یکی از وظایفمهممسئولانشناسایی و تبیینزمینههایمشارکتمردم است
کسب و کارهای کوچک در حکم ستون فقرات اقتصادی یک جامعه عمل میکند و زمینه های اشتغال، تولید و صادرات و در نتیجه، کاهش فقر و افزایش توان و توسعه اقتصادی را فراهم می آورد. این کسب و کارها قابلیت کاهش میزان بیکاری و ارتقای توسعه ملی را هم دارند و به علت انعطاف پذیری در برابر تغییرات، امکان رقابت پذیری، دارا بودن ظرفیت خوداصلاحی و احتمال دستیابی به اهداف با منابع کم، از جمله سیاستهای مهم کشورها، به ویژه کشورهای توسعه یافته در بهبود اوضاع اقتصادی خودشان است.
افزایش جمعیت و به تبع آن، زیاد شدن جوانان جویای کار و محدودیتهای مختلف در استخدام افراد در مشاغل دولتی و نیز تحریمهای آمریکا و کشورهای اروپایی اقتضا میکند که کشور ایران بر اقتصاد مقاومتی تمرکز کند و یکی از اهرمهای این نوع اقتصاد، توجه به توسعه و بسط کسب و کارهای کوچک، به ویژه مراکز نوآوری و شرکت های دانش بنیان در حکم بستری برای ایجاد و گسترش کسب و کارهای کوچک است. برای دستیابی به اهداف و شاخصهای اقتصاد مقاومتی توجه به کسب و کارهای کوچک، استارت آپها و مراکز رشد و نوآوری و دانشبنیان از اولویت برخوردار است.
سهم و جایگاه کتابخانه در یاریگری به کسب و کارها کجاست؟
پژوهش‌های مختلف نشان می‌دهند که برای توسعه کسب‌و کارهای کوچک، «اطلاعات» به عنوان یک عامل حیاتی تولید، متمایز از زمین، نیروی کار و سرمایه، مورد توجه است. یکی از دلایل اصلی شکست کسب‌وکارهای کوچک، ضعف در دسترسی به اطلاعات مناسب است. بررسی تجارب موفق کشورهای موفق در حوزه کسب‌وکار نشان میدهد که کتابخانه‌های عمومی به عنوان نهادی که مسئول ارائه منابع اطلاعاتی و خدمات به کاربران است، به یک محرک رشد و توسعه اجتماعی-اقتصادی ملی تبدیل شده است.
اگرچه نقش نوین کتابخانه‌های عمومی در توسعه کسب‌وکارهای کوچک در ایران در حال گسترش است، اما وضعیت آن در کشورهای در حال توسعه، از جمله ایران، فاقد مدل و چارچوب ارائه اطلاعات و خدمات در حوزه کسب‌وکار است. لنهاد کتابخانه های عمومی کشور با در نظر گرفتن این نکته که مفهوم «کتابخانه‌های عمومی» در حال بازتعریف است و زمان ایده‌آلی برای معرفی ارزش افزوده به خدمات و هدف قراردادن آنها به گروه‌های خاصی از شهروندان، کسب‌وکارهای کوچک، کارآفرینان و سازمان‌های محلی با هدف کمک به توسعه اقتصادی کشور عزیزمان است؛ “همایش بین‌المللی کتابخانه‌های عمومی و کسب‌وکارهای کوچک” را در آبان ماه سال جاری برگزار نمود تا ان شاالله با فعالیت‌های اقناعی و تبلیغی مؤثر این ایده را که کتابخانه‌های عمومی میتوانند نقشی کارآمد در توسعه کسب‌وکارهای کوچک ایفا کند را در میان کارکنان و مخاطبان کتابخانه ها رشد و گسترش دهد. البته کتابخانه‌های عمومی در ایران نیز برای مؤثر بودن در انجام این کارکرد جدید، بایستی ساختارها، سیستم‌ها، منابع، خدمات، کتابداران، و ساختمان فیزیکی کتابخانه موجود را بازتعریف کنند.
خلاءهای قانونی در ساختار نهاد کتابخانه های عمومی کشور برای یاری گری به کسب و کارها:
در مجموعه قوانین و مقررات اختصاصی نهاد کتابخانه های عمومی کشور (معاونت برنامه ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات …، ۱۳۹۷) مصوبه یا سخنی از کسب و کارهای کوچک و مراکز خلاق و نوآور و طرق همکارای کتابخانه های عمومی با این مراکز نیامده است. البته در پیش نویس کتابخانه های عمومی و اقتصاد مقاومتی (مربوط به بسته کسب و کار) (معاونت برنامه ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات، ۱۳۹۶) اشاره شده است که از ۲۴ بند سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی، ۵ بند آن در کتابخانه های عمومی قابل اجرا است که در بند دوم آن به پیشتازی اقتصاد دانش بنیان و نقش آموزشی، تبلیغی و فرهنگی کتابخانه ها برای کمک به بسط کسب و کارها اشاره شده است. در این بسته به لزوم همکاری با پارکهای علم و فناوری، از جمله به لزوم مشارکت کتابداران در این کسب و کارها تأکید شده است.
کتابخانه های عمومی و ظرفیت های تعاملی آنها با کسب و کارها
بر این اساس، پژوهش صورت گرفته جهت شناسایی ظرفیتهای تعاملی کتابخانه های عمومی استان گلستان و مراکز استارت آپی و دانش بنیان، راهکارهای تعامل بیشتر کتابخانه های عمومی با این مراکز را به ما نشان می دهد. لازم به ذکر است عدم تعادل در بخش عرضه و تقاضای نیروی کار در جای جای کشور، به ویژه استان گلستان مشخص است و بر نیاز به مهارت آموزی نیروی جویای کار تأکید شده است. شصت و دو باب کتابخانه عمومی فعال در استان گلستان ظرفیت بزرگی برای کمک به رشد و توسعه استارتآپها و مراکز دانش بنیان استان است.
مصاحبه های نمیه ساختار یافته ای با چندین تن از فعالان حوزه کتابخانه ها و مراکز دانش بنیان انجام شد که سئوالات آن درباب چالشها و موانع، ایده شروع کار، توضیحات در باب کار و طرز انجام کار بود. در آخر میزان آشنایی مصاحبه شونده با کتابخانه های عمومی و طرزکار و اهداف آنها مطرح شد و بسته به میزان آشنایی توضیحاتی در باب امکانات بالقوه و بالفعل کتابخانه های ایران و جهان برای کمک به مراکز دانش بنیان و نوآور به افراد داده شد. یافته های حاصل از این پژوهش میتواند به صورت کاربردی در تمام کتابخانه های عمومی کشور پیاده شود:
الف- ظرفیتها و امکانات کتابخانه‌های عمومی برای تعامل:
الف ۱- به کارگیری کتابدارکارآفرین برای ارائه خدمات آموزشی و پژوهشی
استخدام کتابداری با تخصص در حوزه کسب و کار وآشنا به قوانین و مقررات مراکز دانش بنیان بالقوه برای جهت دهی به کاربران خلاق و جویای کار و نیز برای مشاوره دادن و رفع نیازهای اطلاعاتی کارکنان شرکتهای دانش بنیان مفید است. این کتابدار، کار آموزش، اطلاع رسانی و تحقیق و حتی مشاوره را همزمان به پیش میبرد.
الف-۲- تأسیس فضای کاری اشتراکی
وجود فضای اشتراکی در کتابخانه عمومی برای انجام امور و حتی تبادل اطلاعات بسیار کارگشاست. اگر فضای کتابخانه های عمومی را بازتعریف کنید، میتوانیم فضای کاری و اشتراکی برای تبادل اطلاعات فراهم کنیم.
الف-۳- دسترسی به منابع چاپی و الکترونیکی مورد نیاز
کتابخانه‌های عمومی با خرید و اشتراک کتابها و مجلات و حتی پایگاههای اطلاعاتی چاپی و الکترونیکی میتوانند نیاز اطلاعاتی و الزامات آموزشی بخش بزرگی از کاربران خلاق و خود شرکتهای دانش بنیان را برآورده کنند که این امر مسئولیت اجتماعی کتابخانه‌های عمومی را نیز ارتقا میدهد.
الف-۴-تهیه لابراتور ساخت ویدئو و ساخت نمونه اولیه محصول
تجهیزات ساخت ویدئو و ساخت نمونه محصولات خلاقانه هرچند هزینه بر است، اما با امکاناتی اندک و حتی با امکانات خود شرکتهای دانش بنیان میتوان این دست تجهیزات را در مکانهایی از کتابخانه، مثل فضاهای بلااستفاده مستقر کرد.
«چنانچه در کتابخانه انبار، زیرزمین با مکان بلااستفاده هست، میتوان به افراد کارآفرین و نخبه که نیاز به مکان برای تست محصول یا نمونه سازی اولیه دارند، اعطا کرد تا با قید مقرراتی به فعالیت بپردازند. اینها همه در راستای حمایت و دستگیری از افراد جوان تازهکار دارای ایده و خلاقیت بسیار مفید است.»
الف-۵-تمرکز روی امکانات موجود و ایجاد ارزش افزوده
کتابخانه های عمومی امکانات و تجهیزات بالفعلی دارند که با اندک تغییر و اصلاحی میتواند در توسعه کسب و کارهای دانش بنیان به کارآید. تمرکز برداشته‌های فعلی کتابخانه‌های عمومی و بازطراحی هدفمند آنها میتواند بستری ارزشمند برای تعامل در این زمینه باشد. سالن همایشها و اتاق جلسات کتابخانه‌های عمومی برای برگزاری همایشهای کارآفرینی، معرفی مراکز دانش بنیان، برگزاری کارگاه‌های آموزشی، تبلیغ و اطلاع رسانی بسیار خوب هستند.»
الف-۶-راه اندازی و تقویت میز مرجع مجازی
با کمک میز مرجع مجازی خدمات متنوع و نوینی را میتوان به شرکتهای دانش بنیان عرضه کرد. طیف این خدمات از دادن مشاوره‌های آنلاین تا رفع نیاز اطلاعاتی به صورت مجازی و حتی گفتگوی مجازی چندطرفه متغیر است.
«اطلاعات کاری و شغلی را میتوان در قالب همین میز مرجع مجازی رد و بدل کرد.»
«با میز مرجع مجازی میتوانید مشاوره های شغلی مختلفی را به ایده پردازان بدهید و آنان را برای شروع و ادامه کار راهنمایی کنید.»
«خدمات آموزشی آنلاین را هم میتوان در قالب همین میز مرجع ارائه کرد.»
«میز مرجع مجازی برای مرحله تحقیق و توسعه شرکتهای دانش بنیان و استارت آپی گزینه بسیار مناسبی است.”
استخدام مشاور مالی، حقوقی و اداری امین در تعامل دوسویه کتابخانه‌های عمومی و شرکتهای دانش بنیان مفید است. حتی میتوان برای آموزش افراد هم کارکنانی را در کتابخانه‌های عمومی به کار گرفت. مشاوری که نیازهای محلی، علایق کاربران و قوانین و مقررات را بشناسد، بسیار راهنمای خوبی در عرصه کارآفرینی محلی است.”
الف-۸- بازطراحی امکانات و بازتدوین مقررات
لازم است تعامل با دانش بنیانها و مراکز رشد و نوآور و توجه به کسب و کارهای کوچک و محلی در قوانین و مقررات کتابخانه‌های عمومی بیاید و به صورت قاطع و عملی تصویب شود تا جلوی سردرگمی و تفسیرهای گمراه کننده سد شود و مراحل کار و روند تعامل تسهیل وتسریع شود. ظرفیتهای واقعاً خوبی برای شرکتهای دانش بنیان وجود دارد؛ اما جای راهکارها، قوانین و مصوبه و راهبردهای عملی خالی است.
ب- موانع و چالشهای پیش روی کتابخانه‌های عمومی برای تعامل:
کتابخانه های عمومی برای تبدیل شدن به محفلی برای شرکتهای دانش بنیان و مراکز خلاق و نوآور با مشکلات و چالشهایی مواجه‌اند که به برخی از آنها در طی مصاحبه با مدیران اشاره شد.
ب-۱-ناآگاهی از ظرفیتها و خدمات کتابخانه‌های عمومی
عمده مصاحبه شوندگان ضعف کتابخانه های عمومی در برقراری ارتباط با شرکتهای دانش بنیان و اطلاع رسانی نشدن خدماتشان را از موانع جدی تعامل میدانستند و حتی برخی از آنان از وجود ظرفیتهای بالقوهای که کتابخانه های عمومی دارند، اظهار شگفتی مینمودند.
ب-۲-وجود مقررات اداری دست و پاگیر
دغدغه برخی مصاحبه شوندگان این بود که ممکن است در عمل، طی مراحل اداری کارها برای عقد قراردادها و تفاهمنامه ها طولانی و هزینه بر شود و روند همکاری خسته کننده باشد.
شناخت کتابداران مصاحبه شونده با مراکز دانش بنیان و کسب وکارهای کوچک بسیار کم و ناکافی است. سازمان متبوع هیچ برنامۀ آموزشی و اطلاع رسانی تخصصی در این باب نداشته است. اطلاعات عمدۀ کتابداران از این مراکز و کارکرد آنها از طریق تحقیق شخصی و علاقمندی بوده است. این در حالی است که علاوه بر آموزش عمومی، نیاز به آموزش در این حوزه بر حسب نیازها و گرایشهای محلی و حوزه های کاری مراکز دانش بنیان وجود دارد.
فضا و امکانات کتابخانه‌های عمومی
به اذعان کتابداران، کتابخانه های عمومی ظرفیت و فضای فیزیکی کافی برای خدماتدهی به مراکز دانش بنیان دارند؛ منتهی این فضا برای خدمات رسانی آماده و بهینه نشده است. البته تعدد و محتوای منابع اطلاعاتی کتابخانه در این باب کم است. خود کتابداران هم از خدمات دهی به مراکز دانش بنیان استقبال میکنند؛ اما عملا دستور کار و برنامه ای در این خصوص به آنان ابلاغ نشده است و تبلیغات و توان شبکه سازی در این موضوع نادیده گرفته شده است.
هر کتابخانه عمومی ظرفیتی ویژه و امکاناتی خاص دارد و جامعه هدف آن هم نیازها و الزامات ویژه بومی و محلی دارد. بر این اساس، هر کتابخانه میتواند بر حسب وضعیت جاری خود، سناریوهای مختلفی برای تعامل با صاحبان کسب و کار و مراکز دانش بنیان طراحی کند. کتابخانه‌های عمومی کشور میتوانند و باید به سمت تعامل با کسب و کارهای کوچک و مراکز دانش بنیان بروند تا موقعیت اجتماعی و اقتصادی خود را تثبیت کرده و با استفاده از ظرفیتها و ارزشهای افزوده خود درآمدزایی کنند
این کار مستلزم اولویتبندی منابع و امکانات موجود و از سر راه برداشتن موانع و سدهای اداری، اجرایی و قانونی و ارزیابی دوره‌های برنامه ها و استفاده از نظرات و خدمات خبرگان بازار است.
جامعه پویای امروزی وجود افراد نوآور و خلاق را ارج مینهد و مدیران کتابخانه هم برای آوردن تغییر مثبت به کتابخانه هایشان باید نوآور و دگراندیش باشند. توجه به کسب و کارهای کوچک، مشاغل محلی و مراکز دانش بنیان هم به ویژه در کشور ما روز به روز شتاب میگیرد. بنابراین، لازم است تعامل با بازار کار و کارآفرینی مد نظر نهادکتابخانه های عمومی کشور باشد.
دیدگاهتان را بنویسید