معاون میراث‌فرهنگی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گلستان

امیدها و دغدغه‌های گردشگری پایدار

به گزارش خبرنگار بازار کسب و کار حمید عمرانی‌رکاوندی، معاون میراث‌فرهنگی گلستان، با اعلام این خبر یادآور شد که با اضافه شدن این سه مکان، شمار آثار ملی طبیعی استان به ۴۹ مورد و کل آثار ثبتی گلستان به ۱۰۳۷ رسیده است؛ آماری که نشان می‌دهد این استان در صدر تنوع طبیعی کشور ایستاده است.

چشمه دیوانه کرنگ‌کفتر شهرستان گالیکش، با جوشش مرموز و تغییرات لحظه‌ای سطح آب، یکی از شگفتی‌های ثبت‌شده است که گردشگران طبیعت‌دوست را به خود فرا می‌خواند.

مرداب نیلکوه، دومین اثر تازه، با رنگ‌آمیزی فصلی آب و پوشش گیاهی منحصربه‌فرد، بهشت پرندگان مهاجر و عکاسان طبیعت محسوب می‌شود و ظرفیت جذب گردشگران بین‌المللی دارد.

قله گاوکشان در شهرستان گرگان، مرتفع‌ترین قله استان، سومین اثر است که کوهنوردان حرفه‌ای و ماجراجویان را به سوی خود می‌کشاند و چشم‌انداز بی‌بدیلی از جنگل‌های هیرکانی ارائه می‌دهد.

عمرانی‌رکاوندی تأکید می‌کند ثبت ملی این آثار، نه‌تنها ارزش حفاظتی دارد بلکه محرک توسعه اقتصادی و اشتغال در مناطق روستایی و کوهستانی است؛ چرا که گردشگری طبیعت‌محور می‌تواند منبع درآمدی پایدار برای جوامع محلی باشد.

با این حال، کارشناسان محیط‌زیست هشدار می‌دهند که افزایش حضور گردشگران بدون برنامه‌ریزی دقیق، خطر فرسایش خاک، آلودگی و از دست رفتن زیستگاه‌های حساس را به‌دنبال خواهد داشت.

برخی فعالان گردشگری معتقدند ثبت ملی به‌تنهایی کافی نیست و باید سازوکاری برای کنترل ظرفیت بازدید و آموزش جوامع محلی ایجاد شود تا این گنجینه‌ها قربانی تبلیغات گسترده نشوند.

تجربه مناطق مشابه در استان‌های شمالی نشان داده است که نبود زیرساخت‌های مدیریت پسماند و حمل‌ونقل پایدار می‌تواند پیامدهای ناخواسته‌ای به همراه داشته باشد؛ از ترافیک جاده‌ای گرفته تا تغییر کاربری زمین‌های اطراف.

از منظر اقتصادی، این ثبت ملی می‌تواند به رونق بوم‌گردی، اقامتگاه‌های محلی و صنایع دستی بیانجامد؛ موضوعی که به گفته کارشناسان، فرصتی برای احیای مشاغل سنتی و کاهش مهاجرت روستاییان است.

در جلسه شورای ملی ثبت آثار طبیعی کشور که ۲۴ شهریور ۱۴۰۴ در وزارت میراث‌فرهنگی برگزار شد، سه گنجینه تازه از دل طبیعت گلستان به رسمیت شناخته شد؛ اتفاقی که به گفته مسئولان می‌تواند معادلات گردشگری شمال کشور را تغییر دهد.

در مقابل، برخی اقتصاددانان با احتیاط می‌گویند: هرگونه جهش سریع گردشگری نیازمند سرمایه‌گذاری جدی در زیرساخت‌های حمل‌ونقل، خدمات بهداشتی و مدیریت منابع آب است تا بار اضافی بر دوش طبیعت و جوامع محلی تحمیل نشود.

مسئولان اداره‌کل میراث‌فرهنگی گلستان اعلام کرده‌اند: همزمان با ثبت این آثار، برنامه‌های منظم مرمت و حفاظت برای آثار قدیمی نیز ادامه دارد تا سرمایه‌های طبیعی و تاریخی برای نسل‌های آینده محفوظ بماند.

تجربه جهانی نشان می‌دهد: برند «ثبت ملی» می‌تواند به بازاریابی بین‌المللی کمک کند، اما تنها با مشارکت فعال جامعه محلی و شفافیت در بودجه‌های حفاظتی، به موفقیت پایدار منجر خواهد شد.

مردم منطقه نیز واکنش‌های متفاوتی دارند؛ برخی روستاییان این اقدام را فرصتی برای فروش محصولات بومی و رونق اقتصاد خانوار می‌دانند، درحالی‌که عده‌ای از احتمال افزایش قیمت زمین و تغییر سبک زندگی سنتی ابراز نگرانی می‌کنند.

دانشگاه‌های استان پیشنهاد داده‌اند که پژوهش‌های علمی گسترده برای پایش اثرات گردشگری بر اکوسیستم‌های حساس این سه منطقه انجام شود تا سیاست‌گذاری‌ها بر اساس داده‌های دقیق باشد.

فعالان مدنی یادآور می‌شوند که باید از هم‌اکنون برنامه‌های آموزشی برای گردشگران و بومیان تدوین شود؛ از جمله فرهنگ‌سازی درباره حفاظت از منابع آب و مدیریت زباله.

در همین حال، سرمایه‌گذاران بخش خصوصی با اشتیاق از این ثبت ملی استقبال کرده و آن را عاملی برای جذب سرمایه‌های جدید در حوزه هتلینگ و اکوتوریسم می‌دانند، هرچند برخی کارشناسان نسبت به ساخت‌وساز بی‌رویه هشدار می‌دهند.

استان گلستان با جنگل‌های هیرکانی، تالاب‌های بین‌المللی و قله‌های مرتفع، اکنون بیش از هر زمان دیگری زیر ذره‌بین دوستداران طبیعت و گردشگران قرار گرفته است.

نکته قابل تأمل بازار کسب‌وکار:
ثبت ملی این سه اثر طبیعی فرصتی استثنایی برای پیوند اقتصاد و محیط‌زیست به شمار می‌رود. اما تجربه‌های پیشین نشان می‌دهد که تنها در صورت وجود استراتژی دقیق برای سرمایه‌گذاری پایدار، آموزش جوامع محلی و نظارت مداوم، می‌توان از این سرمایه طبیعی سود برد بدون آنکه هویت زیست‌محیطی و فرهنگی منطقه آسیب ببیند.