« ضرورت یادگیری خط بریل توسط افراد بینا جهت برقراری ارتباط بیشتر با افراد نابینا و نگاهی به چالشهای پیشِ روی خط بریل»
عصای سفید نشانه استقلال فرد نابینا
طبق کنوانسیون جهانی حقوق افرادِ دارای معلولیت، نابینایان نیز از جمله معلولان محسوب می‌شوند اما با توانمندی‌های خاصِ خود . ایران نیز در سال ۱۳۸۷ به این کنوانسیون پیوست.
افراد نابینا در حس لامسه(سرانگشتان)وشنوایی بسیار قوی و حساس تر از افراد عادی هستندو بعد از یادگیری خط بریل(خط ویژه نابینایی) براحتی بر محیط خود مسلط می‌شوندو با دنیای اطراف خودارتباط برقرار می‌کنند.
اختراع و ابداع خط بریل توسط لوئیس بریلِ فرانسوی باعث تحولی نو و ژرف در زندگی نابینایان شد و به آنها کمک کرد تا همانند افراد عادی بخوانند و بنویسند.
خط بریل فارسینیز توسط ارنست یاکوب کریستوفل آلمانی (۱۸۷۶- ۱۹۵۵) موسسِ نخستین آموزشگاه نابینایان در اصفهان و تبریز در سال ۱۳۰۴ ابداع شد.
امروزه از طرف مجمع عمومی سازمان ملل متحد، با هدف آگاهی از اهمیت خط بریل، چهارم ژانویه(تولد لوئیس بریل) مصادف باچهارده دی‌ماه روز جهانی بریل نامگذاری شده است. همچنین پانزده اکتبر (۲۳مهر) نیز به پاس احترام به حقوق نابینایان به عنوان روز جهانی نابینایان و عصای سفید نامگذاری شده است.
خط بریل، خطی بسیار زیبا و شگفت‌انگیز است که شما را به حسِ لطیف سرانگشتان عزیزان نابینا نزدیک می‌کند.
اگرچه بسیار پیچیده می‌باشد اما جاذبه‌اش غیر قابل وصف و آموزش آن بسیار آسان است. اولین جاذبه و شگفتی این خط در این است که از راست نوشته و از چپ خوانده می‌شود.
از زمان اختراع این خط در سال ۱۸۲۱تا کنون تغییرات بسیاری در فناوری و شیوه‌های آموزشی آن بوجود آمده است.ساده‌ترین و مهمترین ابزار نوشتن این خط، لوح و قلم است و یادگیری آن برای افراد نابینا ضروریست.
افراد نابینا یا از ابتدای تولد نابینا هستند و یا به مرور از کم بینایی به نابینایی رسیده و یا به دلایلی در بزرگسالی نابینا شده‌اند. در هر حال این افراد برای خواندن و نوشتن نیاز به آموزش خط بریل (الفبای شش نقطه‌ایی) خواهند داشت و افراد بینایی که با آنها در ارتباطند برای کمک و به نوعی ارتباط بیشتر با آنها نیاز به یادگیری خط بریل دارند.برای درک بهتر و کمک به آموزش سریعتر به نابینایان علاوه بر معلمین و مربیان هر موسسه، یادگیری یکی از نزدیکان افراد نابینا اعم از پدر، مادر، خواهر، برادر و یا حتی یکی از دوستان، به این خط می‌تواند تاثیر بسزایی در روند آموزش و ارتباط فی مابین داشته باشد. افراد بینا نیازی به یادگیری خوانشِ لمسی نخواهند داشت چون از حس بینایی خود بهره می‌برند بنابراین یادگیری خط بریل با الفبای شش نقطه‌ایی با کمک از مستطیل‌های ایستاده شش حفره‌ایی برایشان ساده‌تر خواهد بود اما برای آنکه متن‌شان را افراد نابینا بتوانند بخوانند، یادگیری نوشتن نیز ضروری خواهد بود.
با ایجاد نهضت سوادآموزی خط بریل می‌توان تا حدودی این نیاز را مرتفع کرد تا علاوه بر ارتباط نزدیک با افراد نابینا بتوان در ابتدای یادگیری نوآموزان نابینا به آنها کمک شایان نمود.
خط بریل نیازمند حمایت از سوی مسئولین و دولت است. نبود حامی و کم توجهی مسئولین ذیربط و نداشتن فن‌آ وری‌های مدرن و جدید، نبود کُتب لمسی و منابع کافی برای نابینایان خود عامل شکاف اطلاعاتی بین نابینایان و افراد بینا است.
ضرورت آشنایی افراد بینا به خط بریل
ضرورت آموزش و یادگیری (خواندن و نوشتن خط بریل) توسط افراد بینا ( پدر، مادر، خواهر، برادر، فرزند و دوستان و همکاران) در راستای برقراری ارتباط با افراد نابینا.
دقت داشته باشید اگرچه وجود تکنولوژی به افراد نابینا و مربیان و معلمان مربوطه می‌تواند کمک شایانی کند اما باید در نظر داشت باتوجه به مسائل اقتصادی و فرهنگی و جغرافیایی داشتن این تکنولوژی برا همه ممکن نیست.
بنابراین یادگیری از طریق لوح و قلم مهمترین، راحت ترین و ارزان ترین وسیله آموزش خواهد بود.همان ابزاری که یک فردِ بینا هم می‌تواند براحتی با آن بیاموزد.
والدین و به احتمالِ بیشتر مادر، شاید به دلیل ارتباط نزدیک با فرزند نابینای خود تا حدودی به این خط، خواسته یا نا خواسته آشنایی پیدا می‌کند تا بتواند در تمرین و تکرار فرزند خود در یادگیری بهتر او کمک نماید.
البته این در صورتی‌ست که مادر یا فردِ نزدیک به فرد نابینا سواد خوندن و نوشتن معمول را هم بداند. در مناطق محروم اکثر والدین از نعمت سواد خواندن و نوشتن عادی و ابتدایی نیز محرومند بنابراین نمی¬توانند نقش مهمی در پیشرفت یاگیری بهتر فرزند خود کمک شایانی داشته باشند.
به ناچادر میزان فراگیری افراد نابینا بیشتر وابسته به موسسه و یا مدارسِ مربوطه¬اشان می‌شود و کمک از حافظه شخصی برای تمرین و تکرار آموزه‌هایشان در اوایلِ آموزش، کاری سخت خواهد بود.
کمتر دیده شده که افراد بینا به این خط آشنایی و یا حتی تمایلی برای یادگیری آن داشته باشند. بجز معلمین و مربیان مربوطه و تعداد محدودی از افراد بینا.
طبق توصیه‌های جهانی و حقوق جهانی معلولین، تمامی معلولین باید از حق احترام و ارتباطات اجتماعی برخودار باشند و یادگیری این خط توسط افراد بینا یکی از راه‌های ارتباط اجتماعی با افرادِ نابینا و احترام و درک احساس آنهاست.
بنابر این با ایجاد نهضت سوادآموزی خط بریل می‌توان تا حدودی این نیاز را مرتفع کردتا علاوه بر ارتباط حسی و ادراکِی نزدیکان نابینا با عزیزانِ خود، در آموزش و یادگیری آنها نیز می‌توانند کمک شایانی نمایند.
افراد بینا ضرورتی برای خوانش با سرانگشتانشان ندارند و تنها با دیدن نقطه‌های برجسته می‌توانند بخوانند اما برا آنکه متن‌شان را افراد نابینا بتوانند بخوانند، یادگیری نوشتن نیز ضروری خواهد شد.
در واقع نوشتنِ خط بریل به اندازه خوانش آن نیز برای علاقمندانش ضروریست.
باید توجه داشت که فرد بینا با حس بینایی خود نیز می‌تواند بخواند بنابر این یادگیری آن آسانتر خواهد بود.
آنچه که مورد بحث ماست دلیل ضرورت آشنایی افراد بینا به این خط می‌باشد.
طی یک نظرسنجی میدانی از تعدادی از افراد نابینا، اکثرا خواستار یادگیری این مهارت از سوی خانواده و دوستان و همکاران خود بودند. اگرچه نمی‌توان دیگران را مجبور به آموزش کرد اما حداقل می‌توان آنها را با ضرورت آموزش آشنا کرد.برای رسیدن به هدف مطلوب راه اندازی نهضت سوادآموزی خط بریل برای افرادِ علاقمند و خانواده‌های افرادِ نابینابی اثر نخواهد بود.
این نهضت با هدف آگاهی رسانی و آموزش گام موثری در پیشبرد اهداف خواسته‌های افراد نابینا خواهد داشت.
نگاهی به چالشهای پیش روی این خط شگفت انگیز.
۱– توجه و حمایت ناکافی دولت از چاپ و تکثیر و کتب به خط بریل و بروز رسانی شیوه‌های این خط و حمایت از سازمانها و موسسات و صنایعِ ذیربط.
سازمانها و موسساتی و صنایعی که نیازمند تخصیص دادنِ بوجه و تزریق آن از طرف دولت هستند.
روزنامه‌هایی مانند روزنامه ایران سپید (نخستین روزنامه به خط بریل در ایران و خاورمیانه چاپ از سال ۱۳۷۵) و روزنامه‌های مشابه آن از ضروریات اطلاع رسانی به افراد نابیناست. البته ناگفته نماند از زمان همه‌گیری کرونا از گستردگی چاپ آن به خط بریل کاسته شده است.
امروزه روزنامه ایران سپید، بصورت صوتی با اخبار علمی و فرهنگی و ورزشی برای عموم قرار دارد که آنهم مستلزم داشتن ابزار و امکانات اینترنت هست که متاسفانه تعداد اعظم افراد نابینا از داشتن آن محرومندو وجود روزنامه‌هایی با خط بریل لازم و ضروریست. که متاسفانه تیراژ چاپ‌شان ناکافیست.
۲- تحریمهای بین المللی (وارد کردن تجهیزات و ابزارهای تبدیل متون به خط بریل و وجود سخت افزارها و نرم افزارهای مورد استفاده) یکی از چالشهای پیشِ روست.
هر روز اخباری از دیگر کشورهای جهان به فن‌آوری‌های جدید اشاره می‌شود از کفش هوشمند ویژه نابینایان گرفته تا عصای‌های هشدار دهنده و کتابهای علمی تخیلی به خط بریل غافل از آنکه ما هنوز در مدارس و دانشگاها با کمبود کتب درسی و علمی روز برای دسترسی نابینایان مواجه هستیم.
۳ –حجیم بودن کتب با خط بریل بدلیل برجسته بودن آن و مشکل در حمل و نقل این کتب توسط نابینان از نقطه اییبه نقطه‌ایی دیگر با وجود داشتن لوازم و متعلقات ویژه و شخصی .
بنابراین خط بریل نیازمندنگاهینو و سیاستهای مدون و حمایت از طرح‌های نو برای تقویت است نه جایگزینی.
۴ – بکار نگرفتن تعدادبیشتری از افراد نابینا در ادارات و پستهای مسئولیتی مرتبط از دیگر چالشهاست.
در حالی که که مشارکت دادن افرادمعلول درطرحهای اجتماعی فراهم کردن به تمام سیستم خدماتی تسهیلات و سرمایه‌گذاری مناسب و به روزکردن و بهبودبخشیدن به کیفیت داده‌های مربوط به معلولین و تقویت و حمایت ازپژوهش‌هایی در این خصوص از توصیه‌های جهان معلولیت است. که در سال ۲۰۱۱ توسط سازمان بهداشت جهانی(WHO)و بانک جهانی منتشر شده است.
۵- بی توجهی به والدین و دیگر افراد، آنانی که به نوعی با افراد نابینا در ارتباطند خود از دیگر چالشهاست.
در حالی که تشویق و ترقیب آنها و راه اندازی نهضت سوادآموزی خط بریل بصورت رایگان با حمایت دولت و مسئولین ذیربط می‌تواند مسیر را برای ارتباط فی‌مابین مهیا کند.
به نوعی ترقیب حس نوع دوستی و تعامل اجتمایی را بدنبال خواهد داشت.
۶- نادیده گرفتن نیازهای علاقمندان به مقوله‌ی کتاب و کتابخوانی افراد نابینا.
در ایران هنوز تکثیر کتابهای لمسی برای علاقمندان و نیازمندانش کم است و کتابهای گویا(صوتی) نیز در حد دانشگاهی و آنهم محدود می‌باشد و اکثرا کتابها در حوزه ادبی و اجتماعی است.
حمایت ویژه از خط بریلو توجه ویژه به جامعه هدف (افرادنابینا)تا حدودی می‌تواند این چالشها را رفعنماید. مثل تخصیص بوجه‌ایی برای حمایت از شیوه بروز رسانان این خط و توجه ویژه به صنعت مربوط به آن.
نتیجه گیری
فرد نابینا با حس لامسه می‌نویسد و می‌خواند و برای زندگی بهتر تلاش می‌کند و به حقوق خود و دیگران احترام می‌گذارد. دولت، مسئولین ذیربط وافراد بینا برای تقدیر کردن از این تلاش و هموارکردن میسرِ موفقیت آنها،کافیست مروری اجمالی به مفاد قرار داده شده در حقوق جهانی افراد معلول جهتِ شناخت بهتری از حقوق نابینایانداشته باشند .
افراد نزدیک (پدر، مادر، خواهر، برادر، دوست و همکار) با یادگیری این خط علاوه بر حسِنوع دوستی و شناخت احساسشان برای ارتباط بیشتر باآنها و با کمک کردن عزیزانشان در قدمهای نخستینِ آموزشِ خط بریل، خود نوعی تقدیر از تلاش آنان می‌تواند باشد. بنابر این؛
-حمایت از سیاستهای جامع برای تدوین و ارتقاع جهت بروز رسانی خط بریل
-تشویق و ترقیب و حمایت از طرح‌ها و ایده‌های خلاق جهت فرهنگسازی آموزش و یادگیری خط بریل.
- حمایت از صنایع مرتبط و موسسات توانبخشی و ارتباط فی‌مابینشان برای شناخت نیازمندی‌هایشان.
-استقبال از پژوهشگران (پژوهش‌ها بصورت، ویس، بریل، نوشتاری)مقاله نویسان(مقالات بصورت، ویس، بریل، نوشتاری) و طراحان در زمینه یادگیری خط بریل برای افرادبینا با هدف ارتباط و کمک به افراد نابینا.
-راه اندازی نهضت سواد آموزی برای افراد بینا بصورت رایگان.و آشکارکردن ضرورت یادگیری این خط برای افراد بینا
-بکارگیری نابینایان متخصص در امور دیگر نابینایان و ایجاد اشتغال برایشان.
-توجه، تشویق و ترقب و حمایت مالی به معلمان، مربیانِ در موسسات توانبخشی بویژه مراکز و موسسات نابینایانو استفاده از این افراد برای آموزش به افراد بینا، آنانی که به نوعی با افراد نابینا در ارتباط هستند.
-آشنایی مسئولین و عمومِ مردم به مفاد قراد داده شده در حقوق جهانی معلولین
انجام تمامی موارد ذکر شده در بالا تا حدودی می‌تواند در رفع چالشهای این خط شگفت انگیز و مخاطبین و علاقمندانش تاثیربسزایی داشته باشد.
مهناز مهدی زاده: نویسنده ، کارشناس و مدرس هنرهای نمایشی، بازیگر،کارگردان تئاتر ، طراح لباس
مدرس خوانش صحیح (نمایشنامه خوانی) با هنرآموزان نابینا و کم بینا
مدرس نگارش صحیح با هنرآموزان ناشنوا و کم شنوا
- نویسنده : مهناز مهدی زاده
- منبع خبر : بازار کسب و کار
