مالیاتِ روی کاغذ؛ خانههای خالی هنوز در دسترس دولت نیست
صبح ۲۳ شهریور ۱۴۰۴، هنگامی که مه صبحگاهی از میان شاخ و برگ درختان هیرکانی به آرامی بالا میآمد و بوی نم باران دو شب گذشته در هوا پیچیده بود، قدم در مسیر خاکی جنگل قرق گذاشتم. هر گام بر روی زمین خیس و نرم، صدای خشخش برگها را به همراه داشت و حس لمس گذشتهای نهفته در این زمینهای سرسبز را دوچندان میکرد. نور خورشید از لابهلای شاخهها عبور میکرد و سایههای نرم و متحرک بر دیوارهای کاهگلی خانهها میانداخت. همراه با گروهی از خبرنگاران، از همان لحظه نخست، حس میکردیم که وارد فضایی متفاوت شدهایم، جایی که تاریخ، فرهنگ و طبیعت در هم تنیده شدهاند.
میان درختان بلند و سرسبز، شش خانه مرمتشده به چشم میخورد که از روستاهای مختلف استان جمعآوری شده و پس از بازسازی با همان مصالح و معماری بومی در دل جنگل جانمایی شده بودند. خانهای از روستای قلندر کردکوی با تیرهای چوبی مستحکم و دیوارهای خشتی خود، بوی کهنگی و خاطره را به همراه داشت و هر بازدیدکننده را به یاد زندگی روزمره روستاییان میانداخت. کمی آنطرفتر، خانه جهانبخش از روستای سرکلاته خرابشهر با سقفهای شیروانی و پنجرههای چوبی ظریف، آرامش و وقار خاصی را منتقل میکرد و حس میشد که هر دیوار داستانهای نسلهای گذشته را در خود نگه داشته است. خانه الستان با معماری ساده و در عین حال مستحکم، نشانگر تلاشی بود که ساکنانش برای زندگی در کنار طبیعت انجام میدادند و تلار روستای جفاکنده بندرگز با تیرهای قطور چوبی، همچون نگهبانی کهن، نمایشی از غرور و استواری گذشته را ارائه میداد. عبور از میان این خانهها برای من مانند ورق زدن کتابی بود که هر صفحهاش با بوی دود هیزم و صدای فعالیتهای روزمره مردم روستا پر شده بود و حس زندگی در زمانهای گذشته را زنده میکرد.
در این میان، فریدون فعالی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گلستان، در مقابل یکی از خانهها ایستاده بود و با لبخندی رضایتمند گفت که هدف از این موزه زنده کردن آداب و رسوم فراموششده و معرفی ارزشهای جنگل هیرکانی است. او افزود که سالانه بیش از ۲۲ میلیون زائر و گردشگر از استان عبور میکنند و این پروژه ظرفیت بالایی برای جذب بازدیدکنندگان و معرفی فرهنگ و تاریخ گلستان دارد. فعالی ادامه داد که تمامی سازهها با دقت و توجه کامل به جزئیات معماری و مصالح بومی بازسازی شدهاند تا عطر، بو و حس خانههای روستایی گذشته حفظ شود و بازدیدکنندگان تجربهای واقعی از زندگی گذشته مردم روستا را داشته باشند.
مدیرکل میراث فرهنگی گلستان همچنین به علاقه فیلمسازان به استفاده از فضای موزه برای تولید آثار تاریخی اشاره کرد و گفت که این خانهها میتوانند لوکیشن جذابی برای فیلمها و سریالهای تاریخی باشند. وی توضیح داد که بسیاری از مردم و اهالی رسانه به دنبال بازدید از چنین لوکیشنهایی هستند و به زودی پس از افتتاح، حضور آنها را شاهد خواهیم بود.
خانم منصوری، کارشناس میراث فرهنگی و یکی از مسئولان مرمت این پروژه، در کنار خانه جهانبخش ایستاد و با دقت توضیح داد که در مرمت این خانهها، نه تنها ظاهر بنا، بلکه هر تیر و خشت با بررسی اصالت و دوام انتخاب شده است تا حس واقعی زندگی گذشته حفظ شود. او افزود که برای بازسازی از عکسهای قدیمی و روایت ساکنان روستاها استفاده شده و حتی سقف خانه قلندر مطابق الگوی ۸۰ سال پیش طراحی شده است تا تجربهای زنده و واقعی از معماری سنتی ارائه شود. منصوری تأکید کرد که این موزه صرفاً یک نمایشگاه نیست، بلکه مکانی آموزشی است که کودکان و نوجوانان میتوانند با مهارتها و فرهنگ بومی آشنا شوند و حس تعلق به هویت فرهنگی خود را تجربه کنند.
در همان زمان، مهندس حمیدی، مدیر امور موزههای اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان گلستان، مسیرهای بازدید و سیستمهای امنیتی را بررسی میکرد. او گفت که ایجاد توازن میان حفاظت و دسترسی، یکی از دغدغههای اصلی این پروژه بوده است و بازدیدکنندگان نباید آسیبی به بناها وارد کنند. حمیدی توضیح داد که در هر خانه سیستم پایش رطوبت و دما نصب شده تا تغییرات جوی و رطوبت جنگل به سازهها آسیب نرساند و مسیرهای بازدید به گونهای طراحی شده که ریشه درختان و زیستگاه جانوری مختل نشود. او همچنین اشاره کرد که این مجموعه میتواند جریان تازهای از گردشگری فرهنگی و طبیعتگردی را ایجاد کند و همکاری با فیلمسازان نیز در دستور کار قرار دارد تا این مکان به مرکز فرهنگی و هنری تبدیل شود.
در جریان تور رسانهای، خبرنگاران حاضر با شور و هیجان درباره تجربه خود صحبت کردند و تأکید کردند که بازدید از موزه تجربهای زنده و متفاوت است که با هیچ گزارش کوتاه و سطحی قابل مقایسه نیست. یکی از خبرنگاران با لبخند گفت که هر دیوار و تیر چوبی در این موزه داستانی برای گفتن دارد و حس لمس زندگی گذشته را به بازدیدکننده منتقل میکند. خبرنگار دیگری افزود که ترکیب میراث فرهنگی و گردشگری مدرن تجربهای منحصر به فرد ایجاد میکند که میتواند الهامبخش گردشگران داخلی و خارجی باشد.
در این میان، نکته قابلتامل برای رسانهها و بازار کسبوکار، جایگاه خبرنگاران و مطبوعات در اطلاعرسانی این پروژه است. خبرنگاران و رسانهها با صرف وقت و هزینه، عکس، فیلم و گزارشهای میدانی تهیه میکنند و هنوز روشن نیست اداره کل میراث فرهنگی گلستان چگونه با رسانهها همکاری خواهد کرد و آیا هزینه اطلاعرسانی مطبوعات در نظر گرفته خواهد شد یا انتظار خدمات رایگان دارد. پاسخ صریح به این پرسش میتواند انگیزه رسانهها برای پوشش پروژههای فرهنگی و گردشگری استان را تعیین کند و تعامل پایدار میان نهادهای فرهنگی و رسانهها را شکل دهد.
کارشناسان اقتصادی و گردشگری استان گلستان معتقدند که موزه روستایی قرق علاوه بر جنبه فرهنگی و آموزشی، ظرفیت بالایی برای توسعه گردشگری و ایجاد فرصتهای شغلی در مناطق اطراف جنگل فراهم میکند. آنها توضیح میدهند که بازدید از موزهها، تولید محتوا، فیلمسازی و استفاده از لوکیشنها میتواند جریان درآمدی جدیدی ایجاد کرده و به اشتغال محلی کمک کند، همچنین با افزایش بازدید گردشگران داخلی و خارجی، اقتصاد منطقه تقویت خواهد شد.
مردم بومی نزدیک موزه نیز دیدگاه خود را با علاقه و هیجان ابراز کردند. پیرمردی که در مسیر تور رسانهای همراه بود گفت که بوی خانههای بازسازیشده او را به خاطرات کودکی و خانه مادر بزرگ برده است و احساس میکند تاریخ زنده شده است. زن جوانی از یکی از روستاهای اطراف توضیح داد که این پروژه میتواند نسل جوان را با هویت و فرهنگ بومی آشنا کرده و فرصتهای شغلی ایجاد نماید. حتی کودکان محلی با لمس دیوارهای کاهگلی و بازی در مسیرهای سنگفرش، تجربهای ملموس از زندگی گذشته مردم روستا را به دست آوردند و به شکلی طبیعی با تاریخ و محیط اطراف خود ارتباط برقرار کردند.
خانهها پس از مرمت و بازسازی آماده افتتاح شدهاند و شش سازه مرمتشده شامل خانههای قلندر، جهانبخش، الستان و تلار جفاکنده بندرگز حس زندگی گذشته را منتقل میکنند. مسیرهای بازدید کنترلشده، حضور راهنماهای محلی و آموزش بازدیدکنندگان، از نکات کلیدی حفاظت از بناها و محیط زیست است تا تجربه بازدید، هم برای انسان و هم برای طبیعت ایمن و سازگار باشد. فعالی تأکید کرد که بازدیدها در گروههای کوچک برگزار خواهد شد و کمپ زدن در اطراف موزه ممنوع است تا جنگل و زیستگاه جانوری حفظ شود.
با قدم گذاشتن در مسیر خانهها، فریدون فعالی نکتهای کلیدی و انگیزشی را با خبرنگاران در میان گذاشت. او گفت که این موزه نه تنها تجربه گردشگری بومی را به بازدیدکنندگان ارائه میدهد، بلکه با راهاندازی این پروژه میتوان انتظار داشت استقبال گردشگران از اماکن تاریخی بزرگ کشور همچون تخت جمشید، پاسارگاد و شیراز نیز در استان گلستان افزایش یابد. وی توضیح داد که این موضوع به معنای ورود سرمایه، تقویت اقتصاد محلی و ایجاد فرصتهای شغلی جدید است و نشان میدهد چگونه یک پروژه فرهنگی و گردشگری میتواند تاثیر گستردهای فراتر از مرزهای استانی داشته باشد.
فعالی ادامه داد که توسعه گردشگری فرهنگی و تاریخی در استان با معرفی و بهرهبرداری مناسب از این موزه میتواند جریان تازهای از سرمایهگذاری را فعال کند و توجه سرمایهگذاران داخلی و خارجی را به گلستان جلب نماید. او تأکید کرد که برنامهریزی برای معرفی موزه به گردشگران خارجی نیز در دستور کار است و انتظار میرود با تبلیغات و همکاری رسانهای، حجم گردشگری فرهنگی استان به شکل چشمگیری افزایش یابد.
مدیرکل میراث فرهنگی گلستان در ادامه خبر خوش دیگری نیز اعلام کرد و گفت: دیوار دفاعی گرگان، که دومین دیوار بزرگ دفاعی جهان پس از دیوار بزرگ چین محسوب میشود، پروژه دیگری است که در دستور کار ما قرار دارد و بزودی شاهد خبرهای مهم و خوشایند از این حوزه خواهیم بود. او افزود که معرفی و بهرهبرداری مناسب از این اثر تاریخی، فرصتهای اقتصادی و گردشگری جدیدی برای استان ایجاد خواهد کرد و موجب همگرایی میان میراث فرهنگی، طبیعت و سرمایهگذاری خواهد شد.
با این اظهارات، بازدیدکنندگان و خبرنگاران حاضر در تور رسانهای حس کردند که موزه روستایی قرق نه تنها مکانی برای تجربه فرهنگ و تاریخ بومی است، بلکه نقطه شروعی برای پروژههای گستردهتر گردشگری، اقتصادی و سرمایهگذاری در استان محسوب میشود و نقش رسانهها در اطلاعرسانی این ظرفیتها بیش از پیش اهمیت پیدا میکند.
وقتی مسیر برگشت را در پیش گرفتم، صدای پرندگان، بوی چوب بارانخورده و نور طلایی خورشید که از میان شاخ و برگها میتابید، هنوز در هوا موج میزد و حس میکردم این گزارش، روایت تلاشی است برای پیوند گذشته با آینده، جایی که رسانهها، مردم و مسئولان نقش همپوشان در توسعه فرهنگ، گردشگری و اقتصاد استان گلستان دارند.
گفتنی است فاز یک این پروژه تا فروردین ۱۴۰۵ به بهره برداری خواهد رسید و پذیرای مهمانان نوروزی استان گلستان خواهد شد.
#تور_رسانهای #نازیلا_رضائی #موزه_میراث_روستایی #جنگل_قرق #فیلمسازی #گردشگری_فرهنگی #میراث_هیرکانی #رسانه_محلی #بازار_کسب_و_کار #گردشگری_اقتصادی #مردم_بومی #توسعه_گردشگری #سرمایه_گذاری
درود بر مهندس فعالی و تیم پرتلاشش