باعث شده تا منطقه آبستن شیوع طوفان ریزگرد گردد که در این راستا مدیران بومی و استانی در تلاش‌اند تا با انجام راهکارهای مختلف علمی علاوه بر نجات این پهنه آبی از مرگ حتمی، موجب کاهش آثار ناگوار ریزگردها در این منطقه شوند.
در سال‌های گذشته تالاب بین المللی گمیشان با ۲۰ هزار هکتار مساحت شرایط وخیمی را پشت سر گذاشته و تبدیل به مناطق مستعد ایجاد ریزگرد شده که به طور تقریبی بیش از نیمی از وسعت این اکوسیستم آبی خشک شده است.
تامین حق آب ورودی این تالاب با احداث کانال‌های فرعی، کشت انواع گیاهان مرتعی و شورپسند در کنار ایجاد بادشکن‌های مشجر و درختکاری از جمله راهکارهای در حال اجرا برای در امان ماندن شهرهای شمالی و غربی استان از ریزگرد است.
در این خصوص پژوهشگر محیط زیست در گلستان گفت: برای نجات تالاب بین المللی گمیشان از کم آبی نیازمند توجه ویژه است.
رمضانعلی قائمی اظهار داشت: تالاب گمیشان به دلیل موقعیت مکانی خاص یکی از تالاب های ساحلی و مهم کشور در شمال غرب استان که در اثر پیشروی آب دریای خزر به وجود آمده ، به شمار می رود.
وی یکی دیگر از ویژگی‌های منحصر به فرد این منطقه را وجود ۱۴ هزار هکتار از مساحت ۲۰ هزار هکتاری تالاب گمیشان جزو منطقه شکار ممنوع را آن برشمرد و گفت: سکونت بسیاری از ماهیان خزری و پرندگان مهاجر و کمیاب و در حال انقراض در این منطقه شکار ممنوع، زندگی می کنند که در سال‌های اخیر با گسترده شدن خشکسالی آسیب بسیاری دیدند.
این پژوهشگر محیط زیست برای احیای تالاب گمیشان توسط دولت را خواستار تخصیص اعتبار ویژه شد و گفت: بهترین فرصت برای تببین وضعیت این تالاب در پایداری توسعه منطقه سفر هیات دولت به گلستان و دریافت مصوبات لازم است.
وی افزود: برای احیای این تالاب احتیاج مبرم به انتقال آب و اصلاح کانال‌های ایجاد شده است که تامین امکانات و ماشین آلات اجرای این طرح ها در این مسیر ضروری است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان با اشاره به وضعیت بحرانی تالاب گمیشان گفت: این تالاب از ۱۰ سال قبل دچار تهدید خشکی شده که برای نجات آن حمایت همه جانبه لازم است.
محمدرضا کنعانی اظهار داشت: خشک شدن این تالاب باعث شد تا این منطقه جای خود را به یکی از کانون‌های سه هزار هکتاری گرد و غبار و ریزگرد در گلستان دهد.
وی گفت: مستعدترین نقطه برای ایجاد کانون گرد و غبار تالاب بین المللی گمیشان است.
کنعانی ادامه داد: یکی از درخواست های این اداره کل در برنامه سفر هیات دولت سیزدهم به گلستان احیای تالاب گمیشان خواهد بود تا با دریافت مصوبه برای آن، اجرای طرح نجات تالاب، شتاب بگیرد.
کنعانی گفت:کم شدن تراز آبی دریای خزر را می‌توان یکی از مهمترین مشکلات تالاب گمیشان دانست که برای کیفیت بخشیدن به آب تالاب تدابیری از جمله جمع آوری فاضلاب در گمیش تپه پیش بینی و اجرا باید شود.
وی ادامه داد: از دیگر نیازهای ضروری برای بقای تالاب، جلوگیری از تصرفات و تعیین حد بستر و تصرف قانونی، است و علاوه بر آن باید برای برقراری ارتباط دریا و تالاب از پمپاژ آب دریا به این پهنه آبی استفاده کرد.
تالاب گمیشان نخستین منطقه در گلستان می‌باشد که همه ساله پذیرای جمعیت بسیاری از پرندگان مهاجر که از نواحی شمالی سرد سیبری برای عبور یا زمستان گذرانی به این منطقه سفر می‌کنند.
این تالاب بین‌المللی با وسعتی ۲۰ هزار هکتاری در حوزه شهرستان گمیشان و در فاصله ۶۰ کیلومتری شمال غرب گرگان در حاشیه شرقی دریای خزر واقع بوده و افزون بر ۱۴ هزار هکتار آن منطقه شکار و صید و تیراندازی ممنوع است.
روزی این منطقه زیستگاه پرندگان و جانوران وحشی بسیاری بود که این روزها بخاطر کم آبی و خشکی بخش عظیمی از منبع غذایی خود را از دست داده‌اند ، و دیگر آن جلوه و زیبایی گذشته را در آن نمی توان دید و باید گفت حال بخش اعظم آن زیبایی و شکوه را خشکی فرا گرفته است.
از جمله عوامل به خطر افتادن این منطقه طبیعی، عدم تخصیص حق‌آبه مناسب، کم شدن بارش و تبخیر آب بدلیل گرمای زیاد، برداشت آب برای مصارف کشاورزی از سوی جوامع محلی و صید غیرمجاز آبزیان است که اگر مورد رسیدگی قرار نگیرد به زودی باید شاهد خشک شدن تمام این زیست‌گاه‌های ارزشمند خواهیم بود.
مهمترین محیط‌های طبیعی که می‌تواند باعث پیشگیری از گرد و غبار باشد، تولید محصولات شیلاتی، حفظ سطح آب مناطق کشاورزی، تولید چوب، ذخیره آب و کاهش بلایای طبیعی و به ویژه سیلاب هستند و در راستای تثبیت خطوط ساحلی، تصفیه آب، ایجاد چشم اندازهای زیبای طبیعی و بستر مناسب برای حیات بسیاری از گونه‌های جانوری و گیاهی جایگاه ارزشمندی دارند.
دیدگاهتان را بنویسید