مالیاتِ روی کاغذ؛ خانههای خالی هنوز در دسترس دولت نیست
به گزارش خبرنگار بازار کسب و کار زعفران یا زَرپَران، گرانترین ادویه جهان و یکی از نمادهای اصیل کشاورزی ایرانی است؛ محصولی که در سالهای اخیر با تغییر الگوهای کشت در استان گلستان، بهویژه مناطق شرقی، جایگاه تازهای یافته است.
در روستاهای رامیان، گالیکش، مینودشت و آزادشهر، باغهای زعفران حالا بیش از هر زمان دیگری چشمنوازند. رنگ بنفش گلهای کوچک و بوی خاص آن، نشانهای از تغییر مسیر کشاورزان از محصولات سنتی کمسود به کشتهای اقتصادیتر است.
به گزارش خبرنگار بازار کسبوکار، وسوسه قیمتهای چند صد میلیون تومانی زعفران خشک، دلیل اصلی این تغییر رویکرد است. در شرایطی که گندم و جو با همه سهولت کشت، سود محدودی دارند، زعفران میتواند درآمدی چند برابری برای کشاورزان به همراه آورد.
البته، راه رسیدن به این سود آسان نیست. آمادهسازی زمین، خرید پیاز مرغوب، هزینه کارگر و آبیاری دقیق، همه چالشهایی است که کشاورزان تازهکار را میآزماید.
با این حال، آگاهی کشاورزان از قیمت بالای محصول نهایی، تحمل هزینهها را ممکن میسازد. معاون باغبانی جهاد کشاورزی گلستان، مجید یوسفی، میگوید سطح زیرکشت زعفران در استان طی یک سال، از هزار و ۹۱ هکتار به هزار و ۲۵۰ هکتار رسیده که رشدی ۱۵ درصدی را نشان میدهد.
او افزود: زمان آغاز کاشت زعفران از شهریورماه است و تا مهر ادامه دارد. برداشت نیز از اواخر مهرماه آغاز میشود و حدود یک ماه طول میکشد.
میانگین برداشت زعفران در گلستان حدود ۴.۵ کیلوگرم در هر هکتار برآورد میشود. با این حساب، پیشبینی میشود حدود پنج هزار و ۶۰۰ کیلوگرم کلاله خشک از مزارع استان برداشت شود.
با وجود این تولید قابلتوجه، بازار فروش هنوز در انحصار استانهای دیگر است. زعفران گلستان معمولاً به صورت فلهای و خام در بازار به فروش میرسد. هر کیلوگرم گل زعفران تازه بین ۱۱ تا ۱۵ میلیون ریال معامله میشود.
کارشناسان میگویند، نبود صنایع تبدیلی و بستهبندی در داخل استان، باعث خروج ارزش افزوده این محصول میشود. دلالان، که اغلب از مشهد و تربتحیدریه هستند، زعفران را از کشاورزان میخرند و پس از فرآوری و بستهبندی با چند برابر قیمت به بازارهای داخلی و خارجی میفروشند.
یکی از کشاورزان روستای وامنان میگوید: ما زحمت کاشت و برداشت را میکشیم، اما سود اصلی نصیب واسطهها میشود. اگر کارخانهای برای خشککنی یا بستهبندی داشتیم، اوضاع فرق میکرد.
در همین راستا، شرکت تعاونی زعفرانکاران وامنان با حدود هزار عضو و پوشش ۶۰ روستا، تلاشهایی برای بستهبندی و اسانسگیری سنتی از گل زعفران انجام داده است.
اما این تلاشها هنوز محدود و پراکنده است و تا ایجاد زنجیره کامل ارزش، فاصله زیادی وجود دارد. کارشناسان بر این باورند که ورود بخش خصوصی و حمایت دولت میتواند مسیر توسعه زعفران گلستان را هموار کند.
از سوی دیگر، شرایط اقلیمی گلستان برای کشت زعفران مناسب است. بارندگیهای پاییزی، خاک سبک و آبوهوای معتدل کوهپایهای، باعث شده کیفیت زعفران تولیدی شرق استان با نمونههای خراسانی قابل رقابت باشد.
با این حال، تغییرات اقلیمی و خطر کاهش منابع آبی، میتواند تهدیدی برای پایداری تولید باشد. زعفران هرچند نیاز آبی اندکی دارد، اما در صورت خشکسالی یا بینظمی در بارشها، افت کیفیت و کمیت محصول اجتنابناپذیر است.
برخی کارشناسان اقتصادی نیز هشدار میدهند که ورود هیجانی کشاورزان به کشت زعفران، بدون شناخت دقیق از بازار و فرآیند فروش، میتواند به رکود و افت قیمت منجر شود؛ همان مسیری که در مورد گیاهان دارویی و کلزا تجربه شد.
در مقابل، گروهی دیگر از کارشناسان بر این باورند که زعفران میتواند به الگویی برای کشاورزی کمآب و پرارزش در استان تبدیل شود، به شرطی که دولت حمایتهای واقعی از صنایع پاییندستی و صادراتی انجام دهد.
به گفته یوسفی، احداث واحدهای بستهبندی، برندسازی، و ایجاد تعاونیهای فروش میتواند کشاورزان را از وابستگی به دلالان نجات دهد و ارزش افزوده محصول را در استان حفظ کند.
در حال حاضر، برخی روستاهای گلستان با ایجاد کارگاههای کوچک خشککنی و بستهبندی در حال آزمون این مسیر هستند. گرچه مقیاس این فعالیتها کوچک است، اما میتواند نویدبخش تحولی بزرگ در آینده نزدیک باشد.
برداشت زعفران در گلستان، بسته به شرایط آب و هوایی، معمولاً از اواخر مهر تا پایان آبان ادامه دارد. هر روز صبح، کشاورزان پیش از طلوع آفتاب به مزارع میروند تا گلها را بچینند و از پژمردگی جلوگیری کنند.
در همین چند هفته، بوی زعفران تازه در شرق استان، نماد امیدی تازه شده است. امیدی که ریشه در خاک دارد و چشمان بسیاری را به آینده روشنتر کشاورزی گلستان دوخته است.
اما پرسش کلیدی همچنان پابرجاست: آیا زعفران گلستان میتواند به برند ملی تبدیل شود یا همچون بسیاری از محصولات بومی دیگر، قربانی نبود برنامهریزی اقتصادی و حمایت اجرایی خواهد شد؟
نکته قابل تأمل بازار کسبوکار:
زعفران با نیاز آبی اندک، میتواند جایگزین استراتژیکی برای محصولات پرآببر در گلستان باشد و الگوی کشاورزی پایدار را بازتعریف کند.
نبود زیرساختهای فرآوری و بستهبندی، حلقه مفقودهای است که مانع تبدیل زعفران گلستان به محصولی رقابتی در بازار جهانی میشود.
ایجاد برند منطقهای با محوریت شرق گلستان، علاوه بر افزایش درآمد کشاورزان، میتواند زمینه صادرات مستقیم و اشتغال پایدار را فراهم آورد.
اگر سیاستگذاران محلی از مرحله شعار فراتر روند، «طلای سرخ گلستان» نهتنها رنگ رونق اقتصادی خواهد گرفت، بلکه نام گلستان را در نقشه زعفران ایران درخشانتر از همیشه خواهد کرد.
دیدگاهتان را بنویسید