مهماندار جادهای؛ گام تازه برای سفرهای ایمن
به گزارش خبرنگار بازار کسب و کار در نخستین روزهای مهر، بوی ترش و شیرین انار در کوچهباغهای جلین میپیچد. درختان خمیده از بار انار و دستان پینهبسته باغداران، نشانی از ریشهدار بودن این محصول در هویت مردم منطقه است. در میان انبوه شاخهها، هر دانه انار بهسان امیدی سرخ، نماد زندگی و روزی حلال برای مردمانی است که با زمین و زحمت خو گرفتهاند.
یکی از باغداران باسابقه جلین میگوید: ما از پدرانمان یاد گرفتیم انار یعنی صبر، یعنی زندگی. این زمینها برای ما تاریخ دارد نه فقط محصول.
ایران زادگاه تاریخی انار است و با تولید بیش از یکمیلیون و سیصد هزار تن، پس از هند و چین در جایگاه سوم جهانی قرار دارد. با این حال، کیفیت، رنگ و طعم انار جلین آن را در میان بازارهای شمال کشور متمایز کرده است.
کارشناسان کشاورزی معتقدند ویژگی انار جلین در قند طبیعی متعادل، رنگ پوست براق و طعم خاصی است که از ترکیب آب و خاک منطقه به دست میآید. همین خصوصیت باعث شده مشتریان آن از تهران، مشهد و ساری، خریدار دائمی این محصول باشند.
اما در کنار این ظرفیتها، مشکل اصلی به نبود زیرساختهای صنعتی و فرآوری بازمیگردد. بسیاری از باغداران میگویند محصولشان بهصورت خام فروخته میشود و سود اصلی نصیب واسطهها میگردد.
یکی از تولیدکنندگان با گلایه میگوید: اگر در جلین کارخانه بستهبندی و تولید رب و ناردنگ داشتیم، جوانان مجبور نبودند برای کار از شهر بروند. انار ما عالی است، اما بازار ندارد.
در گفتوگو با یکی از کارشناسان صنایع غذایی در گرگان، او تأکید کرد: بیش از نیمی از ارزش اقتصادی انار در فرآوری آن است. از پوست و دانه تا روغن و عطرش میشود ثروت تولید کرد، ولی هنوز این ظرفیت در گلستان خوابیده است.
پوست انار در جهان منبعی برای تولید رنگ طبیعی و داروهای گیاهی است و از گل آن در صنعت عطرسازی بهره میگیرند. حتی روغن دانه انار در محصولات آرایشی کاربرد فراوانی دارد. اما این صنایع در گلستان هنوز شکل نگرفتهاند.
با این وجود، انار در جلین تنها یک محصول اقتصادی نیست، بلکه ریشه در فرهنگ و آیین مردم دارد. سنت قدیمی «انار شاندن» که هر سال در اوایل مهر برگزار میشود، یکی از زیباترین جلوههای زندگی جمعی در این شهر است.
در این آیین، خانوادهها بهصورت دستهجمعی انارهای ترش را برای تهیه ناردنگ و رب میچینند؛ رسمی که از دل کار کشاورزی، یک جشن اجتماعی ساخته است.
یکی از بانوان مسن جلینی که سالهاست در این مراسم شرکت میکند، با خنده میگوید: ما موقع انار شاندن میخوانیم، میخندیم و رب میپزیم. این برای ما فقط کار نیست، خاطره است.
کارشناسان فرهنگی بر این باورند که آیینهای بومی مانند انار شاندن میتوانند به جذب گردشگر کمک کنند. پیشنهادهایی برای برگزاری جشنواره سالانه انار جلین مطرح شده تا هم گردشگری روستایی رونق بگیرد و هم بازار فروش کشاورزان تقویت شود.
در گفتوگو با یکی از فعالان گردشگری گلستان، او میگوید: جلین پتانسیل تبدیلشدن به مقصد گردشگری کشاورزی را دارد، اگر تنها کمی زیرساخت ایجاد شود. اقامتگاههای بومگردی و جشنوارههای محلی میتواند چهره اقتصادی منطقه را متحول کند.
با وجود این، نبود برنامهریزی مشخص از سوی نهادهای مسئول، همچنان مانع بهرهبرداری کامل از ظرفیتهای این محصول است. کارشناسان اقتصادی تأکید میکنند که انار جلین در صورت حمایت، میتواند جایگاهی مشابه زعفران قائنات پیدا کند.
از سوی دیگر، تغییرات اقلیمی، کمبود بارش و افزایش هزینههای تولید چالشهایی جدی برای باغداران محسوب میشود. یکی از جوانان جلینی میگوید: آب کم شده، کود و سم گران شده، اما عشق به زمین هنوز ما را نگه داشته است.
کارشناسان محیطزیست هشدار میدهند که افزایش سطح زیرکشت بدون مطالعه، ممکن است فشار بر منابع آبی را بیشتر کند و پیشنهاد دادهاند سیستمهای نوین آبیاری جایگزین روشهای سنتی شود.
در کنار دغدغههای اقلیمی، مسئله دیگر، پیچیدگی در فرآیند دریافت مجوزها برای سرمایهگذاران است. بخش خصوصی که میتواند با احداث صنایع تبدیلی چرخه تولید تا فروش را کامل کند، از روند طولانی اداری گلایه دارد.
یکی از کارآفرینان گرگانی میگوید: میخواهیم واحد بستهبندی بزنیم اما مجوزها زمانبر است. اگر مسیر هموار شود، انار جلین میتواند به بازارهای جهانی صادر شود.
کارشناسان بازاریابی معتقدند یکی از گامهای ضروری برای توسعه این محصول، برندسازی منطقهای است. اگر نام «انار جلین» در سطح ملی و بینالمللی مطرح شود، بهخودیخود اعتبار و ارزش اقتصادی محصول بالا میرود.
در سطح کشور، تجربه برندهایی مانند «انار ساوه» و «انار نیریز» نشان داده که تمرکز بر بستهبندی و صادرات میتواند اقتصاد یک منطقه را دگرگون کند.
در پایان برداشت روز، وقتی آفتاب کمجان پاییز بر دانههای سرخ انار میتابد، تصویر باغهای جلین به یادمان میآورد که هنوز امید در دل این خاک زنده است. انار، نه فقط محصولی اقتصادی، بلکه زبان گویای عشق و ریشههای مردمی است که با کار و زمین معنا پیدا میکنند.
جلین، امروز بیش از هر زمان دیگر نیازمند توجه جدی، برنامهریزی اصولی و سرمایهگذاری هدفمند است تا این طلای سرخ، نه فقط در بازار میوه بلکه در اقتصاد منطقهای بدرخشد.
فرصت مغفولی در دل باغهای جلین نهفته است؛ اناری که میتواند موتور محرک اقتصاد محلی، اشتغال جوانان و برند فرهنگی استان گلستان باشد، اما بیبرنامهگی مانع درخشش آن شده است.
نبود صنایع تبدیلی و بستهبندی باعث شده ارزش افزوده واقعی این محصول از دست برود و بخش عمده سود در جیب واسطهها بماند.
راهکار کارشناسان، تشکیل تعاونیهای تخصصی و جلب مشارکت بخش خصوصی برای تکمیل زنجیره تولید تا صادرات است؛ اقدامی که میتواند از فروش خام جلوگیری کند و بازار باثباتی برای کشاورزان بهوجود آورد.
انار جلین تنها یک میوه نیست، بلکه سرمایهای اجتماعی و فرهنگی است که اگر درست دیده شود، میتواند چهره اقتصادی شمال کشور را تغییر دهد و الگوی تازهای از توسعه بومی ارائه کند.
دیدگاهتان را بنویسید